Factcheck Factcheck: deze toespraak van Poetin die de Europese bevolking geruststelt vond niet plaats
Factcheck Factcheck Van leefloners tot ChatGPT als therapeut: herlees onze beste factchecks van 2025 Als doorgewinterde factcheckers zijn we wel wat gewoon als het op fake news aankomt. Dat het steeds vaker onze wereldleiders zelf zijn die de desinformatie verspreiden die wij onderzoeken, went hopelijk nooit.
Factcheck Factcheck International Fact-Checking Day: ‘Factchecks worden beter aanvaard als ze minder belerend zijn’ Ook factcheckers hebben hun feestdag. Op 2 april – niet toevallig de dag na 1 april – wordt elk jaar International Fact-Checking Day gevierd. Hebben factcheckers reden om te feesten? Of wordt hun toekomst bedreigd door AI en Mark Zuckerberg?
Factcheck Factcheck Factcheck: geen bewijs dat Londense burgemeester 40.000 huizen voor moslims wil bouwen Online circuleert het bericht dat de Londense burgemeester Sadiq Khan 40.000 nieuwe huizen wil bouwen die alleen door moslims bewoond zouden mogen worden. Maar daar is geen bewijs voor. Khan beloofde tijdens de laatste verkiezingscampagne voor het Londense burgemeesterschap inderdaad dat hij 40.000 nieuwe sociale woningen zal bouwen, maar nergens vinden we dat hij zou gezegd hebben dat die louter voor moslims toegankelijk zullen zijn.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, dit document bewijst niet dat covid-19 in een Chinees lab is ontstaan Op sociale media circuleert een document dat zou moeten bewijzen dat de Britse staatsveiligheid in 2020 al wist dat het coronavirus in een Chinees lab ontstaan is. De PCR-test zou ontwikkeld zijn om de aandacht daarvan af te leiden. Dat klopt niet. Het document is niet afkomstig van de Britse staatsveiligheid, maar van een professor en een ex-directeur van de inlichtingendienst MI6. Het bevat geen bewijs, enkel vermoedens. De PCR-test en de PRC of Volksrepubliek China worden door elkaar gehaald.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, in Nederland krijgen achtjarigen geen les over masturbatie Op sociale media circuleert de bewering dat in Nederland achtjarige kinderen op school leren te masturberen. Dat klopt niet. Voor kinderen tussen zes en negen jaar maakt het onderwerp masturbatie geen deel uit van het aanbevolen lespakket rond relaties en seksualiteit.
Factcheck Factcheck Factcheck: vis kan mogelijk een rol spelen in de sociale ontwikkeling van kinderen ‘Kinderen die regelmatig vis eten, zouden mogelijk socialer en vriendelijker kunnen zijn dan hun leeftijdsgenoten’, zo lazen we op de website van The Independent. Uit onderzoek blijkt inderdaad dat vis mogelijk een positief effect heeft op de sociale ontwikkeling, maar daarbij spelen tal van andere factoren mee. We beoordelen de stelling als eerder waar.
Factcheck Factcheck Factcheck: deze video van een man die een vrouw lastigvalt, is satire Online circuleert een video waarin te zien is hoe een man een vrouw lastigvalt op een trein. Veel socialemediagebruikers nemen de video serieus, maar het gaat om een humoristische video van een Nederlandse contentcreator.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, het gebruik van een autopen door Joe Biden maakt zijn wetten niet ongeldig Op sociale media circuleert de bewering dat de voormalige Amerikaanse president Joe Biden op het einde van zijn ambtstermijn graties heeft ondertekend met een autopen. Volgens huidig president Donald Trump zou dat de geldigheid ervan ondermijnen. Dat klopt niet. Het gebruik van een autopen is wettelijk toegestaan en maakt de handtekening niet ongeldig.
Factcheck Factcheck Factcheck: geeft de federale overheid 16 miljard euro aan ‘kortingen’ aan Belgische bedrijven? In een interview in De Zondag vertelde Vlaams Parlementslid Jos D'Haese (PVDA) dat Belgische bedrijven jaarlijks ‘16 miljard euro aan kortingen op socialezekerheidsbijdragen’ krijgen. Volgens de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid bedragen de ‘echte RSZ-kortingen’ eerder 4,9 miljard euro. Bedrijven krijgen wel nog andere belastingvoordelen, maar volgens experts vallen die niet onder de ‘kortingen op socialezekerheidsbijdragen’ waar D'Haese over spreekt.
Factcheck Factcheck Factcheck: ja, een glas cola kost u gemiddeld 12 gezonde minuten ‘Per glas cola ga je 12 minuten eerder dood’, zo lazen we op de website Amayzine. Uit onderzoek blijkt inderdaad dat een cola u gemiddeld 12 gezonde minuten kost. Dit is volgens experts te simplistisch gesteld, maar de algemene boodschap klopt. We beoordelen de stelling als eerder waar.
Factcheck Factcheck Factcheck: versterkt ziek worden nu wél of niet het immuunsysteem van kinderen? Volgens een populair Instagramaccount zouden kinderen die tijdens de eerste levensjaren vaak ziek worden, later meer risico lopen op ernstigere infecties. Dat zou een recente wetenschappelijke studie aantonen, maar immunologen waarschuwen voor een verkeerde interpretatie van die studie. ‘Af en toe ziek zijn op jonge leeftijd is wél bevorderlijk voor het immuunsysteem. De resultaten van het bewuste onderzoek mogen niet worden veralgemeend omdat een deel van de in de studie gevolgde kinderen zo extreem vaak ziek was dat je kunt vermoeden dat ze een onderliggend immuniteitsprobleem hebben.’
Factcheck Factcheck Factcheck: deze video van Netanyahu is authentiek maar de vertaling klopt niet helemaal Op sociale media wordt een zogenaamd gelekte video gedeeld waarin de Israëlische premier Benjamin Netanyahu uitlegt hoe hij de Palestijnen hard wil aanpakken en de Amerikanen voor zijn kar wil spannen. Wat blijkt? Het filmpje uit 2001 werd al in 2010 publiek gemaakt. Maar de Engelse vertaling in de ondertitels is wel niet helemaal correct.
Factcheck Factcheck Factcheck: geen bewijs voor uitspraak Donald Trump dat ‘4,7 miljoen Amerikanen van 100 jaar of ouder uitkeringen ontvangen’ Volgens de Amerikaanse president Donald Trump genieten 4,7 miljoen Amerikanen van 100 jaar of ouder van een uitkering. Daarvoor bestaat geen bewijs. Experten geven toe dat het niet onmogelijk is dat overledenen onterecht geld ontvangen als gevolg van verouderde coderingstechnieken. Maar het kan nooit gaan om ‘miljoenen mensen’.
Factcheck Factcheck Factcheck: deze peiling naar de 'grootste bedreiging voor de wereldvrede' is niet recent afgenomen Op sociale media circuleert een Duitse peiling die de Amerikaanse president Donald Trump aanduidt als de 'grootste bedreiging voor de wereldvrede'. Volgens socialemediagebruikers zouden de cijfers afkomstig zijn uit de eerste weken van Trumps tweede ambtstermijn. Dat klopt niet. De peiling is inderdaad afgenomen in Duitsland, maar dateert van december 2019.
Factcheck Factcheck Factcheck: geen eenduidig effect van yoghurt op darmkanker ‘Yoghurt kan kans op darmkanker verkleinen’, zo lazen we op de website van The Sun. Uit onderzoek blijkt dat bifidobacteriën, die in bepaalde types yoghurt zitten, de kans op bepaalde soorten darmkanker verkleinen, maar de kans op andere soorten vergroten. We beoordelen de stelling als eerder onwaar.
Factcheck Factcheck Factcheck: kreeg Valerie Van Peel uittredingsvergoeding van 230.000 euro? Volgens de satirische website ‘t Scheldt heeft kandidaat-N-VA-voorzitter Valerie Van Peel een uittredingsvergoeding van 230.846 euro gekregen toen ze vorig jaar uit de politiek stapte. Dat klopt niet. Uittredingsvergoedingen worden niet in één keer uitbetaald. Van Peel heeft volgens de huidige regels wel het recht om 22 maanden lang maandelijks haar parlementaire wedde te blijven ontvangen.
Factcheck Factcheck Factcheck: geen bewijs dat de Verenigde Staten 350 miljard dollar gespendeerd hebben aan oorlog in Oekraïne De Amerikaanse president Donald Trump herhaalde de afgelopen weken verschillende keren dat de Verenigde Staten 350 miljard dollar hebben besteed aan steun voor Oekraïne. Maar daar is geen bewijs voor. Uit officiële rapporten blijkt dat de VS tussen de 180 en de 200 miljard dollar hebben gespendeerd aan Oekraïne.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, ChatGPT biedt geen betere therapie dan een psycholoog ‘Einde van de psycholoog? ChatGPT biedt nu al betere therapie’, zo lazen we op de website Scientias. Uit onderzoek blijkt dat proefpersonen antwoorden van ChatGPT op hypothetische stellingen vaak beter vinden dan die van therapeuten. Maar dat betekent niet dat ChatGPT betere therapie biedt. We beoordelen de stelling als eerder onwaar.
Factcheck Factcheck Factcheck: uitspraak van Zelensky over Amerikaanse soldaten aan Oekraïens front uit context getrokken Online circuleert een video waarin de Oekraïense president Volodymyr Zelensky zou zeggen dat de VS ‘zonen en dochters moeten sturen om te vechten’ in Oekraïne. Maar de quote van Zelensky werd uit zijn context gehaald. In de volledige video waarschuwt Zelensky voor de gevolgen van een Russische invasie in een van de Baltische staten.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, het Oekraïense parlement heeft geen spoedzitting gepland om Zelensky af te zetten Volgens de alternatieve nieuwssite Frontnieuws zou het Oekraïense parlement een spoedzitting hebben gepland om zijn president, Volodymyr Zelensky, af te zetten na diens openlijke ruzie met de Amerikaanse president Donald Trump. Dat klopt niet. Een omstreden Oekraïens parlementslid heeft daartoe opgeroepen, maar zo'n vergadering is niet gepland.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, Zelensky heeft buitenverblijf Hitler niet gekocht Heeft de Oekraïense president Volodymyr Zelensky het gewezen buitenverblijf van de Duitse dictator Adolf Hitler gekocht? Een video met die bewering circuleert online, maar het bericht klopt niet Het Adelaarsnest, zoals de villa heet, is nog altijd eigendom van de Duitse deelstaat Beieren.
Factcheck Factcheck Factcheck: foto van Zelensky in klassiek herenpak tijdens ontmoeting met Netanyahu werd voor oorlog in Oekraïne genomen Online circuleren er foto’s van de Oekraïense president Volodymyr Zelensky die de hand schudt met de Israëlische premier Benjamin Netanyahu. Socialemediagebruikers verwijten Zelensky hypocrisie, omdat hij tijdens die ontmoeting wel een klassiek herenkostuum droeg, en bij zijn laatste bezoek aan het Witte Huis niet. Maar de foto met Netanyahu dateert van februari 2020, twee jaar voor de grootschalige Russische inval in Oekraïne. Sinds die inval draagt Zelensky altijd sobere, militaire kledij.
Factcheck Factcheck Factcheck: foto's van Zelensky in pak dateren van voor Russische invasie Online circuleren er foto’s van de Oekraïense president Volodymyr Zelensky met WEF-voorzitter Klaus Schwab. Socialemediagebruikers verwijten Zelensky hypocrisie, omdat hij tijdens die ontmoeting wel een klassiek herenkostuum droeg, en bij zijn laatste bezoek aan het Witte Huis niet. Maar de foto met Schwab dateert van januari 2020, twee jaar voor de grootschalige Russische inval in Oekraïne. Sinds die inval draagt Zelensky altijd sobere, militaire kledij.
Factcheck Factcheck Factcheck: deze video van de Oekraïense vlag op het Vrijheidsbeeld is met AI gemaakt Online circuleert een video waarin te zien is hoe een Oekraïense vlag op het New Yorkse Vrijheidsbeeld wordt gehesen. Maar de video is nep: de beelden zijn met AI gemaakt.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, USAID heeft geen 250.000 dollar betaald aan wijlen Jeffrey Epstein Volgens onlineberichten heeft de Amerikaanse ontwikkelingsorganisatie USAID 250.000 dollar betaald aan zedendelinquent Jeffrey Epstein. Dat klopt niet. Het gaat om een gerucht gebaseerd op de verwarring met een naamgenoot van de in 2019 overleden Epstein.
Factcheck Factcheck Factcheck: satirisch bericht over de wijngaard van Nancy Pelosi gaat viraal Volgens socialemediaberichten zou Nancy Pelosi, voormalig voorzitter van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden, 14 miljoen dollar hebben gekregen van de Amerikaanse ontwikkelingsorganisatie USAID, voor experimenten in haar wijngaard. Dat klopt niet. Het gaat om een verzinsel van een satirisch medium dat voor waar werd aangenomen en viraal ging.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze beelden tonen niet Robert De Niro op de Oscars Op sociale media circuleren beelden van de Amerikaanse acteur Robert De Niro. Volgens socialemediagebruikers zou hij op de Oscars 'Fuck Trump' geroepen hebben. Dat klopt niet. De Niro sprak die woorden inderdaad uit, maar tijdens de Tony Awards in 2018. De Niro was geen presentator op de Oscars dit jaar.
Factcheck Factcheck Factcheck: video waarin Zelensky zegt dat hij de Donbas wil binnenvallen is strategisch geknipt Online circuleert een video waarin de Oekraïense president Volodymyr Zelensky zou zeggen dat hij de Donbas wil binnenvallen. Maar de video werd strategisch geknipt. De stukken voor en na het fragment maken duidelijk dat het om een ironische opmerking van Zelensky gaat.
Factcheck Factcheck Factcheck: Duitse stroomprijzen zijn bij de hoogste ter wereld Volgens het Duits-Belgische Europarlementslid Irmhild Boßdorf (AfD) zou Duitsland de duurste elektriciteit ter wereld hebben. Dat zou een grote impact hebben op Duitse bedrijven. De bronnen waarnaar ze verwijst tonen aan dat haar stelling klopt voor gezinnen tijdens de eerste maanden van 2024. Voor bedrijven is de situatie momenteel genuanceerder, en voor absolute uitspraken bestaan er onvoldoende recente data. Voor bedrijven zijn de Duitse stroomprijzen momenteel niet structureel hoger dan die in de rest van Europa, zeggen experts.
Factcheck Factcheck Factcheck: deze beelden van Afghanen uit de jaren 1970 zijn gemaakt met behulp van AI Op sociale media circuleert een montage van beelden die dansende Afghanen uit de jaren 1970 zouden voorstellen. Dat klopt niet. De beelden zijn gegenereerd met behulp van artificiële intelligentie. De clip werd in 2024 voor het eerst op TikTok gepost met het bijschrift: 'Het nachtleven in Kabul, heruitgevonden met behulp van AI.'
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, de EU heeft koffie niet schadelijk voor de gezondheid genoemd Volgens socialemediagebruikers en alternatieve nieuwssites zou er een regelgevend document van de Europese Unie bestaan dat cafeïne en koffie als schadelijk aanduidt. Dat klopt niet. De Europese Commissie heeft op advies van de Europese Voedselveiligheidsautoriteit (EFSA) beslist om het gebruik van cafeïne als pesticide te verbieden uit vrees voor de gezondheidsimpact, maar ziet geen gevaar in de menselijke consumptie van redelijke porties cafeïnehoudende voeding.
Factcheck Factcheck Factcheck: vervalst screenshot van Fox News circuleert online Online circuleert een screenshot van een nieuwsbericht dat stelt dat het Oekraïense Centrum voor Psychologische en Informatieve Oorlogsvoering 140 miljoen dollar per maand kreeg van het Amerikaanse ontwikkelingsagentschap USAID. Het artikel lijkt van de Amerikaanse zender Fox News te zijn. Maar het gaat om een vervalst screenshot, waarin de huisstijl van Fox is nagebootst.
Factcheck Factcheck Factcheck: ja, volwassenen met ADHD hebben kortere levensverwachting ‘Volwassenen met ADHD leven veel korter’, zo lazen we op de website Scientias.nl. Uit onderzoek en gesprekken met experts blijkt inderdaad dat de levensverwachting van mensen met ADHD gemiddeld genomen een stuk korter is. We beoordelen de stelling als waar.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, Ursula von der Leyen zegt niet dat ze vrije meningen wil censureren Op sociale media circuleert een deel van een speech van de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen. Volgens socialemediagebruikers zou ze in de video 'letterlijk oproepen tot censuur'. Dat klopt niet. Von der Leyen vertelt in de clip dat, behalve het weerleggen van foute informatie (‘debunken’), het ook belangrijk is om vooraf te waarschuwen voor manipulatiepogingen of misleidingsstrategieën (‘prebunken’).
Factcheck Factcheck Factcheck: video die zou bewijzen dat bekende personen door USAID betaald zouden zijn is vals Online circuleert het gerucht dat de Amerikaanse ontwikkelingsorganisatie USAID verschillende bekende Amerikaanse personen betaald zou hebben om naar Oekraïne af te zakken. Dat klopt niet. De video is vals en waarschijnlijk van Russische makelij.
Factcheck Factcheck Factcheck: geen bewijs dat USAID 4 miljoen dollar heeft betaald aan Time Magazine Online circuleert de claim dat het Amerikaanse ontwikkelingsagentschap USAID 4 miljoen dollar (3,8 miljoen euro) zou hebben betaald aan het Amerikaanse Time Magazine om de Oekraïense president Volodymyr Zelensky tot ‘Persoon van het jaar’ te verkiezen. Maar daar is geen bewijs voor.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, USAID financierde geen Oekraïense influencers met 4,8 miljoen dollar Volgens socialemediagebruikers heeft het Amerikaanse ontwikkelingsagentschap USAID 4,8 miljoen dollar uitbetaald aan Oekraïense influencers. Dat klopt niet. Hoewel er 4,8 miljoen dollar werd besteed aan de selectie en training van Oekraïense influencers om Russische desinformatie te bestrijden, kwam dat geld niet van USAID, maar van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken. Bovendien werd het geld betaald aan een Amerikaans bedrijf dat de selectie en training voorzag, en niet rechtstreeks aan de influencers zelf.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze beelden tonen geen Israëlische soldaten die een Palestijns meisje neerschieten Op sociale media circuleren beelden van een jonge vrouw die omringd is door enkele gewapende mannen. Volgens socialemediagebruikers schieten Israëlische soldaten de vrouw neer. Dat klopt niet. De video circuleert al sinds 2015 en toont een protestactie van een theatergezelschap in Ramallah.
Factcheck Factcheck Factcheck: ja, dit is een betoging tegen Donald Trump in New York Op sociale media circuleren beelden van een protestmars bij een triomfboog. Volgens de verspreiders van de beelden gaat het om een protestmars tegen Donald Trump en Elon Musk. Veel socialemediagebruikers geloven dat niet en menen dat het om oude of gemanipuleerde beelden gaat. Het gaat wel degelijk om een protestmars tegen Trump en Musk die op 17 februari plaatsvond in de buurt van Washington Square Park, New York City.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, Politico kreeg geen 8,2 miljoen dollar steun van ontwikkelingsagentschap USAID Volgens socialemediagebruikers zou het Amerikaanse nieuwsbedrijf Politico 8,2 miljoen dollar aan steun hebben gekregen van het Amerikaanse ontwikkelingsagentschap USAID. Dat klopt niet. Uit de officiële uitgavecijfers van de Amerikaanse overheid blijkt dat USAID tijdens de vorige regeerperiode 44.000 dollar heeft betaald aan Politico, voor abonnementen op producten van dat mediabedrijf.
Factcheck Factcheck Factcheck: geen oorzakelijk verband aangetoond tussen flossen en minder kans op beroerte ‘Flossen kan risico op beroerte met 44 procent verminderen’, zo lazen we op de website van The Sun. Experts wijzen op het belang van een goede mondhygiëne. Maar er is geen oorzakelijk verband aangetoond tussen flossen en minder kans op beroerte. We beoordelen de stelling als eerder onwaar.
Factcheck Factcheck Factcheck: een langdurig werkloze die een hoger pensioen krijgt dan iemand die 40 jaar heeft gewerkt, kan dat? In een radio-interview heeft Kamerfractieleider voor N-VA Axel Ronse het over ‘die Waalse dame die haar hele leven werkloos was en 220 euro netto pensioen meer overhoudt dan haar vriendin die haar hele leven keihard heeft gewerkt’. De vergelijking blijkt gebaseerd op een situatie uit 2017. Volgens de nu geldende regels zouden de pensioenen van de twee dichter bij elkaar liggen, maar het grote verschil in gewerkte jaren zou zich niet weerspiegeld zien in het pensioenbedrag.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, DPG Media liet zich niet betalen door USAID Op sociale media circuleert de bewering dat het Belgische mediabedrijf DPG Media financiering ontving van het Amerikaanse agentschap voor ontwikkelingshulp USAID. Dat klopt niet. DPG ontving een lening van de Europese Investeringsbank voor de ontwikkeling van digitale technologieën. Van financiering door USAID is geen sprake.
Factcheck Factcheck Factcheck: het klopt niet dat amish-kinderen geen kanker, diabetes of autisme zouden krijgen Kinderen uit amish-gemeenschappen zouden geen kanker, diabetes of autisme ontwikkelen. Dat lezen we in verschillende posts op sociale media. Volgens socialemediagebruikers komt dat omdat de amish hun kinderen niet laten vaccineren. Maar dat klopt niet. De drie komen wel voor binnen amish-gemeenschappen, en de vaccinatiegraad ligt er niet op nul.
Factcheck Factcheck Factcheck: neen, de Amerikaanse overheid betaalde geen miljoenen aan persagentschap Reuters Tesla- en X-baas Elon Musk stelt dat de Amerikaanse overheid een miljoenencontract had lopen met persagentschap Reuters voor ‘grootschalige sociale misleiding’. Maar het contract, dat tijdens de eerste ambtstermijn van Trump werd afgesloten, werd niet met persagentschap Reuters afgesloten, maar met Thomson Reuters Special Services (TRSS). Bovendien werd TRSS niet ingehuurd om op grote schaal mensen te misleiden, maar om sociale misleidingoperaties tegen te gaan.
