Waarom zowel Zweedse zakenlieden als aapjes Saoedi-Arabië niet meer binnen mogen

Zowel Zweedse zakenmensen als Zweedse aapjes zijn niet langer welkom in Saoedi-Arabië.

Zowel Zweedse zakenmensen als Zweedse aapjes zijn niet langer welkom in Saoedi-Arabië. Een gevolg van uitspraken van de Zweedse minister van Buitenlandse Zaken, over het gebrek aan mensenrechten in het conservatieve Saoedi-Arabië. Die zijn internationaal in het verkeerde keelgat geschoten. Minister Margot Wallström wordt in buiten- en binnenland veroordeeld, en de (mogelijke) represailles zijn bijna niet meer te overzien.

Margot Wallström, sinds oktober vorig jaar de minister van Buitenlandse Zaken is in de nieuwe, linkse Zweedse regering, stelde in Zweedse media de mensenrechten in Saoedi-Arabië flink aan de kaak, specifiek die van vrouwen. In die oerconservatieve golfstaat is het voor vrouwen nog steeds niet toegelaten om met de auto te rijden of zaken te doen, en ook kindhuwelijken tussen jonge meisjes en oudere mannen zijn er nog schering en inslag. Wallström, een overtuigde feministe, noemde deze wetten ‘middeleeuws’.

Het Saoedische ministerie van Buitenlandse Zaken veroordeelde de uitspraken en noemde ze ‘een flagrante inmenging in interne zaken, die volgens internationale conventies onaanvaardbaar is’.

De andere Buitenlandministers van de Arabische Liga, een organisatie van 22 landen uit Noord-Afrika en het Midden-Oosten, verklaarden zich eensgezind met de Saoedi’s’. De uitspraken zijn incompatibel omdat het koninkrijk Saoedi-Arabië stoelt op de sharia (de islamitische wet)’, klonk het in een gezamenlijke persmededeling.

Aanvankelijk was de Zweedse minister uitgenodigd om een speech te geven op een conferentie van de Arabische Liga, maar die uitnodiging werd prompt ingetrokken. De volledige speech die Wallström had willen geven op de Arabische Liga kan hier gelezen worden. De minister verwijst daarin naar een Internationale Conferentie over Bevolking en Ontwikkeling, die in 1994 in de Egyptische hoofdstad Caïro was gehouden, en waarop vrouwenonderwijs en -besnijdenis twee van de thema’s waren.

Diplomatieke rel

Een diplomatieke rel was geboren. Die kwam uit de lucht vallen, want Zweden had zich vorig jaar nog op een erg goed blaadje weten te werken bij de Arabische staten door het eerste Europese land te willen worden dat de staat Palestina zou erkennen. Maar op 11 maart trok Saoedi-Arabië zijn ambassadeur terug uit Stockholm, en een week later volgden de Verenigde Arabische Emiraten dat voorbeeld.

Twee weken later zat de Saoedische ambassadeur, Ibrahim bin Saad bin Ibrahim al-Brahim, terug op zijn Stockholmse stoel. Maar op 11 maart werd beslist dat er geen visums meer zouden komen voor Zweedse zakenlui. Dat zou erg nefast kunnen uitdraaien voor de Zweedse zakenwereld, waardoor Wallström ook in eigen land onder vuur komt te liggen.

Binnenlandse critici beweren dat de Minister een hele religie heeft aangevallen. In het Zweedse parlement, de Riksdag, hebben Wallström en premier Stefan Löfven al geprobeerd die aanklacht in de kiem te smoren door te zeggen dat ze de islam nooit expliciet wilden beledigen, en openstaan voor alle godsdiensten, zonder afstand te doen van het belang van mensenrechten in Zweden en de wereld.

Geen wapendeal

Een Zweedse reactie op de maatregelen bleef eveneens niet uit: daags na de terugtrekking van al-Brahim kondigde premier Löfven aan dat het wapenakkoord tussen beide landen niet verlengd zou worden. Dat controversiële akkoord was ondertekend in 2005 en zou dit jaar sowieso opnieuw bekeken moeten worden.

Saoedi-Arabië was het vierde niet-EU land op de lijst met landen waar Zweden wapens naar exporteert. Vorig jaar zorgde die export naar Saoedi-Arabië alleen al voor 39 miljoen dollar voor de Zweedse schatkist. Qua gehele export staat de golfstaat op de achttiende plek, met vorig jaar bijna 1,3 biljoen dollar aan exportproducten, volgens de Zweedse Kamer van Koophandel.

Om de gemoederen toch een beetje te bedaren, schreven zowel premier Löfven als de Zweedse koning, Karl XVI Gustaf, brieven naar de Saoedische koning Salman.

De inhoud van de brieven bleef onbekend, maar volgens het Zweedse dagblad Expressen vroeg Saoedi-Arabië enkele toegevingen aan Zweden alvorens de spons over de situatie te kunnen vegen. Eén van die toegeving zou een openlijke verontschuldiging voor de uitspraken zijn, waarin Wallström haar woorden terug zou nemen. Maar die is er nog niet gekomen.

VN-Veiligheidsraad

Criticasters vrezen dat door deze diplomatieke rel zelfs het Zweedse zitje in de VN-Veiligheidsraad, dat het Scandinavische land ambieert vanaf 2017, mogelijk in gevaar komt.

Woensdag nog raakte bekend dat de Saoedi’s na Zweedse zakenmensen ook apen gaan weren uit hun land: vier dwergzijdeaapjes, die normaal gesproken overgebracht zouden worden van een Zweedse naar een Saoedische dierentuin in de hoofdstad Rayadh, mogen het land niet meer binnen.

Wat misschien nog het meeste opvalt in deze zaak, is de oorverdovende stilte in West-Europa. Geen enkele EU-lidstaat is in de bres gesprongen om de uitspraken van Wallström publiekelijk te verdedigen, maar westerse media berichten er ook amper over. Kennelijk willen veel regeringen zichzelf niet voor het hoofd stoten en riskeren ze het ook niet een belangrijke exportmarkt kwijt te willen spelen door zich al te hard te willen focussen op mensenrechten.

Jonathan Hendrickx (StampMedia)