Factcheck Factcheck Factcheck: e-sigaret bevat meer nicotine dan pak sigaretten ‘Eén e-sigaret bevat meer nicotine dan een regulier pakje sigaretten’, zo lazen we in een opiniebijdrage van dokter Hedda van 't Land in Trouw. En dat klopt, zo blijkt uit wetenschappelijke bronnen en gesprekken met experts. We beoordelen de stelling als waar.
Factcheck Factcheck Factcheck: als we ‘roddelen’ ruim interpreteren, valt tot 60 procent van onze taal eronder * Wie zei het? Goed Gevoel * Is het waar? Uit het onderzoek van Dunbar bleek dat gemiddeld 60 procent van ons taalgebruik ‘roddels’ zijn, maar hij hanteerde een erg ruime definitie. We beoordelen de stelling als eerder waar.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, de ongelijkheid in België neemt niet toe Volgens een Facebookpost van de PVDA neemt de ongelijkheid toe, ook in België. Dat klopt niet. Onderzoek door ongelijkheidsexpert Ive Marx (UAntwerpen) en recente cijfers van de Nationale Bank tonen aan dat de ongelijkheid in België net daalt. De partij heeft ondertussen toegegeven dat het om een fout ging en de post verwijderd.
Factcheck Factcheck Factcheck: Colruyt betaalde 25 procent belastingen in België, maar optimaliseerde ook via Luxemburg Volgens PVDA-voorzitter Raoul Hedebouw zou Colruyt slechts 0,27 procent belastingen betaald hebben. Dat klopt niet, zeggen experts. Het echte cijfer is circa 25 procent. Wel zorgt de Colruyt Group er via een holding in Luxemburg voor dat ze minder belastingen hoeft te betalen.
Factcheck Factcheck Factcheck: het klopt niet dat ‘heel veel’ Joodse advocaten na de Tweede Wereldoorlog collaborateurs hebben verdedigd In De Afspraak zei advocaat Hans Rieder dat, na de Tweede Wereldoorlog, ‘heel veel Joodse advocaten’ collaborateurs zouden hebben verdedigd. Voor die stelling bestaat geen enkel bewijs. ‘Er zullen hier en daar gevallen zijn geweest, maar het gaat om marginale aantallen’, zeggen gespecialiseerde historici.
Wereld Wereld World Economic Forum gaat van start in Davos: alle complottheorieën op een rijtje Van 15 tot 19 januari 2024 vindt in het Zwitserse bergdorp Davos het World Economic Forum plaats. Er gaan op het internet de gekste theorieën rond over dat Forum. Dit is uw factcheckgids doorheen het kluwen.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, extract van gestreept nestzwammetje helpt niet in bestrijding pancreaskanker Volgens de Nederlandse website ABC Gezondheid zou een extract van het gestreepte nestzwammetje kunnen helpen in de bestrijding van pancreaskanker. Maar die bewering is zwaar overtrokken, zeggen experts. Uit wetenschappelijk onderzoek bleek dat het paddenstoelenextract inderdaad de groei van pancreaskankercellen afremt, maar dat betekent niet dat de stof ook bij de mens werkt. Daar is nog geen onderzoek naar gedaan.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze gesneuvelde Oekraïense soldaat was geen minderjarige wees Volgens berichten op sociale media zou de minderjarige weesjongen Volodymyr Sachala gestorven zijn aan het front in Oekraïne. Een soldaat met die naam is inderdaad gesneuveld op 28 november, maar hij was 26 jaar oud en geen wees. De Oekraïense wet laat overigens niet toe dat minderjarigen toetreden tot het leger.
Factcheck Factcheck Factcheck: deze video van een dansende Zelensky is een deepfake Op sociale media circuleert een video waarin de Oekraïense president Volodymyr Zelensky tot het amusement van veel socialemediagebruikers dansend te zien is. Maar het gaat om een gemanipuleerde video.
Factcheck Factcheck Factcheck: deze virale foto die uit Gaza zou komen, is gemaakt met artificiële intelligentie Op sociale media circuleert een foto van een man en vijf kinderen die gewond zouden zijn geraakt in Palestina. Het beeld is echter niet authentiek, het blijkt gemaakt met artificiële intelligentie (AI).
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, PVDA/PTB en Vlaams Belang zijn niet ‘de grootste sponsors van Facebook’ In een interview met De Standaard zei premier Alexander De Croo (Open VLD) dat de PVDA/PTB en het Vlaams Belang ‘op dit moment de grootste sponsors van Facebook’ zijn. Dat klopt niet: volgens de meest recente cijfers geeft de N-VA van alle Belgische politieke partijen het hoogste bedrag uit aan Facebookreclame, op de voet gevolgd door het Vlaams Belang. De PVDA/PTB bekleedt de derde plaats in de ranglijst.
Nieuws Nieuws Factcheck: geen bewijs dat deze namen in onderzoek Jeffrey Epstein opduiken Op sociale media circuleert een lijst met namen van bekende personen die gelinkt zouden zijn aan de intussen overleden Amerikaanse zedendeliquent Jeffrey Epstein. Het klopt dat een Amerikaanse rechter heeft bevolen om de identiteit bekend te maken van zo’n 150 à 180 mensen die aan Epstein gelinkt zijn, maar tot op heden is die lijst nog niet gepubliceerd.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze video toont geen Israëlische soldaat die een puppy van een klif gooit Op sociale media circuleert een video waarin een Israëlische soldaat te zien zou zijn die een puppy van een klif gooit. Dat klopt niet, de man in de video is een Amerikaanse soldaat. De beelden werden in 2008 in Irak gemaakt. Het Amerikaanse leger legde de man een straf op.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, Poetin heeft niet gezegd dat Klaus Schwab een legitiem militair doelwit is Online circuleert de bewering dat de Russische president Vladimir Poetin de voorzitter van het Wereld Economisch Forum Klaus Schwab tot ‘legitiem militair doelwit’ heeft uitgeroepen. Dat zou Poetin tijdens een speech bij een Moskovitische denktank hebben gedaan. Maar de bewering klopt niet. Uit Engelstalige transcripten van zijn speech blijkt dat Poetin op geen enkel moment Schwab of het Wereld Economisch Forum heeft vermeld.
Factcheck Factcheck Factcheck: geen bewijs dat geld van Europese Unie voor UNRWA naar schoolboeken met 'jodenhaat' gaat Volgens een artikel van Doorbraak en socialemediagebruikers zou de EU betalen voor Palestijnse schoolboeken die 'jodenhaat' bevatten. De Europese Unie financiert inderdaad UNRWA, een organisatie die in Palestina onderwijs aanbiedt. UNRWA gebruikt daarbij boeken die opgesteld zijn door de Palestijnse Autoriteit. Er is echter geen bewijs voor dat de boeken die in die scholen gebruikt worden daadwerkelijk betaald zijn met geld uit de EU.
Factcheck Factcheck Factcheck: ja, Palestijnse schoolboeken bevatten nog steeds antisemitisme Volgens een artikel van Doorbraak en berichten van socialemediagebruikers zou de EU betalen voor Palestijnse schoolboeken die 'jodenhaat' bevatten. Dat klopt. Maar na onderzoek zijn er in 2020 en 2021 aanpassingen gebeurd. Het antisemitisme in de nieuwe boeken is sterk verminderd, maar is nog niet helemaal verdwenen, wijst onafhankelijk onderzoek uit.
Factcheck Factcheck Factcheck: geen bewijs dat Italiaanse ex-minister van Volksgezondheid moordverdachte is in onderzoek naar vaccinatiecampagne Volgens alternatieve nieuwssites en socialemediagebruikers zou de Italiaanse ex-minister van Volksgezondheid Roberto Speranza verdacht worden van moord in een onderzoek naar vaccinatiecampagne tegen covid. Daar is geen bewijs voor. Er zijn klachten ingediend tegen Speranza, maar er is geen indicatie dat het Italiaanse gerecht daarop een onderzoek zou zijn begonnen.
Factcheck Factcheck Factcheck: Italiaanse kerk werd niet vernield door moslimjongeren, maar door twee Roemenen Online circuleert een video van twee geboeide moslimjongeren die een Italiaanse kerk zouden hebben gevandaliseerd. Dat klopt niet. De video werd in 2019 gemaakt, vlak nadat twee dronken Roemenen de kerk vernielden. Het gaat niet om twee moslimjongeren.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, 5 jaar was niet gemiddelde leeftijd maar modus van Palestijnse doden in oktober Online circuleert een afbeelding die stelt dat de Palestijnse doden die tussen 7 en 26 oktober 2023 vielen gemiddeld 5 jaar oud waren. Dat klopt niet. De modus bedroeg 5 jaar, de gemiddelde leeftijd was 26 jaar.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze beelden tonen geen storm in Israël Online circuleert een video van wat een zware storm in Israël zou zijn. Dat klopt niet. De beelden tonen een storm in de historische stad Mekka, in Saudi-Arabië, deze zomer.
Factcheck Factcheck Factcheck: deze video toont een Duits landbouwersprotest in 2019 Op X (het vroegere Twitter) circuleert een video waarin een colonne tractoren te zien is. Volgens sommige socialemediagebruikers zouden het beelden zijn van een recent boerenprotest in Duitsland. Dat klopt niet. Hoewel er recent wel degelijk een boerenprotest in Duitsland plaatsvond, toont de video een landbouwersprotest uit november 2019.
Factcheck Factcheck Factcheck: ja, de gemiddelde Belg stoot nog steeds meer uit dan de gemiddelde Chinees In het duidingsprogramma De afspraak zei VRT-journalist Veerle De Vos dat de gemiddelde Belg 'dubbel zo veel' uitstoot als de gemiddelde Chinees. Volgens socialemediagebruikers klopt dat niet wanneer je kijkt naar de gemiddelde uitstoot per inwoner. De Vos verwijst weliswaar naar de uitstoot voor consumptie. Daarvoor blijkt de gemiddelde uitstoot zelfs meer dan dubbel zo groot.
Factcheck Factcheck Factcheck: dit filmpje van een man die in een supermarkt op varkensvlees plast is geënsceneerd Op sociale media circuleert een video waarin een man in een supermarkt op varkensvlees lijkt te plassen. Volgens sommige socialemediagebruikers zou het gaan om een migrant. Maar het filmpje is geënsceneerd, en was als grap bedoeld.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze foto toont geen Palestijnse maar een Syrische jongen met geamputeerde ledematen Online circuleert een foto van een vader met zijn zoon, bij wie beide armen, de rechtervoet en het linkerbeen geamputeerd. Volgens socialemediagebruikers werd de jongen het slachtoffer van een Israëlisch bombardement. Dat klopt niet. De foto werd al in december 2019 online geplaatst, en toont een Syrische jongen.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze video van een Israëlische bulldozer die een weg vernietigt, werd niet gemaakt tijdens huidig conflict tussen Israël en Palestina Op sociale media circuleert een video waarin een Israëlische bulldozer een weg vernietigt. Socialemediagebruikers geloven dat de beelden een link hebben met de huidige oorlog in Gaza, maar dat klopt niet. De beelden zijn gemaakt in december 2021. Ze werden online gepost door de Israëlische mensenrechtenorganisatie B’tselem.
Factcheck Factcheck Factcheck: er is een verband tussen ochtendtypes en een verlaagd risico op depressie ‘Uit onderzoek blijkt dat ochtendmensen minder risico hebben op een depressie’, lazen we in Goed Gevoel. Er blijkt inderdaad een associatie te zijn. We beoordelen de stelling als waar.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, dit is geen ‘nieuwe chauffeur op de lijn Antwerpen-Turnhout’ Op sociale media wordt een video gedeeld waarin een buschauffeur hard terugslaat wanneer een passagier hem aanvalt. ‘Nieuwe chauffeur op de lijn Antwerpen-Turnhout', luidt het bijschrift. Maar dat klopt niet: de video is minstens acht jaar oud en de gebeurtenissen zouden zich toen in Taiwan hebben afgespeeld.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze video toont geen Londense politieagenten die deelnemen aan een pro-Palestijnse betoging Op sociale media wordt een video gedeeld waarin Londense politieagenten te zien zouden zijn die deelnemen aan een pro-Palestijnse betoging op 11 november. Dat klopt niet: de agenten in de video houden toezicht op een pro-Palestijnse manifestatie in de Britse hoofdstad op 4 november.
Factcheck Factcheck Factcheck: ja, Antwerpen vangt dubbel zoveel ‘erkende asielzoekers’ op als Gent Volgens Antwerps burgemeester Bart De Wever (N-VA) vangt zijn stad relatief gezien dubbel zoveel ‘erkende asielzoekers’ op als Gent. Die stelling klopt. Gent telt 2716 erkende vluchtelingen, terwijl het er in Antwerpen, dat twee keer zoveel inwoners heeft als Gent, 10.985 zijn.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, de Bodymap-bewegingsmethode voor kleuters is niet wetenschappelijk onderbouwd Met verwijzingen naar wetenschappelijke artikels probeerde Bodymap, een populair bewegingsprogramma voor kleuters dat ook door de VRT-kinderzender Ketnet wordt gebruikt, zich als ‘wetenschappelijk onderbouwde’ methode in de markt te zetten. In werkelijkheid lieten de mensen achter de Bodymap-bewegingsmethode een lijst van ‘wetenschappelijke’ artikels produceren door ChatGPT en koppelden ze hun methode aan een zelfevaluatie-instrument voor de kinderopvang van de UGent en de KULeuven, zonder enig overleg met de ontwikkelaars van dat instrument.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, de Rainforest Alliance heeft haar kikkerlogo niet veranderd Volgens socialemediaberichten heeft de Rainforest Alliance haar kikkerlogo veranderd in een logo met een plant. Dat klopt niet. De organisatie gebruikt nog altijd haar kikkerlogo om aan te duiden dat een product op een duurzame manier is vervaardigd. Het bewuste plantenlogo is van Magnum, dat het gebruikt als label voor zijn assortiment plantaardig roomijs.
Factcheck Factcheck Factcheck: plantaardig dieet kan in ons land leiden tot 1500 minder vroegtijdige overlijdens ‘Bij een veganistisch dieet zouden er in België per jaar 1500 minder vroegtijdige sterfgevallen zijn’, zo stelde Chris Steenwegen (Groen) in het Vlaams Parlement. Dat blijkt inderdaad uit wetenschappelijk onderzoek. We beoordelen de stelling als waar.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze video toont geen opnames voor een Pallywood-film maar voor een Libanese kortfilm Online circuleert een video waarin we de opnames zouden zien van een Palestijnse propagandavideo die Israël in een slecht daglicht zou willen stellen. Dat klopt niet. Het gaat om een achter-de-schermenvideo, gemaakt tijdens opnames van de Libanese kortfilm The Reality.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze video toont geen inval van Hamasstrijder, maar inval van Jeminitische gewapende militie Op sociale media circuleert een video die zou tonen hoe Hamasstrijders huizen van Palestijnen binnendringen om hen te dwingen om te vechten tegen het Israëlische leger. Dat klopt niet. De beelden werden begin oktober gemaakt in Jemen en tonen een inval van een gewapende militie in het huis van een burger begin oktober.
Factcheck Factcheck Factcheck: honden zijn gevoelig voor korte zinnen met veel intonatie ‘Honden lijken voorkeur te geven aan vrouwenstem’, zo lazen we in Plus Magazine. Ze blijken vooral gevoelig voor korte zinnen met wisselende toonhoogte en intonatie, wat iets uitgesprokener lijkt bij vrouwen. We beoordelen de stelling als eerder waar.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, dit filmpje toont geen 'valse' Palestijnse doden maar een opleiding begrafenismanagement Online circuleert een video van wat Palestijnse doden zouden zijn. Een van de doden lijkt echter nog te leven. Socialemediagebruikers zien in de video een bewijs dat de verliezen aan Palestijnse kant in scène worden gezet. Maar de video heeft niets te maken met het huidige conflict in Gaza. De beelden werden in Maleisië gemaakt en tonen een opleiding begrafenismanagement.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze video toont geen pro-Palestijnse manifestatie in Frankrijk Op sociale media circuleert een video die een pro-Palestijns protest in Frankrijk zou tonen. Dat klopt niet. Het is een filmpje van Braziliaanse voetbalfans, dat begin oktober online werd geplaatst.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, dit zijn geen recente beelden van geblokkeerde hulpkonvooien aan de grens met Gaza Op sociale media worden beelden gedeeld van vrachtwagens en ziekenwagens die Gaza zouden willen binnenrijden, maar vast staan aan de grens omdat Israël hen de toegang tot Gaza zou weigeren. Het zijn echter geen recente beelden, maar een video uit 2021.
Factcheck Factcheck Factcheck: gemixte soep bevat niet per se minder voedingsstoffen en vezels dan ongemixte soep ‘Bij gemixte groenten gaan helaas veel voedingsstoffen en vezels verloren’, lazen we in Het Laatste Nieuws. Volgens experts is dat meestal niet het geval. We beoordelen de stelling als eerder onwaar.
Factcheck Factcheck Factcheck, ja, een kwart van de plaatsen in de gesloten opvangcentra staat leeg Een kwart van de plaatsen in de gesloten opvangcentra staat leeg, tweet N-VA-Kamerlid Tomas Roggeman. Dat klopt, zo blijkt uit cijfers van staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (CD&V). Dat de politie niet elke persoon zonder papieren naar een gesloten opvangcentrum kan sturen, klopt ook, zij het om andere redenen.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, deze beelden bewijzen niet dat Palestijnen doden ensceneren, maar tonen Egyptisch studentenprotest uit 2013 Op sociale media gaat een video rond die zou moeten bewijzen dat de Palestijnen doden van de bombardementen op Gaza door Israël ensceneren. De beelden zijn echter niet in Gaza genomen, maar in Egypte. Het gaat om een studentenprotest van het Moslimbroederschap in Caïro uit 2013 tegen de staatsgreep van Abdul Fatah al-Sisi.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, Israëlische kranten schreven niet dat Israël volgens Benjamin Netanyahu 'geld moet overmaken aan Hamas' Volgens alternatieve nieuwssites en socialemediagebruikers zou de Israëlische premier Benjamin Netanyahu gezegd hebben dat Israël 'geld moet overmaken aan Hamas’. Als bron voor dat citaat wordt verwezen naar een artikel in de Israëlische krant Haaretz. Maar volgens dat artikel heeft Netanyahu niet gezegd dat Israël zelf dat geld moet overmaken.
Factcheck Factcheck Factcheck: van scrollen op het toilet krijg je geen aambeien ‘Met gsm op toilet zitten kan leiden tot aambeien’, zo lazen we in The Guardian. Maar dat blijkt niet te kloppen. Enkel wie al last heeft van aambeien, zit beter niet te lang op het toilet te ‘persen’. We beoordelen de stelling als eerder onwaar.
Factcheck Factcheck Factcheck: viraal filmpje bewijst niet dat ‘knutselraketten’ van Hamas betaald zijn met westerse hulp Op X deelt Vlaams Parlementslid Sam van Rooy (Vlaams Belang) een filmpje waarin Hamasstrijders met graafmachines stalen buizen uit de grond halen en die tot raketten verwerken. Volgens Van Rooy zijn die buizen en dus ook die raketten betaald met buitenlandse hulp, maar daarvoor bestaat geen bewijs.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, dit is geen pop, maar een Palestijnse jongen die omkwam bij de Israëlische bombardementen in Gaza Volgens het officiële X-account van de staat Israël heeft Hamas een video gedeeld waarin we een pop zouden zien die zou moeten doorgaan voor een Palestijns kindslachtoffer van de Israëlische luchtaanvallen op Gaza. Er is echter voldoende bewijs dat in de bewuste video geen pop te zien is, maar wel het lichaam van een vierjarige Palestijnse jongen die omkwam bij een Israëlisch bombardement in Gaza op 12 oktober.
Factcheck Factcheck Factcheck: nee, de Israëlische vlag werd niet geprojecteerd op een evenementenhal in Las Vegas Online gaat een video viraal waarin de Israëlische vlag te zien is op een projectiescherm van de evenementenhal Las Vegas Sphere. Die vlag werd daar nooit geprojecteerd. Het filmpje is gemanipuleerd, zo blijkt uit reacties van de Las Vegas Sphere en de maker van de video.
Factcheck Factcheck Factcheck: dit zijn geen Palestijnse slachtoffers van het recente conflict tussen Israël en Hamas maar kinderen die omkwamen in Syrië in 2013 Op sociale media gaat een foto viraal van overleden kinderen die, volgens de bijschriften, slachtoffers zouden zijn van de Israëlische luchtaanvallen in Gaza. Dat klopt niet: de foto werd in 2013 in Syrië gemaakt, na een aanval met chemische wapens door het Syrische leger.
Factcheck Factcheck Factcheck: deze baby is niet onlangs in Gaza gedood maar werd het slachtoffer van een Israëlische aanval in Libanon in 2006 Op het internet gaat een foto viraal van een overleden baby, met de claim erbij dat het zou gaan om een Palestijns kind dat onlangs in Gaza door het Israëlische leger is gedood. Dat klopt niet: het gaat om een foto van een baby die omkwam tijdens een luchtaanval door Israël in Beiroet in 2006.
Factcheck Factcheck Factcheck: video die meisje toont dat levend wordt verbrand heeft niets te maken met conflict tussen Israël en Hamas, maar werd in 2015 in Guatemala gemaakt In een gruwelijke video die de ronde doet op sociale media, zien we een jonge vrouw die in brand wordt gestoken. Volgens de bijschriften zou het gaan om een Israëlisch meisje dat door terreurgroep Hamas werd gegijzeld en daarna levend verbrand. Dat klopt niet: de video werd acht jaar geleden gemaakt tijdens een lynchpartij in Guatemala.
Factcheck Factcheck Factcheck: productie kattenvoer stoot meer CO2 uit dan Nieuw-Zeeland ‘Alleen al de productie van kattenvoer stoot meer CO2 uit dan Nieuw-Zeeland’, zo lazen we in Trouw. En dat blijkt inderdaad uit onderzoek. We beoordelen de stelling als waar.
