Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze video is geen bewijs dat Zelensky een bezoek aan Bachmoet in scène zou hebben gezet Online circuleert een video van de Oekraïense president Volodymyr Zelensky die zou moeten bewijzen dat hij zijn recente bezoek aan de Oekraïense stad Bachmoet in scène zou hebben gezet. De video zou namelijk opgenomen zijn in Charkiv. Dat klopt niet. De gedeelde video toont Zelensky tijdens een bezoek aan de Oekraïense stad Boetsja begin april. …
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze video toont geen Peruaans protest tegen 'een globalistische staatsgreep van het WEF' Op sociale media circuleert een video van wat een Peruaans protest zou zijn tegen ‘een globalistische staatsgreep van het WEF’. Dat klopt niet. De beelden tonen een protest tegen de nieuwe Peruaanse regering onder leiding van de nieuwe president Dina Boluarte. Op 20 december post een Nederlandstalige man een video waarin een manifestatie in Peru …
Factcheck Factcheck Factcheck: onbekenden plaatsten omleidingsbord met Frans-Arabische tekst op Brussels kruispunt Socialemediagebruikers delen een foto van een Frans-Arabisch signalisatiebord in Brussel. Sommigen vragen zich af of het om een echt, officieel bord gaat, of dat het beeld bewerkt is. Officieel is het bord in elk geval niet, maar het gaat ook niet om een bewerkt beeld. Op de foto staat een omleidingsbord dat onbekenden op een …
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, de traditionele media hebben de tweets waarin Trump zijn aanhangers tot kalmte opriep niet genegeerd Online circuleren twee tweets die voormalig Amerikaans president Donald J. Trump op 6 januari 2021, de dag van de bestorming van het Capitool, de wereld in stuurde. In de boodschappen maant hij zijn supporters aan tot kalmte. Volgens socialemediagebruikers zouden de reguliere media geen melding gemaakt hebben van de tweets. Dat laatste klopt niet. Verschillende Amerikaanse en internationale media hebben de tweets in hun berichtgeving vermeld.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze video toont geen recent Braziliaans protest tegen verkiezingsuitslag, maar viering onafhankelijkheidsdag Online circuleert een video van wat een manifestatie zou zijn tegen de verkiezing van Lula da Silva als nieuwe president van Brazilië. Dat klopt niet. De video toont een massagebed in Rio De Janeiro dat plaatsvond tijdens de viering van de Braziliaanse onafhankelijkheidsdag op 7 september dit jaar. Op 13 december retweet een Nederlandstalige man …
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze afbeelding geeft niet het vliegverkeer boven Qatar weer Op sociale media circuleert een afbeelding waarop het vliegverkeer boven Qatar te zien zou zijn. Dat klopt niet. De afbeelding is een cartoon van de Qatarese cartoonist Saad Almuhanadi. De cartoon verscheen op 15 november, in de Qatarese krant Al-Watan. Op 13 december deelt de Franstalige ecologische Facebookpagina Permavenir een afbeelding van wat het vliegverkeer …
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, geen stijging van plotse sterfgevallen in Duitsland in 2021 Volgens de website Ninefornews zou in Duitsland sinds 2021 het aantal ‘plotselinge en onverwachte’ sterfgevallen 'geëxplodeerd’ zijn. Dat klopt niet. Die claim is een verkeerde interpretatie van onvolledige data van een artsenvereniging. De officiële doodsoorzakenstatistieken voor 2021 laten geen merkbare stijging zien qua plotse sterfgevallen.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, elektrische wagens worden niet binnenkort verboden wegens stroomtekort Op sociale media circuleert een artikel met de titel ‘Elektrische auto’s worden binnenkort verboden vanwege stroomtekort’. Dat klopt niet helemaal. De stelling is gebaseerd op een Zwitsers wetsvoorstel dat in de maak is. Volgens dat voorstel zou bij een stroomtekort het privégebruik van elektrische wagens tijdelijk tot noodzakelijke verplaatsingen kunnen worden beperkt.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze video toont geen recente diefstal van fietsen uit een Brusselse sportwinkel Op Facebook circuleert een video van mensen die fietsen stelen uit een Decathlon-sportwinkel. De beelden worden in verband gebracht met de recente rellen in Brussel na overwinningen van Marokko op het wereldkampioenschap voetbal. Dat is onterecht. De beelden zijn in de Spaanse stad Barcelona gemaakt en dateren van 2020.
Factcheck Factcheck Factcheck: ja, er werden anti-NAVO-slogans geroepen in Athene (maar niet in deze video) Op sociale media circuleert een video van een demonstratie in Athene. Volgens het bijschrift zouden er slogans geroepen worden tegen de NAVO. Dat klopt niet voor de video die circuleert. In andere video’s van dezelfde optocht op 17 november 2022 was dat echter wél het geval.
Factcheck Factcheck Factcheck: cultuurparticipatie kan leerwinst opleveren maar die valt moeilijk in maanden uit te drukken ‘De Britse toolkit zegt dat leerlingen drie maanden sneller vooruitgaan als er op school aan cultuureducatie wordt gedaan’: dat stelde Pedro De Bruyckere in De Standaard. En het klopt, al is enige nuance nodig.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, het klopt niet dat 14 Afrikaanse landen de helft van hun exportinkomsten moeten afdragen aan Frankrijk Een virale video waarin de Italiaanse premier Giorgia Meloni stelt dat 14 Afrikaanse landen de helft van hun exportinkomsten moeten afdragen aan Frankrijk in ruil voor het drukken van geld, klopt niet. Wat wel klopt is dat de landen, die lid zijn van de CFA franc-zone, in ruil voor een vaste wisselkoers van hun eigen …
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze video toont geen recent Braziliaans protest tegen de verkiezingsuitslagen, maar viering Onafhankelijkheidsdag Online circuleert een video van een Braziliaanse massamanifestatie die op 15 november tegen de verkiezingsresultaten zou hebben plaatsgevonden. Dat klopt niet. De video toont een manifestatie voor de Braziliaanse Onafhankelijkheidsdag die op 7 september plaatsvond. Op 16 november post een man een 21 seconde durende video op Facebook van een massamanifestatie in Brazilië (hier gearchiveerd). …
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, dit is geen foto van de kleinste vogel ter wereld Online circuleert een foto van wat een zunzuncito, het kleinste vogeltje ter wereld, zou zijn. Dat klopt niet. Op de foto zien we een miniatuurbeeldje van een vogel met totaal andere kenmerken. Dat beeldje werd gemaakt door een Bulgaars-Amerikaanse kunstenares.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, Braziliaanse microcefalie-uitbraak werd niet door vaccin veroorzaakt Online circuleert de bewering dat de Braziliaanse uitbraak van microcefalie, die plaatsvond in 2015, door een vaccin tegen kinkhoest, tetanus en difterie werd veroorzaakt. Dat klopt niet. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat het zikavirus, overgedragen door besmette muggen, aan de oorsprong van de uitbraak lag. Op 20 november post een Twittergebruiker een afbeelding van een …
Factcheck Factcheck Factcheck: het is niet bewezen dat wortels vandaag vijf keer minder vitaminen bevatten ‘We moeten nu vijf wortels eten om het aantal vitaminen binnen te krijgen dat vroeger in één wortel zat’: dat beweerde Lily Joan Roberts in Goed Gevoel. Maar er is geen bewijs voor.
Factcheck Factcheck Factcheck: Argentijns jongetje stierf aan dubbele longontsteking, niet aan covidvaccin Op Facebook en WhatsApp circuleert het bericht dat een Argentijnse jongen die het gezicht was van een promotiecampagne voor vaccinaties plots zou zijn overleden. Dat klopt gedeeltelijk. De jongen is overleden en hij was het gezicht van een campagne, maar niet van een campagne voor de coronavaccins. Hij stierf aan een dubbele longontsteking, wat geen bijwerking van de vaccins is.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze video toont niet ‘de maan gezien vanuit de Alpen’ Op sociale media circuleert een spectaculaire video van een enorme maan met een rode schijn boven een berglandschap. De video is een vervalsing. We zien een afbeelding van Mars die geplakt werd op andere beelden. Een schoolvoorbeeld van nepbeelden die makkelijk te ontmaskeren zijn.
Factcheck Factcheck Factcheck: het is niet bewezen dat saffraan beter werkt dan antidepressiva ‘Saffraan vaak beter dan antidepressiva: dat lazen we op ABC Gezondheid. Maar er is geen bewijs voor.
Factcheck Factcheck Factcheck: nepnieuws over Oekraïense voetbalfans in Qatar ontmaskerd Een reportage van Al Jazeera zou tonen hoe drie Oekraïense voetbalsupporters werden opgepakt nadat ze nazistische slogans verspreidden in WK-gastland Qatar. Daar klopt niets van. Het gaat om een nepreportage afkomstig van een Russisch Telegramkanaal.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, de Franse president Macron werd niet geslagen na APEC-conferentie Socialemediagebruikers delen een video van de Franse president Emmanuel Macron die geslagen wordt. Velen denken dat het om recente beelden gaat, maar dat klopt niet. De beelden zijn echt, maar tonen een incident dat op 8 juni 2021 plaatsgreep. Een man sloeg Macron in het gezicht. Op 20 november post een Twittergebruiker een filmpje van …
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, brandnetels zijn niet de derde meest voedzame plant ter wereld ‘Brandnetels staan op de derde plaats van voedzaamste plant ter wereld’: dat beweerde Saartje Vandendriessche in De Krant van West-Vlaanderen. Maar het klopt niet.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, onverwerkt verdriet dringt niet door tot in je DNA Wie zei het? Kinesist Tom De Prest in Het Laatste Nieuws Is het waar? ‘Dat onverwerkt verdriet doordringt tot in je DNA klopt volgens experts niet helemaal. Verdriet kan wél een chemisch proces op gang brengen dat de aanmaak van eiwitten door de genen beïnvloedt. We beoordelen de stelling daarom als eerder onwaar.
Factcheck Factcheck Factcheck: ja, naar schatting 20 procent van de bevolking heeft een beperking ‘20 procent van de mensen heeft een beperking’: dat beweerde Vlaams parlementslid Karin Brouwers (CD&V). En het klopt, al is enige nuance nodig.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, dit is geen Oekraïens trouwfeest waar de nazigroet wordt gedaan Op sociale media circuleert een foto van een trouwfeest met een Oekraïense vlag waarbij een nazigroet wordt uitgevoerd. Het blijkt te gaan om een gemanipuleerde foto: de Oekraïense vlag werd toegevoegd. In werkelijkheid zien we een foto uit Rusland van 2016 of eerder.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, map van Britse premier Sunak veranderde niet ‘magisch’ van kleur Op Telegram en Twitter circuleert een oude Sky News-reportage van de kersverse Britse premier Rishi Sunak waarin een map die hij draagt van kleur lijkt te veranderen. Ze is eerst rood en dan groen. Het fragment roept vragen op over beeldmanipulatie bij de media. De reportage is echt en bevat een montagetruc om de nood aan een ‘groene begroting’ te benadrukken.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze video toont geen opnames van een Oekraïense nepvideo geregisseerd door Sean Penn Online circuleert een video van wat een filmopname zou zijn van een ‘fake’ Oekraïense oorlogsvideo, geregisseerd door de Amerikaanse acteur-regisseur Sean Penn. Dat klopt niet. De beelden tonen de opnames van de film Invasion Planet Earth uit 2013. Op sociale media circuleert een video van wat de opnames zouden zijn van een Oekraïense nepoorlogsvideo. De …
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, hoofd van het Oekraïense leger draagt geen armband met hakenkruis Volgens socialemediagebruikers zou het hoofd van het Oekraïense leger een armband dragen waarin een swastika is verwerkt. Dat zou te zien zijn op een foto die de man zelf online postte. Maar dat klopt niet. Het gaat om twee gekruiste schakels, die door de slechte fotokwaliteit vervormd zijn. Sinds 13 oktober circuleert op Telegram een …
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, oud-ruimtevaarder Buzz Aldrin heeft de maanlanding niet ontkend Online circuleert een video waarin de Amerikaanse oud-ruimtevaarder Buzz Aldrin de maanlanding zou ontkennen. Dat klopt niet. Het fragment is uit zijn context gehaald. Op Telegram circuleert een video waarin voormalig Amerikaans ruimtevaarder Buzz Aldrin zou ontkennen dat de maanlanding ooit heeft plaatsgevonden (hier gearchiveerd). Aldrin en Neil Armstrong landden op 20 juli 1969 als …
Factcheck Factcheck Factcheck: deze beelden tonen gevolgen van ontploffing in Libanese haven, niet van NAVO-bombardement In maart circuleerde op sociale media een video van een verwoest Beiroet, met de bewering dat het zou gaan om beelden afkomstig uit de Oekraïense stad Charkiv. Uit factchecks bleek dat de beelden inderdaad uit de Libanese hoofdstad Beiroet afkomstig waren. Dezelfde video circuleert nu opnieuw, maar dit keer met de boodschap dat we de …
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze beelden tonen geen Frans protest tegen de NAVO en de oorlog in Oekraïne Op sociale media circuleert een video van een woelige protestbetoging die in Parijs zou hebben plaatsgevonden. De betoging zou tegen de NAVO en de oorlog in Oekraïne gericht zijn. Dat klopt niet. De protestmars, die afgelopen zondag inderdaad in Parijs werd gehouden, wilde meer aandacht vragen voor de stijgende levensduurte en de klimaatopwarming. Op 16 …
Factcheck Factcheck Factcheck: het klopt dat melatonine voor klassieke slapeloosheid doorgaans zinloos is ‘Melatonine slikken voor het slapen onnodig en gevaarlijk’: dat lazen we in AD. En het klopt, al is enige nuance nodig.
Factcheck Factcheck Factcheck: Britse app om duurzaam vervoer te promoten was tijdelijk en niet verplicht Op sociale media is ophef ontstaan over een Britse app die naar verluidt ‘je bewegingen trackt om je aan te zetten duurzaam vervoer te gebruiken’. Die app was een tijdelijke actie, die afliep op 30 september, van de stad Sunderland en de app was niet verplicht. Een vergelijking die online wordt gemaakt met het Chinese sociaalkredietsysteem is kort door de bocht.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, dit zijn geen ‘Oekraïense acteurs verkleed als gewonden’ Op sociale media doen berichten de ronde die stellen dat beelden van Oekraïense oorlogsslachtoffers in Kiev in scène zijn gezet. Voor die stelling wordt geen bewijs geleverd, en er is ook nergens bewijs te vinden dat het om acteurs zou gaan. De beelden komen bovendien uit een tv-reportage die echte oorlogsslachtoffers toont.
Factcheck Factcheck Factcheck: ja, Poetin kreeg verjaardagswensen uit België van mensen met nepgeweren Op sociale media werd onlangs een video gedeeld van mensen met geweren die ‘vanuit België’ de Russische president Vladimir Poetin verjaardagswensen stuurden. De inmiddels verwijderde video is echt en toont Russischtaligen die airsoft spelen in Namen. De federale politie onderzoekt de beelden. Op Twitter circuleert een video waarin we 19 mannen en één vrouw in …
Factcheck Factcheck Factcheck: media hebben wel verslag uitgebracht over recente betoging in Parijs In een virale tweet wordt beweerd dat ‘de media’ en de Nederlandse publieke omroep NOS niet zouden hebben bericht over een recente betoging in Parijs. Het tegendeel is waar: zowel de NOS als andere media in de Lage Landen brachten het nieuws over de optocht in de Franse hoofdstad.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, TikTok-video toont geen ‘nucleaire aanval op Brussel’ Een virale video op TikTok toont een rookwolk boven Brussel. Volgens een opschrift zou het gaan om een ‘nucleaire aanval’. Nogal wat mensen blijken dat te geloven. Er is nochtans nog nooit een kernbom op Brussel gevallen. Mogelijk is de rookpluim afkomstig van een energiecentrale in Drogenbos.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, ‘migrant’ werd niet in elkaar geslagen omdat hij ‘luide muziek speelde’ Op Twitter circuleert een video van geweld tegen een man die een publiek gebed zou storen met luide muziek. Het geluid bij de video is echter niet de live-opname. In de originele video is geen luide muziek hoorbaar. ‘Luide muziek’ is dus zeker niet de oorzaak van de agressie.
Factcheck Factcheck Factcheck: geen bewijs dat acupunctuur effectiever is dan antidepressiva ‘Acupunctuur is effectiever bij behandeling van depressie dan orale antidepressiva.’ Dat lazen we in ABC Gezondheid. Maar daar is geen bewijs voor.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze kaart toont geen geheim tunnelnetwerk in Nederland Online circuleert een landschapskaart van het Nederlandse kustgebied. Daarop zijn rode lijnen te zien die volgens sommige socialemediagebruikers een tunnelnetwerk voor mensenhandel voorstellen. Dat klopt niet. De kaart is een toekomstverkenning van hoe Nederland er uit zou kunnen zien na een sterke stijging van de zeespiegel. Met de rode lijnen worden mogelijke toekomstige wegennetwerken voorgesteld. …
Factcheck Factcheck Factcheck: het is niet bewezen dat geur 75 procent van onze emoties bepaalt ‘75 procent van je emoties wordt bepaald door de geur die je op dat moment ruikt.’ Dat beweerde Evy Gruyaert in Het Laatste Nieuws. Maar het valt niet wetenschappelijk te bewijzen.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, gesuikerde energiedrankjes verhogen de kans op ADHD niet ‘Kinderen van 11 tot 15 die veel gesuikerde energiedrank drinken, hebben 66% meer kans op ADHD.’ Dat lazen we in ABC Gezondheid. Maar het klopt niet.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, dit is niet het Azov-bataljon dat een Nederlandse vlag verbrandt Een video uit 2016 zou tonen dat mannen van het Oekraïense Azov-bataljon een Nederlandse vlag verbranden. De video is fake en wellicht gemaakt door Russische trollen. Al in 2016 werd bewezen dat het hier niet gaat om een echte video van het Azov-bataljon.
Factcheck Factcheck Factcheck: het Europese boostervaccin is wél getest op mensen Op sociale media circuleert het bericht dat het tweede boostervaccin tegen covid-19 alleen getest zou zijn op acht muizen. Dat klopt niet. Het vaccin is voor 99 procent hetzelfde als het vorige vaccin en werd wel degelijk ook onderworpen aan testen op mensen.
Factcheck Factcheck Factcheck: video toont gewelddadig Italiaans protest tegen extreemrechts politicus, niet tegen hoge elektriciteitsprijzen Online circuleert een video van wat een gewelddadig Italiaans protest tegen de stijgende elektriciteitsprijzen zou zijn. Volgens berichten op sociale media zou het protest in Genua hebben plaatsgevonden. Dat klopt niet. De video werd in 2019 in Bologna gemaakt en toont een protest tegen de extreemrechtse politicus Roberto Fiore. Op 19 september wordt in het …
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, Russen worden niet verplicht achteraan te zitten in Letse bussen Online circuleert een foto van een Lets-Russische sticker die zou aangebracht zijn in Letse bussen. Daarop staat te lezen dat Russischsprekenden achteraan in de bus moeten gaan zitten. De foto is echt, maar de sticker is niet door de Letse openbaarvervoermaatschappij aangebracht. Op 18 september wordt in het Nederlandse Telegramkanaal Berichten uit Donbass, dat 3000 …
Factcheck Factcheck Factcheck: video toont beelden uit Poolse stad Wroclav en geen feest in ‘door oorlog verscheurd Kiev’ Op sociale media doet een video van een straatfeest met Oekraïense vlaggen de ronde alsof het in Kiev zou zijn gefilmd. Dat klopt niet. De beelden tonen de Poolse stad Wroclaw en illustreren dus niet dat de Oekraïense hoofdstad niet zou lijden onder de oorlog.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, de productie van biovoeding stoot niet 37 procent minder broeikasgassen uit ‘De productie van biovoeding stoot wel 37 procent minder broeikasgassen uit dan de traditionele landbouw.’ Dat lazen we in Plus Magazine. Maar het klopt niet.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze video toont geen ‘onblusbare autobatterijen’ Op Facebook circuleert een video van een brand van wagens op een goederentrein. De video zou aantonen dat ‘elektrische batterijen niet gedoofd kunnen worden’, maar dat klopt niet. De brand in de Nederlandse gemeente Etten-Leur, veroorzaakt door een kapotte bovenleiding, werd snel geblust.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, dit zijn geen ‘Bill Gates-muggen met rugnummer’ Op TikTok doet een video de ronde van muggen die een rugnummer zouden hebben gekregen. Dat klopt niet. Het blijkt te gaan om bladluizen met natuurlijke vlekjes. Door een vorm van pareidolie, een psychisch verschijnsel waarbij herkenbare dingen (zoals cijfers) worden gezien in een willekeurige waarneming, lijkt er een nummer op hun lichaam te staan.
