Zelfs de meest intelligente, goed opgevoede mensen kunnen zich laten meeslepen bij rellen. Welke krachten zijn er aan het werk?
Van de nationale betoging in Brussel tot de rellen in het Amerikaanse Ferguson: wetenschappers die zich verdiepen in de motieven van relschoppers en amokzaaiers hebben de laatste tijd nogal wat materiaal voorhanden om mee aan de slag te gaan.
Uit eerdere studies blijkt dat, naast de voor de hand liggende redenen van woede en verontwaardiging , er ook andere inwendige krachten aan het werk zijn bij het uitbreken van rellen.
Bevrijding
‘Het gebeurt voortdurend’, zegt de New Yorkse psycholoog Ken Eisold, die groepsgedrag bestudeert, aan Live Science. ‘Grote groepen worden uit vreedzame demonstraties weggetrokken door enkele impulsievere individuen. Iedereen onder ons, zelfs de meest gesofisticeerde, intelligente, goed opgevoede persoon is kwetsbaar voor een dergelijke regressie. Het is alsof je teruggaat naar een eerder stadium in je eigen ontwikkeling, waarin je veel gevoeliger bent voor dat soort dingen. Er is een belangrijke nood om tot een grotere groep te behoren.’
‘Het is een vorm van bevrijding’, gaat Eisold verder. ‘Het is alsof je je ineens exuberanter of vrijer mag gedragen. De meesten onder ons leiden een vrij braaf leven. Als we dan ineens de kans krijgen om ons uitbundig te gedragen en uiting te geven aan iets wat we gewoonlijk onderdrukken, dan voelen we een tijdelijk gevoel van euforie.’
De stem van de onderdrukten
Ook maatschappelijke motieven spelen een rol bij het uitbreken van rellen. Stephen David Reicher, professor psychologie en neurowetenschappen aan de St. Andrews University in Schotland, meent dat er een zekere logica gepaard gaat met rellen. ‘Martin Luther King beschouwde rellen als een uiting van de stem van de onderdrukten, van het demonstreren van macht waar je op andere vlakken geen macht hebt.’
Reicher werkte in het verleden als consulent samen met politiekorpsen in Groot-Brittannië en Europa in de zoektocht naar manieren om menigten uit elkaar te drijven vooraleer rellen uitbreken. Volgens hem bestaan menigten enerzijds uit slechts enkele individuen die zin hebben om keet te schoppen en anderzijds anderen die vreedzaam willen betogen. De sleutel is om te begrijpen welke omstandigheden beide groepen beïnvloeden.
Van nul naar 100
‘Als de politie alle mensen als potentieel gevaarlijk beschouwt en ze drijven iedereen uit elkaar, dan zullen dergelijke interventiemethoden net die mensen wegdrijven die geen geweld willen in plaats van zij die dat wel willen’, aldus Reicher die meent dat de aanwezigheid van een aanzienlijke hoeveelheid gewapende agenten de dingen soms erger kan maken. Hij raadt politiekorpsen daarom aan om niet ‘van nul naar 100 te gaan in één stap’. ‘Je start best met kleine interventies en je moet altijd bereid zijn om je terug te trekken.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier