Van ‘neger’ tot ‘zelfmoord’: hoe gebruik je taboewoorden het best, of toch liever helemaal niet?

‘Neger’, ‘zelfmoord’ of ‘gehandicapt’: terwijl de ene er geen punt van maakt, is de ander gekwetst dat je een van die termen gebruikt. Taboewoorden: waar, wanneer en hoe gebruik je ze het best, of toch liever helemaal niet?

Is het zelfmoord, zelfdoding of suïcide? Enerzijds heb je de Zelfmoordlijn, anderzijds bestaat er ook een Centrum ter preventie van Zelfdoding. Je kan blijkbaar drie verschillende termen gebruiken, maar het hangt af van de context. Kirsten Pauwels van het Centrum ter preventie van zelfdoding: “Bij preventiecampagnes gebruiken we eerder de term ‘zelfmoord’, maar als we met een nabestaande een gesprek voeren, hebben we het over ‘zelfdoding’.”

In het woord zelfmoord komt ‘moord’ voor. Dat associëren mensen met een misdaad, iets gewelddadig. “Zelfdoding heeft een minder negatieve betekenis dan zelfmoord. Suïcide ten slotte wordt eerder gebruikt in wetenschappelijke onderzoeken”, besluit Pauwels.

“Bij ‘bejaarde’ denk je al snel aan iemand ouder dan 80, die weinig tot niets meer kan doen zonder hulp”, zegt Katrien Vandeveegaete van OKRA, een beweging voor gepensioneerden. “Het woord ‘bejaard’ betekent ‘oud’. Dus als je iemand ‘bejaard’ noemt, noem je hem/haar ook oud zonder het vaak beseffen.”

Het alternatief: ‘senioren’ klinkt minder oud en staat synoniem voor heel ervaren. Een andere optie is ‘ouderen’, volgens Van Dale ‘iemand van 55 jaar en ouder’. Vandeveegaete: “Ik gebruik het liefste senior. Daar bereik je de grootste groep mee.”

In de volksmond hebben we het gemakkelijk over een ‘gehandicapte’ in plaats van een ‘persoon met een handicap’. Maar dat kan net als ‘anders- of mindervalide’ heel minachtend overkomen.

“Gehandicapten, minder -en/-of andersvaliden gebruiken wij niet meer”, zegt Greet van Mechelen van het revalidatieziekenhuis Revarte. “Wij hebben het over personen met een beperking of een handicap. Een beperking kun je heel ruim interpreteren: een bril dragen, x-benen hebben… Dat zijn allemaal beperkingen. Een handicap is veel specifieker. Dan gaat het bijvoorbeeld over het syndroom van Down.”

Een persoon met een beperking is dus niet hetzelfde als een persoon met een handicap. En uiteindelijk niemand is perfect.

Een woordvoerder van het Roze Huis, een organisatie voor holebi’s en transgenders, verklaart: “Homo wordt vaak als scheldwoord gebruikt. Na een voetbalwedstrijd bijvoorbeeld worden spelers wel een uitgemaakt voor homo’s. Mietjes dus. Voor homoseksuelen kan dit zeer frustrerend zijn.” Terwijl homo gewoon Latijn is voor mens.

Een tijdje geleden bande De Morgen het woord allochtoon wegens te stigmatiserend en uitsluitend. Per definitie verwijst allochtoon naar iemand die van elders afkomstig is, maar een Nederlander of een Fransman zal nooit een allochtoon genoemd worden. Jozef de Witte van het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en Racismebestrijding: “Allochtoon wordt meestal gebruikt om naar een persoon met een andere huidskleur te verwijzen, zelfs als er al meerdere generaties van een familie in België wonen. De tegenhanger – autochtoon – wordt dan weer zelden tot nooit gebruikt.”

Mogelijke alternatieven zijn “mensen van vreemde origine”, of “personen met migratie-achtergrond”.

Hoe verwijs je best naar iemand met een donkere huidskleur? Veel woorden hebben een negatieve connotatie en kunnen kwetsend zijn. Neger is een van die woorden. Volgens Van Dale is een neger een lid van een van de zwarte ‘rassen’ die oorspronkelijk uit Afrika afkomstig zijn.

Sibo Kanobana, taalbeleidsmedewerker aan de Universiteit Gent en Vlaming van Congolese origine, vertelt: “Neger heeft door zijn verschillende contexten een negatieve lading gekregen. In het Latijn betekent het gewoon zwart. Maar het kan ook slaaf betekenen of als scheldwoord gebruikt worden. Bovendien klinkt het zeer denigrerend.”

Zwarte is een alternatief, maar eveneens contextgevoelig. (StampMedia/Ange-Vanessa Nsanzineza en Sien Wevers)