Waarom moslims beter af zijn in de VS

Het is een vergelijking van appelen met peren maar over het algemeen verkondigen moslims in de VS dat zij beter af zijn dan hun geloofsgenoten in Europa. Een specialist legt uit waarom dat zo zou kunnen zijn, vanuit Dearborn, zowel het Molenbeek als het anti-Molenbeek van de VS.

Dearborn heeft zijn plaats in de Amerikaanse mythologie allang verdiend, als centrum van de auto-industrie en als locatie van het hoofdkwartier van Ford. Je moet er voor of na de meeste instellingen Ford plaatsen, de Ford-bibliotheek, het Ford-ziekenhuis, de Edsel Ford-school, de Ford Rouge Plant. Daarnaast bevat Dearborn ook de dichtste concentratie aan moslims in de VS. Mensen met wortels in het Midden-Oosten maken er 40 procent van de ongeveer 100.000 inwoners uit, ze veroverden bij de recentste verkiezingen de helft van de raadszetels (netjes verdeeld tussen christelijke Arabieren en moslims). Bepaalde delen van de stad zijn nagenoeg 100 procent Arabisch en moslim. Dat maakt van Dearborn, als “moslimhoofdstad van de VS”, een geliefd doelwit van anti-moslimdemonstraties, van mensen die met een varkenskop op een stok willen manifesteren of die de handen voelen jeuken om korans te verbranden.

De jaarlijkse braderie is omwille van die protesten (en tegenprotesten) afgevoerd. De verzekering zag het niet meer zitten. De overheid heeft er ook niet echt vertrouwen in. Vorig jaar werd bekend dat Dearborn op nummer twee staat qua aantal door de geheime dienst in de gaten gehouden bewoners, na metropool New York, maar voor veel grotere steden als Houston, San Diego, Chicago.

Aan de universiteit van Michigan, in een instituut dat zich specialiseert in Arabische Amerikanen, werkt Sally Howell als onderzoeker en docent. Na jaren in het Midden-Oosten belandde ze aan de universiteit.

Dat is altijd een wat teer punt, zegt ze. Dearborn wordt door gezien als een probleem, een broeihaard, “terwijl het eigenlijk een voorbeeld van een succesrijke migratie en integratie is”.

Rijkdom verzekerd

Want dat is haar stelling, en ook de stelling van alle bewoners die ik kan spreken: eigenlijk gaat het behoorlijk goed in Dearborn. De economie draait, het inkomen ligt het op het gemiddelde van de staat Michigan, nieuwkomers en vluchtelingen worden opgevangen en tewerkgesteld, de gemeenschap krijgt zo langzamerhand politieke vertegenwoordiging, niet op nationaal niveau maar toch binnen de staat Michigan. De gemeenschap werkt mee met de overheid en met het FBI om radicale moslims in de gaten te houden. Er zijn, zegt men hier, geen jongeren uit Dearborn vertrokken om IS te vervoegen. Er woont wel een Facebookpredikant in de stad, Ahmad Jebril, die heel populair is bij radicaliserende Europese moslims en bij IS, maar die heeft geen lokale verankering. Hij verdiende zijn geld door meerdere verzekeringen af te sluiten op hetzelfde huurhuis, dat huis in brand te steken, soms meerdere keren brand te stichten, en vervolgens zo vaak als mogelijk langs de kassa te passeren. Hij combineerde die activiteit met radicale theologie, belandde voor 6 jaar in de gevangenis (voor brandstichting, niet voor theologie) en moet sinds zijn vrijlating een boete van 200.000 dollar afbetalen – wat hij nalaat, waardoor hij opnieuw in de gevangenis dreigt te komen. Die man leeft geïsoleerd van de buurt. Hij praat niet met zijn buren en al evenmin met de pers.

Waarom is Dearborn volgens Howell een succes en is de Amerikaanse migratie succesrijker dan de Europese?

De professor maakt een grote historische omweg.

“Europa heeft nu ook wel diversiteit, maar die diversiteit komt vooral van moslims. Hier vormen moslims een druppel in de emmer. Er zijn in de VS nog altijd iets meer christenen bij de Arabieren dan moslims. En in de staat Michigan zijn de helft van de moslims Arabieren”.

Naast die Arabische moslims zijn er zwarte moslims en tegenwoordig ook steeds vaker moslims uit Pakistan en India, high-tech-migranten, artsen en chirurgen, ingenieurs. De Arabische moslims zijn in meerderheid sjiitisch, terwijl de totale moslimpopulatie in de staat voor driekwart uit soennieten bestaat.

Behalve de variatie en de relatieve kleine aantallen is er een derde element dat volgens Howell van grote betekenis was.

Smeltkroes

Op het moment dat de auto-industrie een Arabische migratie aantrok, kort na de eerste wereldoorlog, moest je een vrije blanke zijn om de Amerikaanse nationaliteit te kunnen verkrijgen. De Indiërs konden die wet niet omzeilen, maar de Syrische christenen argumenteerden voor de rechtbank dat ze het slachtoffer waren van de verschrikkelijke Turken, die enkele jaren eerder zo goed als alle Armeniërs hadden uitgeroeid. Ze wonnen hun zaak en wonnen voor alle Arabieren, ook voor de moslims. Tot vandaag worden Arabieren in de Amerikaanse volkstellingen bij de blanken gerekend, wat het trouwens moeilijk maakt om hun aantal precies te bepalen. Dat ze blanken werden tot daaraan toe, maar ze belandden in de grote zak van migranten, zonder veel onderscheid.

“Alle bewoners van Dearborn beschouwden zich als kinderen van migranten. Men zat in dezelfde schuit, de vakbond was een verbindingselement, er was een uitgesproken klassegevoel, de filosofie van de bevolking als smeltkroes overheerste. Na de tweede wereldoorlog was er heel lang, tot de jaren 60, nauwelijks migratie. Er was een intense Amerikanisering”

Die geamerikaniseerde Arabieren vormen de grondlaag in Dearborn. Toen de migratie dan vanaf de late jaren 60 terug op gang kwam, kwamen er vaak nieuwkomers uit conflictgebied op Dearborn af, Palestijnen, Libanezen, Iraki’s, Syriërs. De christelijke Arabieren belandden vaak elders maar de moslims kwamen naar Dearborn, waar er moskeeën waren.

Sommige buurten van Dearborn zijn nu gemengd, andere zijn vrij homogeen islamitisch Arabisch. Howell zou ze niet als getto’s omschrijven, zegt ze. “Mensen worden niet gedwongen daar te wonen of te blijven, ze wonen er omdat ze die buurt verkiezen. Rond de moskeeën ontstonden slagerijen, kruideniers. De nieuwe migranten vonden er dikwijls familieleden, bij wie ze aan de slag konden. Ook in het bedrijfsleven stond de groep van vroege migranten sterk. Vitaliteit komt van de nieuwen, stabiliteit van de oudere generaties. Zij die in de jaren 20 kwamen waren boeren die in schuren hadden geleefd. De migranten van vandaag komen uit de stad, voor hen is de overgang veel minder groot. Ze kunnen hier meteen in het Arabisch uit de voeten. Op de bankautomaat kunnen ze de Arabische versie aanklikken. Ze sturen hun kinderen naar een staatsschool of een charterschool waar alle andere ouders Arabisch zijn, en waar ze zich geen zorgen moeten maken over de waarden van de school. De hoofddoek was nooit een probleem, maar de rest hebben ze moeten bevechten, soms via de rechtbank. Dat er vrije dagen zijn tijdens enkele moslimfeestdagen, dat meisjes op school gescheiden kunnen zwemmen, dat meisjes een lange broek en een hoofddoek mogen dragen bij het basketten of het voetballen, dat er meer leraren zijn uit de Arabische gemeenschap. Dat alles is nu bereikt en dat is comfortabel, dat geeft rust.”

“Comfort vinden ze in die Arabische omgeving, maar promotie zoeken ze dan in Amerikaanse instellingen, het hoger onderwijs, het leger. Vele Iraki’s zijn als Amerikanen naar hun land teruggekeerd, werkten er tijdens de tweede Golfoorlog als tolk of truckchauffeur, met rijkelijke contracten, keerden terug en konden een groot huis laten bouwen. Of ze begonnen een bedrijf, of twee bedrijven.”

Opgevoed door zijn dochter

Is die aparte levenssfeer voor Arabisch-Amerikaanse moslims problematisch voor de integratie?

Dat ben ik momenteel aan het onderzoeken, niet in Dearborn maar bij een groep Zuid-Aziaten. Ik ben zelf meer voor de mix, maar mijn idee is: zelfs al is het een school met alleen maar Arabische moslims, het is nog altijd een Amerikaanse school. Het curriculum blijft hetzelfde, de taal van onderricht blijft dezelfde. Dat is belangrijker dan naast wie je op school zit, naast een Italiaan of naast allemaal geloofsgenoten. Iedereen zit behalve op die school ook in een Engelstalige omgeving. Ze kijken naar dezelfde tv-shows, luisteren naar dezelfde liedjes. Mijn indruk is dat die jongeren het goed stellen. Hun sociale omgeving is Arabisch, maar dat geeft hen kracht en veiligheid. Ze kunnen ook niet in de isolatie blijven hangen. Vanaf hun veertiende komen ze op een gemengde highschool terecht. In het begin, vertellen ze me, voelen ze zich geïsoleerd. Maar na een maand is dat voorbij. En dan hoor je de ouders klagen: we hebben 14 jaar geprobeerd om goede moslims van hen te maken, en er blijft niets van over.”

“Tegen de tijd dat hun kinderen zo oud zijn, hebben die ouders, als alles goed loopt, ook al veel met andere Amerikanen te maken gehad en zijn ze wel wat gewoon. Het beeld van de Amerikaan is niet meer zo schrikbarend.”

“Er werkte hier een conservatieve Egyptische imam. En ik bedoel héél conservatief. Hij keek me niet aan, schudde uiteraard mijn hand niet. Ik was tien jaar weggeweest en toen ik hem terugzag omhelsde hij me. Ik wist niet wat me overkwam. Hij was verhuisd naar een heel liberale moskee. Ik vroeg hem wat die transformatie had teweeggebracht. ‘Mijn dochter’, zei hij. ‘Ze ging studeren en is nu een arts. Ze volgt alle waarden die ik zou willen dat ze volgt, ze is een goede moslim en toch is ze op en top Amerikaans. Door haar voorbeeld wist ik dat ik de verkeerde boodschap had verspreid. Ik had altijd gepleit voor isolatie, voor wantrouwen tegenover alles wat Amerikaans is. Maar kijk naar wat ze bereikt, hoe ze hier haar moslimfamilie kan opvoeden, welke kansen ze krijgt. Kijk wat een sterke vrouw vol zelfvertrouwen ze geworden is.’ De verschillende generaties van migratie die hier samenwonen hebben ook dat effect: het wantrouwen, de schrik wordt weggenomen”.

“Er zijn natuurlijk wel fragmenten van de maatschappij die meer wantrouwig blijven. De Jemenieten, hoewel er ook enkele marxisten tussen zitten, zijn over het algemeen veel conservatiever dan de andere moslims en zeker dan de Libanezen. Zij zijn niet bang van Amerikanen, ze zijn bang voor wat de Libanezen uitspoken, hoe die zich kleden en gedragen. Ze willen zich isoleren van de andere Arabieren.”

Patriottisch

Je hoort Amerikaanse moslims vaak hun patriottisme verwoorden. En ook als ze kritiek hebben, formuleren ze die vanuit Amerikaanse principes: islamhaat is on-Amerikaans, discriminatie is on-Amerikaans, kritiek op de hoofddoek is on-Amerikaans. Als we peilingen mogen geloven is de helft van de moslims in delen van Europa tegen democratie.

“Hier is er niks vergelijkbaars. Er wordt geknokt voor een plaats in het politieke landschap. Er is wel heel veel weerstand tegen het Midden-Oostenbeleid van de VS. Kritiek op dat beleid is er al sinds de jaren 1920, toen de Arabieren in deze buurt betoogden tegen de scheiding van Syrië. Er zijn zeker anti-Amerikaanse figuren in de gemeenschap maar die zijn gemarginaliseerd. Alle Amerikanen en zeker migranten zijn zo druk bezig om de huur te betalen dat er niet veel tijd overblijft voor protest”.

“Er is natuurlijk discriminatie en vijandigheid tegen moslims en Arabieren. Die gaat op en neer met de gebeurtenissen in het Midden-Oosten en elders. Na 11 september was er bijna panische schrik. De discussie in Dearborn ging erover in welk concentratiekamp men zou belanden. Zou iemand met 2 Arabische ouders in hetzelfde kamp opgesloten worden als een persoon die half Arabisch is? Het grootste probleem is wat mij betreft de discriminatie van overheidswege. Tijdens de eerste Golfoorlog deed het FBI aangekondigde ondervragingen. Dat werd door de gemeenschap als een terechtwijzing gezien. Het FBI heeft zich daar later voor verontschuldigd. Na 11 september reed men ostentatief rond met trucks die aan de moskeeën de nucleaire straling kwamen opmeten. En vorig jaar was er dus dat rapport waaruit bleek dat Dearborn op New York na het meest geschaduwde inwoners heeft. Dat kan toch niet waar zijn, een gemeente met 95.000 of 100.000 inwoners? Men gebruikt Dearborn om te tonen dat de regering dicht op de bal speelt. Men gebruikt Dearborn om af te schrikken terwijl deze stad eigenlijk bewijst dat er geen probleem is. De stad trekt gekken aan, dat wel. Moslimhaters en af en toe een gekke moslim die een moskee binnenstapt en zegt dat hij iets wil opblazen. Dan wordt hij snel gearresteerd en lijkt het weer alsof er iemand in Dearborn is opgepakt. Maar dit was niet zijn plaats van herkomst. En hij werd opgepakt omdat de moskeeën het FBI waarschuwden.”

“In 2008 voerde Obama campagne in Detroit. Op het podium stond een meisje met hoofddoek en medewerkers van de president haalden haar weg – ze wilden niet dat hij samen met een hoofddoek in beeld kwam. Dat zegt ook iets. Als hij met de gemeenschap spreekt, gaat het over zijn zorgen, niet over de hunne”.

Dearborn is vrij relaxed. Het ziet er niet zo gelovig uit. En dat kan kloppen.

Uit onderzoek dat Howell in 2003 verrichtte, blijkt dat de christelijke Arabieren veel talrijker en vaker in de kerk te vinden zijn dan moslims in moskeeën. Ze weet niet of dat nog zo is, en waarom het toen zo was. In de kerken kun je met het hele gezin terecht, terwijl de moskeeën veel minder een sociaal centrum zijn. Maar het zou ook kunnen dat de moslims die in Dearborn belandden niet zo fervent gelovig waren. Of in elk geval meer bezig waren met geld dan met geloof.

De gemeenschap is af en toe behoorlijk politiek verdeeld. Zo werd er voor en tegen Saddam betoogd, voor en tegen Assad, en recent nog voor en tegen Saudische bombardementen op Jemen.

“Sommigen zijn politiek actief, anderen zijn opgelucht dat ze elders zijn en ze houden zich ver van de actualiteit. Er gaan veel meer Europeanen naar IS. Jullie zitten dichter. En de motor van de mobiliteit is bij jullie niet zo zichtbaar. Hier is het de norm. Je kunt hier als Jemeniet leven, binnen een gemeenschap van Jemenieten. Niemand legt je een strobreed in de weg als het dat is wat je wil. Maar als je als Jemeniet martini’s wilt drinken en andere mensen wilt opzoeken kan dat ook. Of als je naar een stripclub wilt dan is die er ook. Ik zag onlangs een stripclub in Dearborn waar je halal kip kunt eten. Pantheion, heet ze. Wat die kip in een stripclub symboliseert, weet ik niet, maar ik vond het wel fascinerend”.

Baklava

Dearborn is veel te uitgestrekt om een aangename wandelstad te zijn, maar de terrasjes, in vroeg lenteweer, zijn gevuld met gemengd en divers publiek. Aan de afhaalbalie van de welhaast nationaal bekende baklavaproducent Shatila staat een lange rij geduldign op een portie te wachten. Christenen zeggen meteen dat – dat ze chaldeeër zijn. En moslims beginnen dikwijls over de moord op de drie moslimstudenten in Chapel Hill. “Telkens als zoiets gebeurt, denken we dat het erger zal worden”, zegt Suzette, van Palestijnse origine. “Er worden waarschuwingen rondgestuurd. Mensen zijn even alerter. Maar het bekoelt dan wel weer”.

Al bij al valt het mee met de haatmisdrijven. Er worden er in de VS jaarlijks zo’n 150 geregistreerd tegen moslims, wat meer is dan voor 11 september maar een kwart van de anti-joodse haatmisdrijven.

Imad Hamad is al lang, met vallen en opstaan, actief in mensenrechtenbewegingen in Dearborn en Michigan. Hij is onlangs met een nieuwe beweging begonnen – The American Human Rights Council.

Hij klaagt steen en been over de Chapel Hill moorden, over de buitenlandpolitiek van zijn land, maar over de vraag of moslims het beter stellen in de VS of in Europa moet hij niet nadenken. “In de VS natuurlijk”.

Ondanks die moorden? “Een land is niet verantwoordelijk voor zijn haatdragende idioten”. Op twee niveaus zijn de VS volgens hem superieur. “Dit is een natie die zich identificeert als een land van migranten, waar minderheden de meerderheid vormen. Dat geeft een ontspannen gevoel aan nieuwkomers. Je weet dat zoveel gemeenschappen de weg van laag naar hoger hebben afgelegd, de Polen, de Italianen, de Chinezen, de zwarte Amerikanen. Zij zijn ergens geraakt, en dat geeft ons het gevoel dat we er ook kunnen geraken. Niet vanzelf, het kost zweet, je moet een hoge prijs betalen, je bent misschien onrustiger dan in Europa met zijn sociale zekerheid, maar dat geldt hier voor iedereen.”

“Het tweede punt is de wet. De VS hebben een rijke geschiedenis van burgerrechten. De wetten verbieden discriminatie en racisme, en verdedigen gelijke rechten en godsdienstvrijheid, welke vormen die godsdienst ook aanneemt. Vaak treedt de rechtbank al op voor er klacht is neergelegd, rond discriminatie van vrouwen met hoofddoek bijvoorbeeld. Het is niet perfect natuurlijk, er worden mensen zonder proces vastgehouden. Maar over het algemeen is er respect voor de wet. Ook al staan sommige wetten me niet aan, ik houd me eraan. En globaal staat de wet aan onze kant, dat gevoel hebben we. Dat gevoel hebben moslims in Europa blijkbaar niet.”