Scientology: de kinderarbeid, de gevangenis voor leden, de terreur en wat er toch leuk aan is

Na achttien jaar start vandaag in ons land het proces tegen Scientology. Het gerechtelijk onderzoek begon al in 1997. Rudi Rotthier geeft ons een inkijk in deze omstreden religie.

“Van sciencefictionboeken word je niet rijk. Als je rijk wilt worden, sticht een religie”, zei L. Ron Hubbard, in de jaren voor hij met scientology begon.

Hij was, los van zijn latere religie, een merkwaardig man. Hij haalde het Guinness Book of Records omdat hij meer boeken publiceerde dan wie ook: ruim 1.000. Hij schreef voornamelijk pulp, cowboyverhalen, sciencefiction, zombiehorror, aan 100.000 woorden per maand.

Zijn fantasie strekte zich ook uit tot zijn eigen biografie. Er zijn twee biografieën van hem beschikbaar, de officiële en de officieuze. Ze zijn niet op alle punten verschillend. Ze delen een geboortedatum, 1911, een avontuurlijk leven, en een sterfdatum, 1986, na een beroerte. Volgens de officiële biografie keerde hij blind, kreupel en heldhaftig uit de Tweede Wereldoorlog terug, en genas hij zichzelf. Tijdens die genezing ontdekte hij de basisprincipes van de latere religie. Volgens ziekenhuisdocumenten had hij weliswaar last van een maagzweer, maar was hij blind noch kreupel. Volgens militaire documenten was zijn militaire carrière in het beste geval discutabel.

Sterren gezocht

In 1950 publiceerde hij een zelfhulpboek, Dianetics, dat bij miljoenen werd verkocht. Dat boek maakte hem rijk, hij verloor zijn fortuin weer. Enkele jaren later, in 1954, startte hij zijn religie, scientology, die hij in Los Angeles vestigde, en waarvoor hij vrijwel meteen ook bekende mensen wilde rekruteren. Hij zocht figuren op als Marlene Dietrich, Walt Disney en Bob Hope. Een tijd richtte hij zijn pijlen op Gloria Swanson. Beroemdheden zouden scientology in de belangstelling brengen, aanzien geven. Een tijdje later richtte hij een Celebrity Centre op in Hollywood, met de bedoeling “om bekende figuren nog beter bekend te maken en hun carrière verder te helpen met scientology.” Hij wou “de hele acteer-kunstenaarswereld kunnen overnemen”. Er zat, bedoeld of onbedoeld, een ander aspect aan het Celebrity Centre. Gewone leden kwamen er vaker dan bekende figuren, maar het idee dat ze er een ster tegen het lijf konden lopen, bleek een trekpleister.

Als religie moest scientology geen belastingen betalen, maar na een onderzoek werd dat belastingstatuut afgenomen en werd The Church of Scientology belast als een winstgevend bedrijf, met winst die de oprichter heel rijk maakte. Mede daarom, maar ook omdat hij dacht dat de Amerikaanse regering hem bespioneerde, besloot hij op schepen te gaan leven, buiten de jurisdictie van de belastingautoriteiten.

1 miljard dollar

Maar het belastingstatuut bleef knagen. In 1973 besliste Hubbard dat scientology niet langer achterstallige belastingen zou betalen. Er werden volop rechtszaken tegen de belastingdienst aangespannen. De bedoeling van een rechtszaak, schreef Hubbard, “is te kwellen en te ontmoedigen eerder dan te winnen. Nooit verdedigen. Altijd aanvallen”.

Na de dood van de oprichter klom de belastingschuld richting 1 miljard dollar, en de opvolgers begonnen een ongeziene campagne tegen de belastingdienst. Met een batterij aan advocaten en privédetectives ging men op belastingdiensten over heel de VS en op individuele belastinginspecteurs af. Men begon 200 processen namens scientology en 2.300 processen namens leden van de organisatie. Individuele inspecteurs werden bespioneerd en naderhand geïntimideerd. Uiteindelijk capituleerde de belastingdienst, onder meer omdat men geen tijd en geld meer had om al die processen te blijven voeren. De schuld werd kwijtgescholden, scientology herwon zijn taksvrije status, en werd opnieuw officieel een religie.

De pers, mijn vijand

De houding van “kwellen en ontmoedigen” en “aanvallen” hanteert scientology ook tegenover de pers.

In 2013 schreef Pulitzerprijswinnaar Lawrence Wright, journalist bij The New Yorker, een boek over de organisatie, Going Clear, Scientology, Hollywood & The Prison of Belief (Clear, helder, is een stadium van verlichting binnen scientology). De gelijknamige documentaire van HBO breidde een vervolg aan dat boek. Wright werd door advocaten van Scientology belaagd, en de documentairemaker, Alex Gibney, en HBO dekten zich volgens een woordvoerder van HBO met 160 advocaten in tegen rechtszaken (volgens Gibney waren het er een pak minder).

Scientology is “niet het soort religie dat de andere wang toekeert”, liet een woordvoerder ooit weten.

In de vroege jaren 70 was er een eerste grote persincident. Paulette Cooper, die religie had gestudeerd, schreef een boek onder de titel The Scandal of Scientology. Daarin legde ze onder meer de valse beweringen in de officiële biografie van de stichter bloot. Ze werd met de dood bedreigd, ze werd gevolgd, haar telefoon werd afgeluisterd, een vriendin die in haar huis verbleef, kreeg slaag van een man die aanbelde. Men had een fake brief, maar wel met haar vingerafdrukken, geproduceerd, waarin ze met een bomaanslag tegen scientology dreigde. Het doel van de operatie (Operation Freakout genoemd), zo bleek uit documenten die jaren later bij een huiszoeking van scientology werden aangetroffen, was haar ofwel in de gevangenis ofwel in een gekkenhuis te doen belanden. Ze werd inderdaad in beschuldiging gesteld, en ook beschuldigd van meineed, maar uiteindelijk kon ze haar onschuld via een leugendetector bewijzen.

In 1991, toen Time een artikel over de religie publiceerde, eiste scientology een schadevergoeding van 416 miljoen dollar. Vijf jaar later verwierp de rechtbank de schadeclaim. Maar het had Time 3,7 miljoen dolllar aan advocaten gekost om zich te verdedigen, en het werd daarmee, hoewel Time won, het duurste proces uit de geschiedenis van het magazine.

Dit keer reageerde de religie in eerste instantie niet via een proces. Scientology nam een paginagrote advertentie in The New York Times waarin de HBO-documentaire “eenzijdig”, “oneerlijk” en gewoon fout werd genoemd. Journalisten die de documentaire positief recenseerden kregen mails in de inbox met de boodschap dat ze hun werk niet goed hadden gedaan, dat ze, schrijft The Atlantic, “de grove leugens” niet hebben ontmaskerd en de kerk niet om commentaar hadden gevraagd (de documentairemaker had interviews aangevraagd met de leider en met stervertegenwoordigers Tom Cruise en John Travolta, geen van de drie ging in op het verzoek). De 2 prominente ex-leden die in de documentaire getuigden werden met tweets van de kerk belaagd. Van Mike Rinder, lange tijd internationale woordvoerder van de organisatie, werd getweet dat hij ooit zijn echtgenote in een houdgreep heeft vastgenomen, en dat hij “stukken vlees” uit haar arm heeft getrokken. Marty Rathbun, ooit de tweede in rang na grote baas David Miscavige en de man die de acties tegen de belastingdienst orkestreerde, had volgens tweets “zijn ‘beste maat’ Rinder tot pulp geslagen”.

Wat vertelden deze ex-leden?

Een miljard jaar

Scientology overdrijft zijn ledental. In advertenties gewaagt de organisatie van 4,4 miljoen leden, maar in totaal zijn er wereldwijd misschien 30.000 mensen lid en hun aantal slinkt. In de VS zijn er 25.000 geregistreerde leden, dat is ongeveer de helft van het aantal Amerikanen dat zich rastafari’s noemt.

Ondanks de beperkte ledentallen is de organisatie schatrijk. Ze heeft, zeggen de programmamakers, 1 miljard dollar in liquide middelen (geld), dat is, volgens Wright, meer dan de katholieke kerk. Daarnaast heeft de organisatie voor miljarden dollar aan bezittingen, onder meer vastgoed op de duurste plaatsen ter wereld, en een cruiseschip (waar soms leden vastgehouden worden).

Hoe krijgt zo’n kleine organisatie zoveel bezittingen? Onder andere omdat ze een soort deal heeft met de leden: “Wij lossen jullie problemen op en jullie geven ons in ruil jullie geld”.

De rijkdom wordt ook vergroot door Sea Org. Dat is een soort priester-, krijger- of monnikenkaste van scientology. Sea Org bestaat volgens Wright uit 3.000 tot 5.000 leden. Zij sluiten een contract voor een miljard jaar (wat niet buitensporig is voor een organisatie die in eeuwigheid gelooft, merkt Wright op). Ze worden geacht de banden met hun familie op te blazen (tenzij die ook toetreedt), krijgen kost en inwoning, en daar bovenop plusminus 75 dollar per week. In ruil werken ze lange dagen, 100 uur per week, in semislavernij, tegen dus minder dan 1 dollar per uur. Ze hebben nauwelijks tijd om enkele uren te slapen. De religie koopt vervallen gebouwen en de leden van Sea Org knappen ze op. Na hun uren kunnen ze gratis van de religieuze diensten, zoals audits, gebruik maken. Maar als ze het in hun hoofd krijgen om Sea Org te verlaten, krijgen ze daar de rekening voor gepresenteerd. Die loopt algauw op tot 100.000 dollar.

Ook heel jonge kinderen van Sea Org-leden kunnen al een contract voor een miljard jaar tekenen. Een jongen van elf, die op zijn zesde zo’n contract tekende, werkte in 2005-06 zonder beschutting bij het verwijderen van asbest. Hij mocht van de organisatie een dag per week naar school – op zaterdag. Op zijn dertiende verloor hij een deel van een vinger toen hij in de boekbinderij een zwaar nietmachine hanteerde. Hij werd naar een ziekenhuis gebracht waar hij moest liegen over de omstandigheden.

Leden van Sea Org die zich kritisch opstellen, krijgen straf. Ze belanden in de heropvoedingszone van het hoofdgebouw in Los Angeles, of als ze tot de leiding behoren, in The Hole in het centrum van scientology in Florida, Ze worden volledig afgesneden van de buitenwereld. Ze worden maanden of soms jaren vastgehouden, gaan in donkere, vuile kleren gehuld, slapen achter tralies in vuile hokken die krioelen van insecten, ze worden gevoed met resten van de niet gestrafte leden eten. Overdag worden de gewone gestraften aan het werk gezet, maar ook op hun werk zijn ze geïsoleerd. De elite in The Hole moet bekentenissen afleggen, zichzelf of andere leiders beschuldigen.

Spanky Taylor, de toenmalige scientology-assistente van John Travolta, belandde in de gevangeniszone voor gewone leden. Ze had op een bepaald punt al te duidelijk haar ongenoegen laten blijken over het niet-toezeggen van medische steun aan een zieke vrouw. Spanky was zwanger en had een jong kind. Als straf werd ze opgesloten, meestal gescheiden van haar kind. Toen dat kind zeven maanden later ernstig ziek werd, wist ze met hulp van een (bewakend) lid, samen met haar kind te ontvluchten.

Leden worden geslagen, vernederd. Iemand werd opgedragen met zijn tong een badkamer poetsen. De actrice Nazanin Boniadi moest toiletten schoonmaken met een tandenborstel omdat haar toenmalige vriend Tom Cruise vond dat ze niet aandachtig genoeg had geluisterd naar scientology-baas Miscavige.

Beroemde scientologists zoals Tom Cruise gebruiken de leden van Sea Org als onbetaalde arbeid. Ze bouwen voor hem, poetsen zijn autopark en motoren, onderhouden zijn vliegtuig.

Volgens de documentaire van HBO heeft leider Miscavige zelf opdracht gegeven om een scheiding tussen Cruise en zijn toenmalige echtgenote Nicole Kidman “te faciliteren”.

Nicole Kidman heeft een katholieke achtergrond, en wat erger is, haar vader is een prominente Australische psycholoog met wie ze contact hield. Psychologie is de erfvijand voor scientology. Kidman werd beschouwd als Potential Trouble Source, “mogelijke bron van problemen”.

Tijdens de opnames in Londen van Eyes Wide Shut, de film van Stanley Kubrick, leek Cruise te kiezen voor Kidman, en te vervreemden van de religie. Hij beantwoordde de telefoontjes van Miscavige niet langer. Miscavige droeg aan de al genoemde Marty Rathbun op om stokken in de wielen te steken. Er werden gezanten naar Londen gestuurd die de paranoia bij Cruise moesten aanwakkeren en die de twee moesten bespioneren. Vervolgens zorgde Rathbun ervoor dat de telefoon van Kidman afgeluisterd werd. Dat deed hij naar eigen zeggen op verzoek van Cruise die, aangepord door de gezanten, inderdaad begon te vrezen dat Kidman haar hart uitstortte bij niet-leden en geheimen verklapte. In 2001 was hun huwelijk, na elf jaar, voorbij. Scientologyleden praatten in op de kinderen van het stel, zodat die voor de rechtbank voor Cruise kozen en hij het hoederecht kreeg. Na de scheiding belaadde Miscavige Cruise met dure geschenken om de pil te vergulden.

Voor de helderheid: de documentaire geeft deze informatie op basis van getuigenissen van prominente betrokkenen, dikwijls de slachtoffers of de uitvoerenden zelf. Bij elk van de getuigenissen, reageert scientology met “niet waar”. Dat van de actrice met haar tandenborstel: niet waar, al staat het in een FBI-getuigenis. Slavenarbeid: niet waar. Kinderarbeid: ditto.

Vind de ruïne

Opmerkelijk in het boek van Wright, en ook in de documentaire, is dat vele geïnterviewden al bij al nog vrij positief, soms heel positief, staan tegenover de religie waar ze ook de bagger van kennen.

Wat is die aantrekkingskracht van scientology? Waarom is iemand als Tom Cruise, voor wie dat lidmaatschap publicitair toch geen zegen is, zo intens met scientology bezig?

Dat aantrekkelijke wordt misschien het best geïllustreerd door Paul Haggis, een met een Oscar bekroond scenarioschrijver (voor Crash) en filmmaker, die 35 jaar lang lid was. Hij stapte eruit door een toevallig conflict – hij heeft twee lesbische kinderen, en die ontdekten dat scientology in Californië een wetsontwerp tegen homo’s ondersteunde. Ze werden ook, vertelden ze hem, door andere scientologyleden met de vinger gewezen en lastiggevallen. Haggis dacht dat het om een misverstand ging, maar wat hij ook probeerde, zijn kerk bleef dat voorstel steunen, en dus stapte hij eruit.

Hij was een ongelovige toen hij op zijn twintigste met scientology in aanraking kwam. Het werd een ronselverhaal in vier klassieke stadia. Eén: iemand legt zo spontaan mogelijk een eerste contact en brengt je in aanraking met de leer. Haggis ontmoette iemand die hem aanraadde Dianetics te lezen, en die hem het boek cadeau deed. Twee: vervolgens wordt het wantrouwen weggenomen. Je moet niet in God geloven voor scientology – dat viel Haggis al mee. De man die hem Dianetics cadeau deed, liet hem vrijwel meteen een heel liberale passage van stichter Hubbard te lezen. “Wat waar is, is wat waar is voor jou. Niemand heeft het recht om gegevens aan je op te dringen en op te leggen dat je het moet geloven of anders… Als het niet waar is voor jou, is het niet waar. Denk op jouw manier over de dingen na, aanvaard wat jij juist vindt, en gooi de rest overboord. Er is niets ongelukkiger dan iemand die probeert te leven in een chaos van leugens”. Daar kon Haggis zich in vinden.

Drie: als er enig vertrouwen is, waagt de werver van scientology zich aan de volgende stap, die erin bestaat “de ruïne te vinden”. Iedereen heeft wel een ruïne, een probleem waarmee geworsteld wordt. In het geval van Haggis waren er relationele problemen, dat was zijn ruïne. Het vierde punt is dan: scientology kan die problemen oplossen.

Audit

Het leek Haggis, een kritische, ambitieuze, wat losgeslagen jongeman, allemaal billijk en hij probeerde het uit. Het werkte nog ook. Het hielp zijn carrière vooruit – in het centrum van scientology kon hij mensen ontmoeten die hem aan werk hielpen in de filmindustrie.

Hij kwam in de ban van de scientology-techniek van de audits. De audit is een soort leugendetector-therapie. De leugendetector, de e-meter, bestond tijdens de beginsessies nog uit twee soepblikken van Campbell waar het etiket vanaf gehaald was. De blikken, die via een stroomdraad aan een meter waren verbonden, moest hij in zijn handen vasthouden. Met de audit gaat de gelovige fobieën en obsessies te lijf, mentale “massa’s” die de energiestromen blokkeren. De e-meter toont wanneer je deblokkeert, purgeert, de energiebanen vrijmaakt. Als je verregaand purgeert, krijg je onvermoede mentale kracht. Haggis, die ongeveer al zijn geld aan ofwel audits ofwel cursussen besteedde, was onder de indruk van de sessies. Het apparaat scheen hem aan te voelen, te weten wanneer hij loog of ambivalent was. Hij voelde zich naderhand inderdaad gepurifieerd.

The makers of Going Clear discuss the evolution and the future of Scientology–WATCH: http://t.co/1kOIFJye4P pic.twitter.com/IulnDXUk3A

— Slate (@Slate) March 27, 2015

De indruk bij Haggis, ten tijde van Hubbard, en zeker in het begin van zijn scientology-carrière was: dit is lollig. Dit is nuttig. Hij kreeg mettertijd ook les over allerlei vreemde concepten, wezens, heersers en mythes, vernielde en toekomstige werelden. Hij werd weggezogen uit de no-nonsens naar dingen die hem niet zo lagen. Maar hij praatte het goed, al snapte hij er niets van. Dan dacht hij dingen als: alle religies zijn op hun manier vreemd. Misschien is het een grap van Hubbard.

De misbruiken waren wel belangrijk, en de toenemende dwang, tot in tegenstelling met de vrijheid die hem eerst was beloofd, maar ook die dwang, terreur, accepteerde hij lange tijd.

Leden worden tijdens de audits aangemaand om hun zielenroerselen bloot te leggen, want dat deblokkeert, en ook om zo ver mogelijk terug te gaan in de tijd, zo mogelijk naar een vorig leven. Haggis vond ondanks verwoede pogingen geen tekenen van een vorig leven. Maar vele leden vinden vage vermoedens (soms gesuggereerd) al heel geruststellend. Want als er een vorig leven was, is de kans op een volgend leven reëel.

Het blootleggen van de zielenroerselen daarentegen blijkt een gevaarlijke zaak te zijn. Want de sessies worden vastgelegd en bijgehouden. Het is alsof de pastoor die de biecht afneemt tegelijk ook werkt voor de geheime dienst. Leden die zich tegen de organisatie keren, kunnen er op rekenen dat hun geheimen tegen hen gebruikt worden. In de documentaire wordt beweerd dat John Travolta bij scientology blijft omdat de organisatie niet zo prettige informatie over hem heeft.

Via de e-meter spoort scientology ook rebellen op. Figuren die onder verdenking staan, worden aan de e-meter onderworpen. Op basis van de metingen kunnen zij veroordeeld worden en bestraft, ook al weet men niet wat de veroordeelde heeft mispeuterd.

Hubbard was geen heilige. Hij was paranoïde, héél vol van zichzelf, geldbelust, hij kon gewelddadig en wreed zijn, hij fantaseerde. Maar hij was ook charismatisch. Hij had gevoel voor humor.

Na zijn dood nam zijn kerk, zoals The Economist schreef in een recensie van de documentaire “al ’s mans wreedste, meest paranoïde, en zelfbegoochelende tendenzen als waren ze een heilige plicht”.