EK voetbal 2024: waarom slechts 2 van de 10 gaststeden zich in de vroegere DDR bevinden

Ook tijdens het EK wil Duitsland zich presenteren als een eengemaakt land.

Toen Duitsland tijdens het WK van 2006 de openingsmatch tegen Costa Rica met 4-2 won, zei middenvelder Torsten Frings achteraf dat die zege de eenheid in de ploeg maar vooral in het land moest accentueren. Het vatte de geest samen waarin dit toernooi was begonnen: zeventien jaar na de val van de Muur moest Duitsland aan de hele wereld tonen dat het een eengemaakt land was. Ook al werd er in amper één stadion uit de voormalige DDR gespeeld (in Leipzig), en was er met Oekraïne maar één ploeg die daar een hotel betrok (in Potsdam). In Leipzig werden vijf wedstrijden afgewerkt, de andere 59 in het westen.

Toen in november 1989 de Muur viel, leidde dat tot een met emoties overladen feest. Maar nadat de euforie was verdween, volgde al snel de ontnuchtering: Duitsland bleef een gesplitst land, in de hoofden van de mensen zat een Muur. De kloof tussen kapitalisme en communisme viel niet te dichten. Er werd op een verschillende manier aan politiek gedaan, er werd gesproken over ossi’s en wessi’s. Vooral oudere mensen droegen de naweeën van het systeem met zich mee. De lonen lagen lager, de werkloosheid was hoger. Het leek aanvankelijk ook niet de bekommernis van politici: de toenmalige bondskanselier ­Helmut Kohl hamerde er vooral op dat Duitsland een volwaardige Europese partner moest worden. Alsof de eenmaking werd afgedaan als een historische voetnoot.

Opstoot van patriottisme

Het was in die zin opmerkelijk dat het WK van 2006 een opstoot van patriottisme veroorzaakte. Angela Merkel werd de bondskanselier van ‘FC Deutschland’ genoemd. Iedereen dreef mee op de golven van het nationalisme. Dat wordt ook verwacht tijdens het komende EK, dat vrijdag begint. Het straatbeeld zal worden gedomineerd door zwart, geel en goud, zeker als de Duitse nationale ploeg verfrissend voetbal brengt.

Het is vreemd dat grote sportevenementen in Duitsland naast de sportieve beleving ook worden gekaderd in een traumatisch verleden. Over de in 2006 gebruikte slogan die Welt zu Gast bei Freunden werd lacherig gedaan. Ook nu is er een kreet die het verbindende karakter van sport moet benadrukken: United by Football, Vereint im Herzen Europas. Het neemt niet weg dat er ondanks de hoerastemming steeds weer intellectuelen en andere denkers zijn die herinneren aan de duistere geschiedenis van het land. Niet dat het zich daarvoor afsluit: in de scholen wordt nog altijd onderwezen over de naziperiode en de tijd voor de eenmaking.

Dezelfde pensioenen

Dit EK moet een voetbalfestijn worden, een voetbalsprookje dat voor innerlijke eenheid zorgt, een eenheid met de hele wereld. In het oosten is echter alles bij het oude gebleven. Het EK leeft daar veel minder, ook omdat het maar twee (Berlijn en ­Leipzig) van de tien gaststeden telt. Het toernooi gaat aan velen voorbij, al hebben met Engeland en Kroatië twee landen voor een verblijfplaats in de vroegere DDR ­gekozen. Mensen hadden zich meer voorgesteld van de democratie. De levens­standaard is lager dan in het westen, ook al zijn de pensioenen onlangs gelijk­geschakeld. Los daarvan lijkt de kloof ­alleen maar breder te zijn geworden. De opkomst van de radicaal-rechtse partij AfD, sterker in het oosten dan in het westen, illustreert die ontevredenheid.

Dat het WK van 2006 voor een tweede hereniging zou zorgen, bleek al snel een illusie. Dat zal nu niet anders zijn. De ­geschiedenis van de DDR wordt nog altijd gepolitiseerd en gebagatelliseerd. Er zullen nog generaties overheen gaan voor het land echt is samengesmolten. De grauwheid is al langer uit het straatbeeld ­verdwenen, maar niet uit de hoofden. Christian Arbeit, de in het oosten van ­Berlijn opgegroeide communicatiedirecteur van de Bundesligaclub Union Berlin, verwoordde het treffend: ‘Zet mij geblinddoekt in welk deel van Berlijn dan ook en ik weet binnen de twee seconden of ik in het oosten of in het westen ben.’

Kan de Duitse Mannschaft nog indruk maken op het EK 2024?