‘Wat is de beste manier om een depressie te bestrijden?’

Hoogleraar Koen Demyttenaere buigt zich in zijn college voor de Universiteit van Vlaanderen over de vraag wat de beste manier is om een depressie te bestrijden.

Depressie is frequent voorkomende aandoening met ernstige gevolgen voor wie eraan lijdt, voor de naaste omgeving die met de depressieve persoon leeft en voor de maatschappij. In vele westerse landen is het ook de eerste oorzaak van arbeidsongeschiktheid. Wat al te vaak vergeten wordt is dat de invloed van depressie op je lichamelijke gezondheid even groot is als die van roken: de gemiddelde levensverwachting is ernstig gedaald (10 jaar bij vrouwen, 15 jaar bij mannen).

Omgekeerd mogen we ook niet denken dat alle menselijk verdriet of alle rouw ziekte is en dus zou moeten behandeld worden, evenzeer als niet elke uitputting of vermoeidheid met het modewoord burnout moet benoemd worden.

We spreken van depressie als er gedurende minstens twee weken een sombere stemming is, als er duidelijke vermindering is van interesse of plezier en als een aantal van de volgende symptomen aanwezig zijn: verandering van de eetlust, slaapproblemen, vertraging of gejaagdheid bij het denken of het handelen, vermoeidheid en gebrek aan energie, waardeloosheid of uitgesproken schuldgevoelens, concentratieproblemen en eventueel suïcidale gedachten.

De twee meest gebruikelijke behandelmethodes zijn antidepressiva en psychotherapie. Antidepressiva beïnvloeden de werking van de boodschapperstoffen en/of de werking van bepaalde receptoren ter hoogte van de hersenen wat de prikkeloverdracht tussen neuronen beïnvloedt en wat bepaalde voedingsstoffen van de neuronen stimuleert. Psychotherapie is een op wetenschappelijke inzichten gebaseerde manier van luisteren en praten en interageren waarbij de relatie cliënt-therapeut een soort beschermd en veilig labo is voor het echte leven, waarbij men verandering beoogt via een focus op gevoelens, gedachten, gedragingen en menselijke relaties. Soms gebeurt dit via het hier en nu, soms via een omweg langs het verleden. Hoe dan ook is er altijd een focus op je innerlijke en op je relationele wereld.

Hoe moeten we nu kiezen?

Op korte termijn werken antidepressiva doorgaans sneller dan psychotherapie maar na 12 weken is het effect volledig vergelijkbaar. De combinatie van antidepressiva en psychotherapie samen geven duidelijk betere resultaten dan elk apart en beide werken ter hoogte van de hersenen complementair. Er zijn geen betekenisvolle verschillen in doeltreffendheid noch tussen de verschillende antidepressiva noch tussen de verschillende vormen van psychotherapie. Men kan echter zo ernstig depressief zijn dat psychotherapie aanvankeljjk niet werkzaam is omdat er nog te weinig mentale soepelheid is of omdat er geen aanhaken meer is in de therapeutische relatie. Daar komen antidepressiva best voor het opstarten van psychotherapie.

Vergeten we vooral ook niet dat de voorkeur van de patiënt (voor antidepressiva of voor psychotherapie) best goed in rekening wordt gebracht want die heeft een duidelijk bewezen invloed op het behandelingsresultaat. En we mogen niet vergeten dat zowel bij antidepressiva als bij psychotherapie zowat twee derde van de verbetering met niet-specifieke factoren (soms placebo genoemd) te maken heeft : het aanbieden van een kader en een verklaringsmode en de kwaliteit van de therapeutische relatie blijven dus belangrijker dan het zuiver farmacologische of het zuiver technisch psychotherapeutische effect. Trouwens, ook die zogenaamde niet-specifieke factoren hebben een rechtstreekse biologische invloed op het hersenfunctionneren. En natuurlijk blijft het extra derde specifiek aan de behandeling in het dagelijkse leven nog een heel belangrijke extra.

Op lange termijn geeft psychotherapie betere resultaten en hoe langer de follow-up, hoe groter het voordeel. Maar het blijft een immens probleem dat mensen die aan depressie lijden de behandeling gemiddeld onvoldoende lang aanhouden om een optimaal en blijvend effect te hebben: bij antidepressiva stopt zowat 50% van alle patiënten de behandeling van nauwelijks 2 maanden (terwijl die minstens 6 maand na genezing zouden moeten volgehouden worden) en ook bij psychotherapie stoppen 70% vooraleer ze 6 sessies gehad hebben.

Mensen die aan depressie lijden willen uiteraard verandering, maar zowel antidepressiva als psychotherapie stuiten op vaak niet goed uitgesproken of doorgesproken vooroordelen en weerstanden: angst voor verslaving, angst om zelf geen controle meer te hebben over je gevoelens of gedachten, angst dat praten de problemen kunnen vereregeren, angst afhankelijk te worden van de therapeut, kostprijs van de behandeling (onvoldoende terugbetaling van psychotherapie, meest recente antidepressiva niet of niet terugbetaald op de Belgische markt…..).

Depressie: pillen of praten? Liefst dus de combinatie, maar het is belangrijk om altijd de voorkeur van de aan depressie lijdende persoon in rekening brengen…en de patiënt of cliënt overtuigen om de behandeling voldoende lang (niet te kort, niet te lang) aan te houden.

Koen Demyttenaere

Hoogleraar Psychiatrie KU Leuven

Universitair Psychiatrisch Centrum KU Leuven