Niets menselijker dan de mens op de werkvloer: de charismatische salesmanager die kletskoek per kilo verkoopt, de onzekere collega die steeds naar bevestiging hunkert en u? U wilt gewoon leren van kritiek. Totdat u die krijgt… Ontdek het spel en de spelers op de werkvloer.
Wanneer u de psychologische valkuilen op de werkvloer kent, wordt het leven een stuk makkelijker. Dat is wat hoogleraar sociale psychologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen Roos Vonk schrijft in haar nieuwe boek ‘Collega’s en andere ongemakken’. Ze geeft ons inzicht in de pijnlijke waarheden over de werkvloer en de verontrustende, jammerlijke en ergerniswekkende eigenschappen en gewoontes van de mensen die we daar dagelijks tegenkomen en die we niet kunnen mijden.
Op de werkvloer moet u het spel en de spelers goed doorzien, meent Vonk. Dat is nuttig, maar ook leuk. Maar weet dat aangezien u zelf ook iemands collega bent, u hier misschien wel iets over uzelf leest.
De roddelende collega
In tegenstelling tot wat u misschien zou denken, moet u uw roddelende collega omarmen, want roddelen schept een band! Zeker als u dezelfde mening bent toegedaan als de roddelaar. Collega’s die immers dezelfde mening delen over een ander – de baas bijvoorbeeld – vormen betere teams dan zij die daarover verschillen. En een negatieve mening schept daarbij zelfs nog betere banden dan een positieve mening. Met andere woorden: gemeenschappelijk de ‘baas afzeiken’ is goed voor de werksfeer.
De ‘veel bla bla, weinig boem boem’-collega
Bent u ook altijd verkocht als de gedreven salesmanager langskomt met een nieuw, weliswaar flutidee? Wie veel lichaamstaal, humor en een vlotte babbel gebruikt, komt weg met de grootste larie. Op de werkvloer staan onze sensoren voor gebakken lucht immers op een laag pitje. Roos Vonk noemt dat het ‘Dr. Fox-effect’, naar een experiment waarbij een acteur een inhoudsloze presentatie gaf voor een laaiend publiek.
De collega die ‘graag wil leren van kritiek… tot hij kritiek krijgt’
We lijden zowat allemaal aan irrationele zelfoverschatting, waarbij ons brein onze eigen fouten weg filtert. We denken dus te gemakkelijk dat we openstaan voor kritiek, erg bekwaam en collegiaal zijn, en nooit de kantjes eraf lopen of smoezen verzinnen. Maar dat doen we dus wel. En we weten het nog van onszelf ook.
De narcistische collega
Bij bepaalde soorten mensen zijn er nog extra complicaties. Mensen met narcistische trekjes, bijvoorbeeld, kunnen agressief worden als ze kritiek krijgen. Het goede nieuws is: dat doen ze alleen als ze publiekelijk kritiek krijgen, waar anderen bij zijn. Geef je narcisten onder vier ogen kritiek, dan hoeven ze hun gezicht niet te redden en reageren ze aks ieder ander. Alleen komt privékritiek bij narcisten niet aan. Dus toch maar publiekelijk, dan…
De onzekere collega
Mensen met een lage zelfwaardering zijn voortdurend op zoek naar bevestiging en geruststelling. Maar juist dit soort gedrag, dat op korte termijn het beoogde effect kan hebben, leidt op langere termijn tot verdere ondermijning van de zelfwaardering. Een lage zelfwaardering leidt er ook toe dat mensen veel over zichzelf piekeren (‘Heb ik dat wel goed gedaan’, ‘Zouden ze nu niet denken dat…’) en zich bij allerlei gebeurtenissen afvragen wat het over hén zegt. Dat kan resulteren in verborgen narcisme, waarbij je dingen te veel op jezelf betrekt. Bedenk: de wereld draait niet om jou en anderen zijn ook gewoon maar met zichzelf bezig en niet met jou.
De ‘ik zal wel de enige zijn’-collega
Vaak worden in organisaties en teams besluiten genomen waar individuele leden niet helemaal achter staan, omdat ze denken: ‘ik zal wel de enige zijn die het een stom idee vindt.’ De angst om af te wijken en dwars te liggen, ligt daaraan ten grondslag. Nu is het ook heel moeilijk om van je te laten horen en te zeggen dat je ergens niks in ziet. Maar er is een truc die soms in organisaties wordt toegepast, en die is niet moeilijk: even iedereen aankijken en zeggen. ‘Willen we dit wel allemaal?’
De hypocriete collega
Doordat we onze eigen motieven beter begrijpen en de oprechtheid ervan vertrouwen, oordelen we vaak milder over onszelf dan over anderen. Ik mag best eens wat eerder naar huis als ik keihard gewerkt heb en al de taken heb volbracht, maar collega’s die dat doen laden de verdenking op zich dat ze verzaken. De ironie is dat ons beeld van anderen vaak beter klopt dan dat van onszelf. Die strenge oordelen over anderen zijn dus vaak terecht; die soepele oordelen over onszelf niet.
De bully-baas
De combinatie van macht en onzekerheid over het eigen kunnen is gevaarlijk. Een manager die van binnen onzeker is, ontpopt zich al snel tot een tiran. Een bully-baas is onberekenbaar, tiranniek, driftig, laat merken wie de machtigste is, kleineert, negeert en saboteert. De negatieve effecten van onzekerheid verdwijnen wanneer het ego van de baas een oppepper krijgt.
Heb je zo’n baas, dan kun je dit voorkomen door diens ego bij voorbaat al op te pimpen middels dankbaarheid, vertellen hoe belangrijk zijn positie is en hoe er tegen hem op gekeken wordt, en andere vormen van slijmen. Het lijkt kruiperig, maar als het werkt weet jij wie er werkelijk de macht heeft.
‘Collega’s en andere ongemakken’ is uitgegeven bij Maven Publishing. ISBN: 9789491845550
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier