‘Welk soort brexit krijgen de Britten nu eigenlijk?’

Bij het referendum van 23 juni stemde 52% van het opgekomen electoraat voor een brexit. Maar welke soort brexit krijgen ze nu eigenlijk, vraagt Harry De Paepe zich af.

In de maanden voorafgaand aan het brexit-referendum waren er twee campagneteams die het eurosceptische vuur aanwakkerden. Het ene – officieel erkende – team werd aangevoerd door conservatieven en Labourleden. De andere groep was de campagne van Nigel Farage en Ukip. De propaganda van de twee teams overlapten regelmatig wanneer het over de nationale soevereiniteit en de economische toekomst van het land ging. De kijk op de migratie was echter verschillend. Boris Johnson en Michael Gove, de twee prominente consevatieven aan het hoofd van Vote Leave, maakten op verschillende momenten duidelijk dat ze immigratie als een positief iets bekijken. Priti Patel, een Tory van Indische oorsprong en even actief in de campagne, stond dan in hun buurt overtuigend te knikken.

Alleen was de Vote Leave-groep van mening dat er een meer gecontroleerde migratie moest komen en dat er een einde diende gemaakt te worden aan de vrije toegang voor EU-burgers. Het was volgens hen ‘oneerlijk’ ten overstaan van de rest van de wereld. Hun punt werd hard gemaakt door het socialistische parlementslid Gisela Stuart – meisjesnaam Gschaider – een geboren en getogen Duitse.

De campagne van Farage en de zijnen was duidelijker tegen migratie gericht en oogste felle kritiek bij de lancering van een postercampagne die een lange rij van vluchtelingen toonde onder de titel ‘Breaking Point’. De moord op het Labourparlementslid Jo Cox dwong Ukip om de campagne te annuleren. Michael Gove kreeg ‘koude rillingen’ van de propaganda en Vote Leave nam duidelijk afstand van de officieuze brexiteers. De moord maakte de duistere kant van het heersende debat zichtbaar. Eurosceptici waren niet alleen soevereiniteitspleiters of overtuigde rechts-liberalen. Een deel van hen koesterde een racistisch discours.

Geen EU-lovers

De eurosceptische droom van een zo intens verlangde brexit komt er, maar die ligt nu in de handen van twee prominente Remainers, premier Theresa May en Financiënminister Philip Hammond. De twee politici zijn echter geen EU-lovers. Ze staan geboekstaafd als minstens eurocritci. Het partijcongres van de Conservative Party lichtte eindelijk aan de bevolking en aan de EU een tip van de sluier van wat ‘Brexit means Brexit’ inhoudt. Het vrijemarktdenken dat sinds de jaren ’70 het economische mantra was van de partij werd verlaten in de toespraak door Hammond voor een interventionistisch beleid. Theresa May maakte dan weer duidelijk dat er paal en perk wordt gesteld aan de immigratie. Bedrijven worden opgedragen om op te lijsten hoeveel migranten in hun dienst zijn en dit te melden aan de overheid.

Ontevreden eurosceptici

De veelal rechts-liberale eurosceptici van Vote Leave zijn meer dan ontevreden. Hun droom van een ‘onafhankelijk’ Verenigd Koninkrijk was er een van de vrije markt. Ze verlaten de ‘bemoeizieke’ EU niet om die in te wisselen met een bemoeiziek Londen. Margaret Thatcher gebruikte in 1988 hetzelfde argument omgekeerd in haar beruchte eurosceptische speech voor het Europacollege in Brugge. Het zorgt voor tandengeknars in het Mays conservatieve regeringskabinet.

Ook Farage juicht niet helemaal. De vooropgestelde aanpak van de migratie draagt dan wel een flinke Ukip-stempel, de partij zelf bloedt. De achterban voelt zich aangesproken door Theresa May. De nieuwe partijvoorzitter zong het maar 18 dagen uit en de nieuw vooruitgeschoven kandidaat-voorzitter kondigde enkele weken geleden nog aan om naar de Tory’s over te lopen. Hij werd recent neer gemept door een Ukip-collega in het Europees Parlement en de foto’s van zijn revalidatie in een ziekenhuis in Straatsburg gingen het internet rond.

Ongerust afwachten

Nu Theresa May de twijfel heeft weggenomen over wat brexit voor haar betekent, lijkt de financiële markt te reageren. De regering rekent er niet meer op dat het VK een vrije toegang behoudt tot de EU-markt. De pond zakt verder weg. Het IMF mag dan nog in 2015 – toen niemand er echt van uitging dat het VK de EU ooit zou verlaten – verklaard hebben dat de munteenheid de meest overgewaardeerde is, de devaluatie zorgt voor politieke onrust. Wat als de brexit effectief in gang wordt gezet? Theresa May verklaarde in september aan de BBC: ‘De brexit zal niet van een leien dakje lopen. Ik denk dat we ons moeten voorbereiden op mogelijk moeilijk tijden, maar ik ben optimistisch’.

De brexit kost geld. Spaargeld. Maar wie streeft naar een omwenteling, moet door woelige wateren. ‘Britannia rule the waves‘ wordt dezer dagen met een bang hart gezongen.