De documentaire Marichiweu Compadre van drie jonge Vlaamse documentairemakers belicht het conflict tussen de Mapuche-indianen en de Chileense overheid. “We vinden dat dit verhaal verteld moet worden.”
Vanavond wordt Marichiweu Compadre op Canvas uitgezonden. De documentaire is een rechtstreeks gevolg van ‘Vranckx & De Nomaden’, het collectief van veelbelovende, jonge Vlamingen met journalistieke ambities die de wereld in trekken. “Een droom die uitkomt”, stellen de makers die naar Chili trokken.
“We moeten samen eens iets doen”, zeiden journaliste Kaja Verbeke en cameravrouw Evy De Ceur tijdens hun Bachelor Communicatie aan de UGent. Dat iets werd Marichiweu Compadre, een documentaire die beide zijden van het conflict tussen de Mapuche-indianen en de Chileense overheid belicht.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
“Iñigo, mijn vriend, is onze link met Chili”, vertelt Verbeke. “Hij kwam drie jaar geleden naar België en heeft nog veel familie en vrienden in Chili wonen.” Toen Iñigo Moure Abad haar vertelde over het conflict tussen de Mapuche en de Chileense overheid en bevolking, ging het stel de inheemse stam op afstand volgen. Verbeke schreef bovendien een artikel over de Mapuche, maar daarmee kon ze niet het hele verhaal uitleggen.
En toen kwam de oproep van Vranckx & de Nomaden. “Vanaf dan is alles eigenlijk heel snel gegaan. Een paar maanden later zaten Iñigo en ik al in Chili voor de research en anderhalve maand later kwam Evy over”, vertelt Verbeke. Met behulp van crowdfunding konden ze hun droom waarmaken.
Pinochet
De Mapuche is een inheemse stam die vooral in het zuiden van Chili en Argentinië leeft. Mapuche-indianen hechten veel waarde aan Moeder Natuur en houden ceremonies waarmee zij kwade geesten proberen te verjagen en goede geesten gunstig willen stemmen. Met de komst van dictatoren Pinochet en Videla in de jaren zeventig, raakte de stam zijn autonomie en territorium in Chili en Argentinië kwijt. Sinds de jaren negentig ondergaat de Mapuche-cultuur een heropleving, al verloopt dat niet zonder slag of stoot. De indianen strijden voor hun territorium. Enerzijds vechten radicale indianen letterlijk om grond terug te winnen, anderzijds behouden de minder radicale leden hun tradities door die te onderwijzen aan de volgende generaties.
Ondertussen schildert de Chileense overheid hen af als dronkaards, luieriken en zelfs terroristen. “De Chileense media berichten vaak eenzijdig over het conflict met de Mapuche”, aldus Verbeke. “Zij belichten enkel de visie van de overheid op de stam.”
“Evenwichtig beeld brengen”
Met Marichiweu Compadre willen Verbeke, De Ceur en Moure Abad een evenwichtig beeld van het conflict brengen. Volgens hen is het conflict niet zwart-wit en zijn zowel de Mapuche-indianen als de Chileense overheid correct en niet-correct. Het is de communicatie tussen de twee kampen waar het mis gaat.
Daarnaast willen de documentairemakers de inheemse stam in Europa onder de aandacht brengen. “In Europa berichten media zelden over de Mapuche-indianen, ondanks dat hun conflict een belangrijke zaak is”, aldus Verbeke. “Bovendien vragen Europese Mapuche-groeperingen regelmatig aandacht voor het conflict in hun thuisland”, vult Moure Abad aan. “Maar ook daar brengen de Europese media geen verslag over uit.”
Voordat het drietal naar Chili vertrok, wezen zowel Belgische als de Chileense instanties de makers op het gevaar dat in het gebied van de Mapuche heerste. Toch konden de waarschuwingen hen er niet van weerhouden om de stam te bezoeken. “We vinden dat dit verhaal verteld moet worden”, beargumenteert Verbeke. Op een politiecontrole bij een detentiecentrum na is hen tijdens de reis niets overkomen.
Verbeke, De Ceur en Moure Abad verbleven een maand bij de Mapuche in het dorpje Pidima, omdat daar het conflict momenteel het meest voelbaar is. Het drietal volgde de stam op afstand. “We wilden als buitenstaanders naar de indianen kijken, om zo de neutraliteit te bewaren”, vertelt De Ceur. “Het is immers makkelijk om je mee te laten sleuren door een persoonlijk verhaal.” “Wel zijn we betrokken geweest bij de ceremonies”, gaat De Ceur verder. Jammer genoeg mocht niet alles gefilmd worden. De indianen geloven dat het filmen van een ritueel de spirituele energie wegneemt. “Soms was het best lastig om te zien wat nu wel en wat niet bij de ceremonie hoorden”, aldus de cameravrouw. “Je denkt: ‘Daar speelt het zich af, dus we filmen de andere kant’, maar dat bleek dan ook bij de ceremonie te horen. Het duurde even voordat we dat vatten”, glimlacht ze. Dat ze niet alles mochten filmen en fotograferen, was soms wel frustrerend. “We hebben zulke mooie beelden gezien die we niet mochten opnemen”, vertelt Verbeke. “Maar het was wel fantastisch dat we het vertrouwen van de Mapuche gewonnen hebben, er mochten verblijven en de ceremonies hebben mogen meemaken.”
Mapuche is hip
De Mapuche-indianen analyseren dromen, geloven in de heilige kracht van kaneelbomen, verjagen kwade geesten en communiceren via gaten in de aarde
Wie denkt dat de Mapuche afgezonderd van de buitenwereld leeft, heeft het mis. “Veel van de indianen wonen tijdelijk in de stad of werken in de nabijgelegen dorpen om rond te komen”, legt Verbeke uit. “Hun ideaal is om enkel in de natuur te leven, maar dat is vrijwel onmogelijk.” Dat de indianen daardoor ook televisiekijken op een flatscreen, muziek luisteren op een smartphone, Nikes dragen en zelfs Facebook hebben, is dan ook niet vreemd. Door de invloeden van buitenaf gaan zij ook met de digitale ontwikkelingen mee. Toch stonden de documentairemakers wel even raar te kijken toen zij een jongetje in een houten huisje aantroffen dat naar Disney Channel keek. Maar zodra een ceremonie begint, gaan de smartphones weg. De Mapuche-indianen hechten nog altijd veel waarden aan hun tradities en ceremonies. “Ze analyseren dromen, geloven in de heilige kracht van kaneelbomen, verjagen kwade geesten en communiceren via gaten in de aarde.”, vertelt Verbeke. Daardoor bestaat de hedendaagse Mapuche-cultuur uit een mix van tradities en moderniteit. “Vandaag de dag zijn de Mapuche-indianen trots op het feit dat ze bij de Mapuche horen”, vertelt Iñigo. “Er is zelfs sprake van een hype, die tot in Santiago (de hoofdstad, red.) te merken is. Mensen durven er bijvoorbeeld voor uit te komen dat hun voorouders Mapuche-indianen waren. De interesse in de Mapuche groeit beetje bij beetje”, meent Iñigo. “Maar het water is nog diep”, vult Verbeke aan.
Politiek probleem
De Chileense overheid beseft, mede door internationale druk, dat het conflict met de stam een politiek probleem is dat op een politieke manier opgelost moet worden. Er zijn al initiatieven aangekondigd om armoede binnen de Mapuche op te lossen en om grondgebied aan de indianen terug te geven. Ook wil de overheid dat de negen inheemse stammen die vandaag de dag in Chili leven meer politieke inspraak krijgen.
In hoeverre deze initiatieven daadwerkelijk gerealiseerd worden, zal de toekomst moeten uitwijzen. Als het mogelijk is om binnen nu en een aantal jaren terug te keren naar de Mapuche, om te zien hoe het conflict zich ontwikkeld heeft, dan zouden de makers dat graag doen. “Het is goed om de ontwikkelingen te blijven volgen”, meent Verbeke.
Het liefst gaat het drietal volgend jaar al terug om daar hun documentaire te vertonen, zodat ook de Chileense bevolking notie krijgt van de andere kant van het verhaal. “Zij kennen immers alleen de negatieve en stereotype kijk op de Mapuche die de overheid en de media verspreiden.”
Naar filmfestival en fototentoonstelling
Marichiweu Compadre wordt zaterdagavond uitgezonden op Canvas, maar Verbeke, De Ceur en Moure Abad hebben nu al een nieuw doel voor ogen. “We hebben zoveel gefilmd en nog zoveel materiaal over”, aldus De Ceur. “We zouden graag een documentaire maken van vijftig tot zestig minuten, waarin we meer achtergrondinformatie kunnen geven over het conflict en meer nuance kunnen aanbrengen.” Met deze langere versie hopen zij terecht te komen in het filmfestivalcircuit. Er komt ook een fotovoorstelling met beelden die de makers gemaakt hebben tijdens hun verblijf in Pidima. (StampMedia/Lisa van der Waal)
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier