Factcheck: Antwerpse gemeenteraad was niet transparant over samenstelling commissies

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

In een video op Facebook hekelt burgeractivist Thomas Goorden dat de samenstelling van de commissies van de Antwerpse gemeenteraad niet online consulteerbaar is. Dat klopte. Pas na navraag door Knack kwamen de ledenlijsten wél online.

Op 8 september plaatst de Facebookpagina Zwijgen is geen optie een interview online met Thomas Goorden, die zichzelf ‘burgerlobbyist’ noemt. In die video klaagt hij de intransparantie van de Antwerpse gemeenteraad aan en pleit hij voor partijloze politiek. De video wordt 55 keer gedeeld en 18.000 keer bekeken.

Goorden probeert met een groep burgers, de Burgerraad, invloed uit te oefenen op de Antwerpse politiek. Om dat te kunnen doen, zoekt hij toenadering tot lokale mandatarissen, maar dat blijkt niet altijd gemakkelijk.

Zo zegt hij in de video: ‘De gemeenteraad dat is echt theater, dat heeft niets te maken met vragen of opmerkingen. Voor de pers verkopen ze nog wat show. […] Je hebt dan de week ervoor die raadscommissies en eigenlijk wat we nu doen is zeggen van: ‘Oké, dit dossier op welke raadscommissie komt dat? Wie zetelt daarin?’ Interessant genoeg, dat staat niet online.’

Lees telkens verder onder de afbeeldingen

In de video geeft Goorden aan dat hij zelf in opnames van de raadscommissies is gaan kijken om te zien wie er aan het woord komt, om zo de leden ervan te achterhalen.

Klopt het dat er geen ledenlijst van de commissies van de Antwerpse gemeenteraad online staat?

We zoeken zelf op de site van de stad Antwerpen. We vinden snel een overzicht van wie zetelt in het college van burgemeester en schepenen, en de samenstelling van de gemeenteraad. Maar de leden van de commissies van die gemeenteraad kunnen we niet meteen achterhalen.

Wel vinden we opnames van de verschillende commissievergaderingen. Omdat die door de coronamaatregelen digitaal plaatsvinden, kunnen we zo via hun naam op Zoom zien wie er op een bepaalde commissiezitting aanwezig was. Zo zie je hieronder de gemeenteraadscommissie sport, diamant, markten en foren van juni 2020.

Zien we iets over het hoofd of is dit echt de beste manier om te achterhalen wie in een bepaalde commissie zetelt? We mailen naar info@antwerpen.be met die vraag.

Na zeven dagen krijgen we het volgende antwoord toegestuurd.

Uit de mail blijkt dus dat de samenstelling van de raadscommissies inderdaad niet online stond, maar dat deze vanaf 30 september op deze pagina via een pdf-bestand wel te raadplegen is.

‘We kregen eerder deze vraag niet’, laat de consulent bestuurskunde van de stad Antwerpen in een volgende mail weten, ‘maar aangezien deze informatie openbaar is en dit document mogelijk ook voor de burgers en pers interessant kan zijn, zetten we dit graag online.’

We contacteren Thomas Goorden met het nieuws. ‘Voor ons was dit probleem al langer van de baan’ zegt hij. ‘De stadssecretaris had ons die lijsten reeds doorgegeven, nadat we er meermaals naar gevraagd hadden. Door heel vervelend en koppig te zijn, krijg je dat wel gedaan.’

Hij wijst er ook op dat de video op Facebook een stuk is van een oude opname. Het volledige interview werd op 2 maart 2017 reeds gepubliceerd op YouTube. Wellicht was zijn stelling al die tijd wel valabel, tot na de mail van Knack.

Blijven nog twee vragen. 1) Wie bepaalt wie er in die commissies zit? 2) Wat is het belang van die commissies?

1) Wie zetelt?

‘De commissie moet een afspiegeling zijn van de sterkte van de fracties in de gemeenteraad’, zegt hoogleraar bestuurskunde Filip De Rynck (UGent). ‘De meerderheid in de gemeenteraad is dus ook de meerderheid in de commissies. Welke personen er dan juist zetelen, bepaalt de partij zelf. De raadsleden kunnen natuurlijk ook zelf hun voorkeur laten blijken voor een bepaalde commissie.’

‘Normaal gezien mogen in commissies alleen verkozen gemeenteraadsleden zetelen’, benadrukt onderzoeker Victor De Groof van het Instituut voor de Overheid (KU Leuven). Wel is het zo dat er ook externen kunnen uitgenodigd worden voor een commissie, weet De Rynck: ‘Experts en zelfs burgers kunnen voor een commissie uitgenodigd worden. Dat komt omdat de commissies vaak iets technischer zijn dan de gemeenteraad en er iets minder een partijpolitiek klimaat heerst.’

2) Nut commissies?

Toch blijft ook in de commissies de partijdiscipline sterk aanwezig, zeggen beide experts in de bestuurskunde.

De Rynck: ‘Zowel in de gemeenteraad als in de commissies is er een ijzeren partijdiscipline: de leden worden altijd geacht de mening van hun fractie te volgen. Je kunt niet zeggen dat een zwakke gemeenteraad gered wordt door sterke commissies of omgekeerd. De gemeenteraad is, commissies incluis, in ons systeem sowieso zeer zwak door de dominantie van de uitvoerende macht, het college.’

De Groof is het daarmee eens: ‘De echte macht op gemeentelijk niveau ligt bij het college. Iets anders beweren, is het zonlicht ontkennen. Toch is een raadscommissie zeer nuttig voor gemeenteraadsleden. Hoewel de commissies publiek toegankelijk zijn is er vaak geen publiek aanwezig. Daardoor kan er iets vrijer gesproken worden.’

‘Op bepaalde grotere dossiers op de agenda kan dieper ingegaan worden in een commissie dan in de gemeenteraad. In die plenaire vergadering komen heel veel dossiers voorbij en dan kan er niet over alles debat zijn. Dat zijn zowat de voordelen van die commissies.’

De zwakte van de commissies schuilt ook in een zwakke ondersteuning ervan, zeggen beide experts. De Rynck: ‘De raadsleden zijn – in de letterlijke betekenis van het woord – amateurs, terwijl de schepenen professionals zijn. Die kloof op het vlak van tijdsbesteding, verloning, faciliteiten, ondersteuning door administratie enzovoort is de laatste jaren alleen gegroeid. Dit is geen probleem van Antwerpen alleen, maar van alle gemeenten in Vlaanderen.’