Waarom u wél zou moeten weten wat glyfosaat is

Er zijn drie goede redenen om te weten wat glyfosaat is. Ten eerste: het staat op de WHO-lijst van waarschijnlijk kankerverwekkende producten. Ten tweede: het is niet zeker of er een Europees verbod komt. Ten derde: het gebruik ervan is zeker niet uitzonderlijk.

Er zijn grote belangen gemoeid met glyfosaat. De stof is een actief bestanddeel in verschillende herbiciden, waaronder het gekende Roundup van Monsanto. Ook in de conventionele landbouw wordt de stof frequent gebruikt om akkers voor te bereiden op het zaaien, maar dat is niet de enige plek waar ze opduikt.

Uit steekproeven die afgenomen zijn in heel Europa, bleek de stof ook in urine en moedermelk terug te vinden. Zo toonde een Duitse studie bijvoorbeeld aan dat maar liefst 99,6 procent van ’s lands bevolking glyfosaat in zijn lichaam heeft zitten. Vooral bij vleeseters en kinderen waren de aangetroffen dosissen erg hoog.

Op 30 juni 2016 zou de toelating voor het gebruiken van glyfosaat verlopen zijn, maar dat was buiten ondernemingen met grote belangen in die handel gerekend. Zij pleiten al jaren voor een verlenging van de licentie voor de stof, zodat die zeker nog 15 jaar toegelaten blijft binnen Europa. Na verschillende vruchteloze stemrondes werd er vooral besloten niet te kiezen: de licentie werd met 18 maanden verlengd. De bedoeling daarvan was om het Europees Chemicaliënagentschap (ECHA) extra tijd te geven met een oordeel te komen.

“Waarschijnlijk kankerverwekkend”

Het grote probleem voor heel wat burgers is dat er amper iets gekend is over glyfosaat. Het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) bestempelde de stof als “waarschijnlijk kankerverwekkend”, terwijl de Europese Voedselauthoriteit (EFSA) er geen grote gezondheidsrisico’s in ziet.

Het onderzoek van de EFSA verdient echter een kanttekening: de studie kreeg toen hij verscheen in 2015 veel kritiek omdat hij gebaseerd was op eerdere onderzoeken, waarvan geen enkele eerder was verschenen en die allemaal gefinancierd werden door de industrie.

Ook het Bundesinstitut für Risikobewertung (BfR) in Duitsland stelde in 2015 dat glyfosaat onschadelijk zou zijn, maar bij die beoordeling hield de organisatie wel rekening met de mening van de ‘Glyphosate Task Force’ – een lobbygroep met als doel een verlenging van de licentie voor glyfosaat te bekomen. Onder andere Syngenta en Monsanto, die veel geld verdienen aan de stof, bezitten daar een lidkaart van.

De derde grote Europese organisatie die effecten van de stof onderzocht bij consumptie, de Joint FAO/WHO Meeting on Pesticide Residues (JMPR), zag ook geen gevaar voor de volksgezondheid, maar ook hun conclusie heeft de schijn van inmening door de sector zelf. Het onderzoek van het Europees Chemicaliënagentschap (ECHA) tenslotte – waarop nog gewacht moest worden voor Europa een definitieve beslissing kon maken – sluit aan in hetzelfde rijtje: de stof is volgens de wetenschappers niet kankerverwekkend , maar het onderzoek baadde in geheimzinnigheid en ook hier kaarten burger- en milieuorganisaties belangenvermening aan.

De Wereldgezondheidsorganisatie is dus het enige officiële insitituut dat met een andere conclusie naar buiten komt, maar het is ook het enige dat helemaal onafhankelijk kon werken.

België

Verschillende landen wachten een Europees verbod niet af en maken het gebruik van glyfosaatbevattende herbiciden onwettig, maar België volgt die strikte houding niet. Minister van Landbouw Willy Borsus (MR) is vragende partij voor strengere voorwaarden om producten die glyfosaat bevatten te kunnen verkopen, maar wil wel dat de stof an sich toegelaten blijft. Brussel en Wallonië kondigden wel al aan te werken aan een lokaal verbod. De bevoegde ministers daar bestempelen het Belgische standpunt als “lafheid ten aanzien van het milieu”.

Druk uit verschillende hoeken

Heel wat milieu- en voedselorganisaties oefenen druk uit om een verbod op glyfosaat erdoor te krijgen. Zo is er de milieuorganisatie Greenpeace, die winkelketens vraagt om producten die glyfosaat bevatten, uit de rekken te halen. Ook de Nederlandse voedselwaakhond Foodwatch toont zich een felle strijder voor een verbod, want zij heeft met haar e-mailactie gericht aan Eurocommissaris Andriukaitis al meer dan 172.000 handtekeningen bij elkaar gesprokkeld, en dat getal groeit nog gestaag. De organisatie vraagt Europa het zekere voor het onzekere te nemen en een verbod te handhaven totdat bewezen is dat glyfosaat niet kankerverwekkend is.

Ook de industrie neemt haar stellingen in. Verschillende bedrijven samen willen enerzijds aantonen dat glyfosaat niet kankerverwekkend is, maar anderzijds dat het verstandig gebruiken van de stof aangewezen is. Het Vlaams Infocentrum voor Land- en Tuinbouw (VILT) verduidelijkt dat laatste met het volgend voorbeeld: “Van zonlicht is geweten dat het kankerverwekkend is voor de mens. Is het dan de bedoeling dat mensen alleen nog buiten komen na zonsondergang? Nee, maar we moeten wel voorzichtig zijn en zonnecrème smeren wanneer de zomerzon op onze huid brandt.” Nu naar aanleiding van een Amerikaanse rechtzaak tegen Monsanto honderden mails openbaar zijn gemaakt, wordt aangetoond hoe lang de arm van de sector is.

De licentie van glyfosaat loopt nog (zeker) tot eind dit jaar.