Wetenschapsfraude heeft niet alleen te maken met de grote publicatiedruk, maar ook met haat en nijd onder wetenschappers.
De recente commotie over de grote druk waar wetenschappers mee om moeten kunnen gaan, heeft uiteraard niet uitsluitend te maken met een evaluatiesysteem dat te veel nadruk legt op publicaties in topvakbladen. Het gehamer op wetenschappelijke fraude, die van alle tijden is, voedt de perceptie dat de druk op wetenschappers om te presteren tegenwoordig zo groot is dat sommigen bijna niet anders meer kunnen dan ongeoorloofde praktijken gebruiken om in de running te blijven. De academische wereld is hard, en misschien is het inderdaad nuttig om één en ander te herzien.
Maar een tot dusver onderschat aspect van het hele verhaal is de enorme concurrentie die tussen wetenschappers heerst, waarbij niet zelden haat en nijd om het hoekje komen kijken. Succes in de wetenschap werkt succes in het verkrijgen van wetenschappelijke fondsen en het aantrekken van uitmuntende studenten in de hand. Een emanatie daarvan is de geboorte van een onlinediscussieforum waar publicaties worden besproken (PubPeer). De anonimiteit van de deelnemers wordt gegarandeerd, zodat iedereen ongeremd zijn gang kan gaan. Het debat zal er alvast niet serener op worden.
Twijfel over oudste vogel
Het kan ook openlijk. In het topvakblad Science wordt erop gewezen dat er een probleem kan zijn met de recente publicatie van de oudste fossiele vogel ooit gevonden, Aurornis, die al 160 miljoen jaar geleden zou hebben geleefd. Science wees fijntjes op een regeltje bij concurrent Nature. Verborgen in de extra online-informatie bij het artikel in Nature stond namelijk te lezen dat de auteurs het fossiel niet zelf vonden maar het kochten van een Chinese fossielenhandelaar. Het zou een stuk jonger kunnen zijn dan wordt beweerd. De handel in fossielen is een lucratieve business in China, maar het is niet altijd duidelijk waar ze vandaan komen zodat er twijfel kan worden gezaaid over de claims die aan een ontdekking gekoppeld worden.
Paleontoloog Pascal Godefroit van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen, medeontdekker van Aurornis, laat zich niet afschrikken door de aantijging. ‘We weten dat sommige goede collega’s, telkens als er een artikel in Nature of Science verschijnt, elke gelegenheid aangrijpen om het werk te bekritiseren, en dat ze hun kritiek graag laten verspreiden door wetenschapsjournalisten’, zegt hij. ‘Dat is perfect normaal en zelfs gezond, maar het is geen reden voor grote opwinding. Ik heb momenteel geen tijd om op hun commentaren te reageren, omdat we eerst nog meer ongelooflijke nieuwe vondsten moeten beschrijven. Dat is prioritair.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier