Op de NAVO-top is Amerikaanse president Donald Trump erin geslaagd de uitbreiding van de organisatie richting het oosten stil te leggen. De mogelijke toetreding van Georgië wordt opgeschort en hij maakt daarmee niet alleen Vladimir Poetin gelukkig, maar neemt ook de juiste beslissing.
De Noord-Atlantische Verdragsorganisatie lijkt voorlopig gered. Al houdt Amerikaans president Donald Trump nog wel een slag om de arm. Hij wil de militaire oefeningen van de Rapid Reaction Forces in de Baltische Staten stopzetten en de mogelijke toetreding van Georgië voorlopig opschorten. Zeker dat laatste is geen onverstandige beslissing aangezien de uitbreiding van de NAVO in Oostelijke richting door Moskou als een directe dreiging wordt gepercipieerd.
Not one inch
Wanneer de Sovjet-Unie begin jaren negentig implodeerde, beloofde toenmalig Amerikaans minister van Buitenlandse Zaken James Baker aan president van de Sovjet-Unie Michael Gorbatsjov dat de NAVO niet in Oostelijke richting zou opschuiven. ‘Not one inch to the East‘, klonk het. In ruil kon Duitsland worden herenigd en mocht het zelfs lid worden van de NAVO. Tot daar en niet verder, werd afgesproken.
Gisteren voerde Stoltenberg nog intensieve gesprekken met de Georgische president Giorgi Magvelasjvili over de toetreding.
Toch traden in 1999 Hongarije, Tsjechië en Polen tot de Verdragsorganisatie toe. In 2004 volgden Roemenië en Bulgarije. Tal van waarnemers waarschuwden toen al voor het feit dat Rusland dit als een rechtstreekse provocatie zou beschouwen, al had Rusland op dat moment nog noch de militaire noch de economisch slagkracht om op deze dreiging de reageren. Van die geostrategische zwakte kon het Westen gemakkelijk gebruik maken, en dat deed het ook.
Maar in 2008 startten de toetredingsgesprekken met onder meer Oekraïne en Georgië, die beide rechtstreeks aan Rusland grenzen. Aanvankelijk ging Duits Bondskanselier Angela Merkel op de rem staan. Zij wilde de instabiliteit na de zogenaamde kleurenrevoluties in beide landen niet in de Verdragsorganisatie importeren.
Zuid-Ossetië en Abchazië
Nog datzelfde jaar brak er een gewapend conflict uit tussen Georgië en Rusland over de Georgische regio’s Zuid-Ossetië en Abchazië. In beide regio’s woont een aanzienlijk deel Russen die tegen het centrale gezag van Tbilisi in opstand kwamen. Toenmalig Georgisch president Micheil Saakasjvili greep militair in, wat voor Moskou de uitgelezen aanleiding was om haar tanden te laten zien. Sindsdien staan beide regio’s op menig wereldkaart ingekleurd als semi-autonome gebieden, al erkent geen enkel Europese lidstaat hun onafhankelijkheid. Belgisch minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders (MR) was vorige week nog in zowel Moskou als Tbilisi om zijn steun aan Georgië in deze kwestie te benadrukken.
Oekraïne
Omdat naast de NAVO ook de Europese Unie een Oostelijke uitbreiding op het oog had, ging ook Oekraïne in 2014 voor de Russische bijl. Tot dan was de Europese Unie voor Rusland nog een aanvaardbare gesprekspartner. Omdat Brussel een associatieakkoord wilde sluiten met Oekraïne, verloor de Europese Unie in de ogen van Moskou haar maagdelijkheid. Rusland annexeerde niet alleen de Krim, maar geeft nog steeds uitgebreide militaire steun aan de Russisch gezinde rebbelen in de Oostelijke Donbasregio. Vraag is dus enkel of Rusland in deze kwestie moet worden beschouwd als de offensieve actor. Niet Rusland, maar wel de Europese Unie en de NAVO zijn de afgelopen dertig jaar alsmaar meer in Russische wateren gaan varen.
Niet alleen beschouwt Rusland Oekraïne als de bakermat van haar eigen cultuur, ook geostrategisch is Oekraïne van onnoemelijk belang voor Moskou. Wie Oekraïne in handen heeft, heeft evenzeer het voorportaal van Rusland in handen. Daarom voelt Moskou haar veiligheid hoe langer hoe meer in het gedrang komen. Een kat in het nauw maakt rare sprongen, de Russische reacties op de NAVO-uitbreiding zijn dat niet.
Onderschat
Begin januari deed voormalig secretaris-generaal van de NAVO Jaap de Hoop-Scheffer aan het Nederlandse programma Nieuwsuur de opvallende toegeving dat de organisatie onder zijn auspiciën heeft onderschat hoe Rusland zou reageren op deze Oostelijke uitbreidingsgolf. Volgens de Hoop-Scheffer beschouwt Russisch president Vladimir Poetin zowel Georgië als Oekraïne tot de zone waarin enkel Rusland een exclusieve invloed mag uitoefenen.
Maar huidig secretaris-generaal van de NAVO Jens Stoltenberg is het daar niet mee eens. Gisteren voerde Stoltenberg nog intensieve gesprekken met de Georgische president Giorgi Magvelasjvili over de toetreding. Tbilisi geeft als externe partner al steun aan het NAVO-bondgenootschap in Afghanistan. ‘Georgië wordt lid van de NAVO. Het is een belangrijke partner vanwege haar ligging aan de Zwarte Zee’, zei Stoltenberg vastbesloten.
Donald Trump
Maar daar denkt Trump dus anders over. Aangezien de NAVO uitsluitend op basis van unanimiteit beslissingen neemt, kan de Amerikaanse president het lidmaatschap dus perfect vertragen zolang hij in het zadel zit. Vraag is natuurlijk maar welk effect dit heeft op landen zoals Georgië en Oekraïne. Zij hebben tien jaar lang het vooruitzicht gekregen om binnen afzienbare tijd tot de NAVO te horen. Dat moest voor beide landen een geloofwaardig tegengewicht bieden voor de dreiging uit Russische hoek.
De beslissing van de Amerikaanse president is een wijze keuze om een verdere escalatie te voorkomen en de huidige wapenwedloop niet nog meer op de spits te drijven.
Bovendien kan een gebrek aan steun er net toe leiden dat Rusland vrij spel krijgt om haar eventuele territoriale ambities waar te maken. Zo blijft de vraag of Rusland Oekraïne wel was binnengevallen indien het land in 1994 haar kernwapens niet had opgegeven. Ook in de Moldavische regio Transnistrië wordt de Russische invloed alsmaar groter. Moskou is allerminst aan haar proefstuk toe.
Toch is de beslissing van de Amerikaanse president een wijze keuze om een verdere escalatie te voorkomen en de huidige wapenwedloop niet nog meer op de spits te drijven. Of de Amerikaanse president de Georgische toetreding ook vanuit deze redenering opschort, is maar zeer de vraag. Vorig jaar nog besloot Washington om zowel offensieve als defensieve wapens te leveren aan Oekraïne.
Daarom moeten deze beslissingen van Trump evenzeer in het kader van de topontmoeting met Poetin van aanstaande maandag worden bekeken. Dan zitten de Amerikaanse president met zijn Russische ambtgenoot samen. Het feit dat hij bereid is om de militaire oefeningen stop te zetten en het lidmaatschap van Georgië tijdelijk in de koelkast wil steken, kan als een flinke toegeving aan Moskou worden beschouwd.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
