In bijna de helft van de zowat 200 landen in de wereld zijn wetten van kracht die homoseksualiteit bestraffen. Zoals de nieuwe regels in Rusland en Oeganda aantonen, neemt de homofobie bovendien nog toe.
Volgens de Internationale lesbische, homo, biseksuele, trans- en interseksuele associatie (ILGA) maken 82 landen zich schuldig aan criminalisering van homoseksualiteit. Nieuwe wetten tegen ‘homopropaganda’ in Rusland, brengen de teller naar 83. Homofobie lijkt dus alleen maar toe te nemen in de wereld. ‘Er is een dubbele beweging aan de gang. Het ene deel is progressief en het andere reageert daar hevig op met een antihomobeweging’, legt mensenrechtenspecialist van de Universiteit Gent, Eva Brems, uit.
‘Geen tijd voor culturele aanpassing’
Twee provincies in Indonesië en niet-internationaal erkende staten als Palestina en het door Turkije beheerde noordelijke Cyprus, vervolledigen de lijst van 82 staten waar homoseksualiteit een crimineel gegeven is. Maar ook het Rusland van de Olympische Winterspelen in Sotsji maakt zich steeds meer schuldig aan discriminatie. En hoewel homoseksualiteit in de meeste Afrikaanse landen al strafbaar was, verstrengden Oeganda en Nigeria de wetgeving onlangs nog.
‘In heel wat landen wordt de strijd tegen discriminatie en voor bijvoorbeeld het homohuwelijk doorgezet. Maar aan de andere kant heb je president Vladimir Poetin die in Rusland de holebibeweging aan banden wil leggen en ook in Afrika is er sprake van regressie’, zegt Brems.
‘Sommige mensen beweren dat de holebi’s in Afrika de prijs betalen voor de snelle vooruitgang elders. En daar zit wel een zekere waarheid in’, aldus Brems. ‘Homorechtenactivisten in Afrika hebben zelf al beaamd dat het feit dat hét grote debat nu het homohuwelijk is, hen soms hindert in hun strijd tegen vervolging en geweld. In de praktijk zijn holebirechten in Europa en Amerika heel geleidelijk verworven: tussen het afschaffen van het ‘misdrijf’ van homoseksualiteit en het invoeren van het homohuwelijk verliepen decennia die tijd boden voor maatschappelijke en culturele verandering. Cultuurverandering roept altijd weerstand op. Nu lijkt het voor sommigen alsof decriminalisering automatisch meteen tot het homohuwelijk leidt in een samenleving die daar nog totaal niet klaar voor is. En dat resulteert in een extreme negatieve reactie.’
Antihomoseksueel Amerika
Discriminatie van homoseksuelen wordt doorgaans geassocieerd met Afrikaanse staten, maar een van de grootste landen waar holebi’s nog niet volledig aanvaard worden is misschien wel verrassend Amerika. ‘In de Verenigde Staten is die dubbele beweging die in de hele wereld bezig is, eigenlijk goed zichtbaar’, meent Brems.
President Barack Obama heeft in de Verenigde Staten voor een voorzichtige vooruitgang gezorgd. Brems: ‘Federaal is Amerika niet homofoob. De strijd speelt zich af binnen de staten.’
In de Amerikaanse staat Arizona heeft het parlement een wet aangenomen die bedrijven toestaat om homoseksuele klanten de deur te wijzen om religieuze redenen. In Kansas geraakte een soortgelijke wet net niet door de senaat en recent verklaarde een rechter in Texas een verbod op het homohuwelijk nog onwettig. Het homohuwelijk is legaal in 17 staten en Washington DC, maar verboden in 29 andere.
Amerikaanse invloed in Afrika
‘De strijd tegen homoseksualiteit die door een aantal Amerikanen in de staten wordt gevoerd, wordt ook buiten de VS doorgezet. Het gebeurt niet zo extreem als toen George Bush een officieel antiabortusbeleid voerde, maar de antihomoseksuele gedachte wordt ook nu door sommige Amerikanen in Afrika uitgedragen. Het gaat dan niet om de overheid, maar om private Amerikaanse organisaties – kerken of daaraan verbonden verenigingen – die een grote invloed hebben in Afrika’, vertelt Brems.
De wet die levenslange celstraffen oplegt aan homoseksuelen in Oeganda, zou beïnvloed zijn geweest door Amerikaanse christelijke evangelisten die het land in 2009 bezochten. Het wetsvoorstel dat toen werd voorgedragen, hield nog de doodstraf in. Een van de evangelisten, Scott Lively, heeft toegegeven de wet te hebben besproken met Oegandese wetgevers.
België als homoparadijs?
Ondertussen versoepelde België het asielbeleid voor homoseksuelen uit Oeganda. ‘België wordt door velen beschouwd als een homoparadijs’, meent Michiel Vanackere, woordvoerder van holebivereniging ‘Wel Jong Niet Hetero’.
Vanackere: ‘België wordt een progressief land genoemd en het is waar, we hebben al veel rechten verkregen. Holebi’s kunnen al tien jaar trouwen en sinds 2006 is ook adoptie mogelijk. Maar we zijn nog niet waar we moeten zijn. Het is niet omdat we in vergelijking met de rest van de wereld vooruit zijn gegaan, dat we hiermee maar tevreden moeten zijn.’
Vanackere denkt niet dat er meer homofobie is, of toch zeker niet in België: ‘Maar het is zichtbaarder geworden. Geweld wordt sneller aangegeven. Fysiek geweld en nageroepen worden op straat, komen nog wel voor, maar in mindere mate. De homofobie is vooral anders geworden.’
Het gaat over een moderne homofobie, vindt Vanackere. ‘Het is niet meer aanvaardbaar om zich expliciet tegen homoseksualiteit uit te spreken, maar het zit nu in subtielere dingen. Mensen vragen zich bijvoorbeeld af waarom holebi’s hand in hand over straat moeten lopen of waarom ze zo ‘verwijfd’ moeten doen. Een veranderde wetgeving, betekent niet noodzakelijk een veranderde mentaliteit.’
‘Tegenbeweging Frankrijk geen probleem’
In Frankrijk werd heftig gereageerd op de invoering van het homohuwelijk. Een tegenbeweging die in België afwezig bleef. ‘Ik vind het even opmerkelijk dat er niet gereageerd wordt, als dat er wel een reactie komt’, vindt Brems. ‘Vanuit de Belgische context is het verrassend dat zoveel Fransen zich tegen die wetgeving verzetten, maar echt problematisch is het niet. Rusland beknot de mening van homoactivisten, maar wij mogen het omgekeerde ook niet doen. Iedereen heeft het recht op vrije meningsuiting.’
‘Bovendien is dat debat een essentieel deel in de mentaliteitswijziging van een samenleving. Binnen tien of twintig jaar zullen ze zich in Frankrijk misschien wel afvragen waarom ze zich ooit zo tegen die wet verzet hebben’, zegt Brems.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier