Bernie Sanders, een bijna 74-jarige zelfverklaarde socialist, ook al omschreven als de ‘anti-Trump’, doet het buitengewoon goed in de aanloop naar de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Zijn meetings trekken tienduizenden belangstellenden. In de cruciale staat New Hampshire ligt hij 7 procent voor op topfavoriet Hillary Clinton.
Bernie Sanders geeft zichzelf een label dat niet meteen populair is in de VS: hij is naar eigen zeggen een ‘democratische socialist’, naar Scandinavisch model. Zijn standpunten zijn vrij klassiek links: hij wil massale publieke werken organiseren om de infrastructuur in de VS te verbeteren en voor goedbetaalde tewerkstelling te zorgen. Dat zal, volgens zijn website, over 5 jaar gespreid 1.000 miljard dollar kosten (ruim 900 miljard euro). Hij wil het minimumloon verhogen naar 15 dollar per uur, hij is pro-vakbond (hij kreeg zopas de steun van een grote vakbond van verplegend personeel), hij is voor gratis hoger onderwijs in overheidsinstellingen, voor beteugeling van de rol van miljardairs en grote geldschieters in de politiek. Hijzelf doet het volgens zijn eigen informatie met donaties van gemiddeld 31 dollar, en hij haalde zo, tot begin juli, 15 miljoen dollar binnen. Zijn tegenstanders krijgen via hun Super-Pacs soms meerdere honderdduizenden dollars van één donor, die dan, is de suggestie, mee de politieke lijnen mag uitzetten. Sanders wil de rol van Wall Street in de economie aan banden leggen, hij is tegen vrijhandelsakkoorden, oud en nieuw, “die Amerikaanse banen kosten”.
Freedom of speech does not mean the freedom to buy the United States government.
— Bernie Sanders (@BernieSanders) August 12, 2015
Hij wil, zoals hij in toespraken steevast herhaalt, “een boodschap geven aan de miljardairsklasse: jullie kunnen niet alles hebben”. Op de website van zijn campagne staat het als volgt: “Vandaag heeft de top 0,1 procent van de bevolking ongeveer evenveel welvaart als de 90 procent minst welvarenden. Eén familie, de Waltons, (die supermarktketen Walmart bezit, red.) is rijker dan de 42 procent minst bezittende Amerikanen samen. Sinds de crisis is ongeveer alle groei in inkomens naar de 1 procent rijksten gegaan”.
Daar moet, zegt hij bij herhaling, verandering in komen. De middenklasse, wat in de VS ook de arbeiders omvat, moet opnieuw een deugdelijk deel van de koek krijgen.
Groter dan Trump
Sanders, met gebogen rug en windgevoelige witte haren, is niet bijzonder charismatisch. Maar zijn boodschap, en het feit dat hij diezelfde boodschap al tientallen jaren quasi onveranderd brengt, raakt een snaar bij met name witte linkse, hoger geschoolde kiezers. De voorbije dagen bereikte hij volgens sommige bronnen 100.000 toeschouwers, met als toppunt 27.000 voor een speech in Los Angeles. Zijn speechen lokken zelfs meer toeschouwers dan die van Donald Trump.
Sanders is wel al aangeduid als de ‘anti-Trump’, omdat hij bescheiden is en eerder politiek correct, en nooit persoonlijk wordt.
Dat is trouwens een van de paradoxen in deze presidentiële race: Sanders is de kampioen van de armen, maar trekt een gegoed, wit, hooggeschoold publiek, terwijl een van de miljardairs die hij bekampt, Trump, zijn aanhang volgens peilingen eerder haalt bij lager verdienende lager geschoolden.
Er zijn vergelijkingen te treffen waar Trump en Sanders wel in mekaars verlengde zitten. Trump en Sanders bereiken kiezers die het gehad hebben met klassieke politici en die kwaad zijn op, of ten minste gefrustreerd over de klassieke politiek. Trump is in de afgelopen jaren zowel Democraat als Republikein en Onafhankelijke geweest. Hij is nog het meest een politieke buitenstaander, en hoewel hij naar eigen zeggen uitgebreid van de machthebbers heeft geprofiteerd, hun campagnes heeft ondersteund om waar nodig iets terug te kunnen vragen, wordt hij nu beschouwd als anti-establishment.
Sanders, als onafhankelijke verkozen tot burgemeester van Burlington, en vervolgens onafhankelijk volksvertegenwoordiger en senator namens de staat Vermont, is pas recent deel geworden van de Democratische partij, en nog vooral om praktische redenen – om van het partijapparaat gebruik te maken tijdens zijn presidentscampagne. Trump is niet te koop, denk men, omdat hij al miljardair is en niet moet buigen voor geldschieters. Sanders is niet te koop omdat hij door de jaren immuun is gebleken voor het grote geld (hoewel hij als senator niet te beroerd was om industrie, ook militaire industrie, naar Vermont te halen), en hij is al zeker geen apparatsjik.
Hoog in de peilingen
Sanders doet het steeds beter in de peilingen. Nationaal staat hij volgens een poll van begin augustus nog ruim achter, haalt Hillary Clinton bij Democratische kiezers 51 procent van de stemmen, tegen Sanders 22 procent. Maar de trend bij Hillary is dalend, bij Sanders klimmend.
En in New Hampshire, de staat waar in februari een belangrijke voorverkiezing plaats heeft, heeft Sanders volgens een peiling die woensdag door de Boston Herald werd vrijgegeven, nu zelfs 7 procent voorsprong op de topfavoriet: Sanders haalt er 44 procent van de Democratische kiesintenties, tegenover 37 voor Hillary Clinton.
March poll: Hillary Clinton: 44% Bernie Sanders: 8% August poll: Hillary Clinton: 37% Bernie Sanders: 44% Wow. http://t.co/ekOE92djvj
— Ezra Klein (@ezraklein) August 12, 2015
Dat alles begint de sympathisanten van Hillary, die tijdens haar presidentscampagne in 2008 in New Hampshire de huidige president Obama versloeg, toch wel serieuze zorgen te baren. Haar programma schuift op richting de standpunten van Sanders, maar haar acties uit het verleden maken het moeilijk om helemaal geloofwaardig op te schuiven. Zo probeert ze een standpunt te bepalen over/tegen vrijhandelsakkoorden die ze voor een deel als minister van Buitenlandse Zaken zelf hielp onderhandelen. Zo heeft ze nu kritiek op Wall Street terwijl Wall Street altijd een hoofddonor van haar campagnes is geweest. En ze kampt met een algemeen probleem van openheid en geloofwaardigheid, onder meer naar aanleiding van haar aanslepend e-mailprobleem. Uit een peiling in de staat Iowa blijkt dat slechts 28 procent van de Democratische kiezers Hillary betrouwbaar vindt. In Iowa staat ze wel nog ruim voor op Sanders. Zij haalt 50 procent van de Democratische kiesintenties tegen 31 procent voor Sanders.
Voorlopig laat Hillary Clinton Bernie Sanders onvermeld in haar toespraken en richt ze haar kritiek op Republikeinen, met name op Jeb Bush, die nochtans zelf is weggezakt in Republikeinse peilingen (in Iowa staat hij op de zevende plaats bij Republikeinen, in New Hampshire al naargelang de poll op de tweede of de derde plaats na Trump). Omgekeerd geeft Bush eerder kritiek op Clinton dan op Trump. Bush en Clinton doen allebei verder alsof zij uiteindelijk de presidentskandidaten zullen worden.
Te wit voor zwarten
Sanders heeft ook zijn problemen. Zo is er wrevel bij zwarte Amerikanen over zijn publiek, dat in de woorden van een commentator “nog witter is dan zijn staat” (95 procent van de bevolking in de staat Vermont is wit). Er is een zwarte twittercampagne tegen Sanders opgestart. Bij zwarte Democraten leidt Hillary met bijna 80 procent tegen 20 voor Sanders, wat teruggaat op sympathie voor Bill Clinton bij zwarte Amerikanen en voor een stuk op de relatieve naamonbekendheid van Sanders, maar ook op wantrouwen bij zwarten tegenover Sanders.
Black Lives Matter Protesters Shut Down #BernieSanders’s Rally. Here’s what they had to say. http://t.co/W9eDBSeYZ7 pic.twitter.com/5F1rKNzNMI
— Blavity (@Blavity) August 12, 2015
Zaterdag kon Sanders zijn speech niet geven voor 15.000 wachtenden in Seattle omdat de meeting het doelwit werd van #BlackLivesMatter, de burgerrechtenorganisatie die sinds de dood van Michael Brown in Ferguson is ontstaan. Enkele vrouwelijke vertegenwoordigers van BlackLivesMatter namen de microfoon van Sanders over, er volgde een patstelling en Sanders verliet zonder te spreken het podium. De toeschouwers, die uren op Sanders hadden gewacht, waren niet blij met de gang van zaken en er werd volgens een verslag in The Huffington Post over en weer gescholden tussen (doorgaans witte) Sanders-sympathisanten en (meestal zwarte) activisten.
Zwarte activisten verwijten Sanders onder meer dat hij in algemene termen van economische achterstand praat en niet op de specifieke discriminatie van minderheden ingaat. Sanders, die als student nog meeliep met Martin Luther King in burgerrechtenmarsen, toont zich te veel de stereotiepe witte leider, vinden ze, terwijl Hillary in haar campagne wel moeite doet om diversiteit in haar contacten te tonen.
sick of people saying Bernie sanders marched with MLK. It’s 2015. What are you doing to ensure my son isn’t killed by police in 10 years?
— Petty Shabazz (@AQualityMess) August 9, 2015
Sinds zaterdag heeft de campagne van Sanders een zwarte woordvoerder aangesteld, die zoals hij Sanders heet, en in Los Angeles ging hij wel in op de situatie van illegalen en minderheden.
Kan Sanders winnen? Zoals bij Trump is het antwoord: alle specialisten zegden tot een maand geleden resoluut: no way. Nu formuleren ze het iets voorzichtiger: “Waarschijnlijk is het niet”. Sanders herhaalt steevast: “Mensen hebben me al vaak onderschat. Ik doe mee om te winnen”.
Amerikaanse presidentsverkiezingen 2016
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier