Sacha Dierckx
Nu het stof is gaan liggen: ‘Grenfell was meer dan nalatigheid’
Sacha Dierckx, wetenschappelijk medewerker bij denktank Minerva, ziet in de verwoestende brand in Londen ‘een symbool voor de verwoestende gevolgen van decennia neoliberaal beleid’.
Het afbranden van de 24-verdiepingen hoge Grenfelltoren in London bijna een maand geleden is één van de meest indrukwekkende drama’s van het afgelopen voorjaar. Al minstens 79 doden werden geteld, maar dat cijfer kan nog steeds oplopen.
Nu het stof is gaan liggen: ‘Grenfell was meer dan nalatigheid’
Maar deze menselijke tragedie is géén ongeluk dat zomaar gebeurde. Het is het gevolg van een maatschappelijk project met vele facetten, die samen tot deze tragedie hebben geleid. Enkele facetten, van deregulering tot ongelijkheid, licht ik graag toe.
Minder regels, minder veiligheid
Ten eerste: deregulering. Minder regels, minder bemoeienis, minder bureaucratie, zo luidt het credo in het Verenigd Koninkrijk.
Ook hier in België trekt bijvoorbeeld Gwendolyn Rutten (Open VLD) ten strijde tegen de zogenaamde ‘betutteling’. ‘We zitten in een samenleving waarin we onze eigen onmacht illustreren door voor alles regeltjes te maken’, zei ze daarover eind 2016 in een interview.
Waar de strijd tegen regeltjes toe leidt, werd pijnlijk duidelijk in Londen. In 2014 weigerde de toenmalige Conservatieve Minister van Huisvesting Brandon Lewis nog om de installatie van watersproeiers verplicht te maken. Dat verantwoordde hij met de belofte van de regering dat ze het aantal reguleringen zouden verminderen, waarbij voor elke nieuwe regel er twee bestaande zouden moeten afgeschaft worden. Deregulering was voor hem belangrijker dan veiligheid. ‘Dogma first‘ in plaats van ‘safety first‘. ‘Cutting red tape‘, zo noemen voorstanders van deregulering het graag. Maar zoals een parlementslid van Labour onlangs stelde, redt ‘red tape‘ levens.
Minder investeringen, minder veiligheid
Ten tweede: besparingen en een gebrek aan investeringen. Eén besparingsmaatregel zorgde ervoor dat het aantal inspecties van de brandveiligheid in woontorens met een vierde daalde de afgelopen vijf jaar. Maar de belangrijkste besparing was die bij de recente renovatie van de gevelbekleding van de Grenfelltoren. Daarbij werd gekozen voor aluminium bekleding met een type materiaal dat in Duitsland volledig geband is en in de VS verboden is voor hoge gebouwen wegens het gevaar van vuurverspreiding. Zoals gezegd, regels redden levens.
Indien men had gekozen voor vuurbestendige gevelbekleding, had het £2 meer gekost per vierkante meter, of in totaal een miezerige £5000. Is een schamele 5000 pond te veel gevraagd om de veiligheid van mensen te garanderen? Of hechten we echt zo weinig waarde aan de levens van minder gegoede medeburgers? De prijs van besparingswoede kan zeer hoog uitvallen.
Meer privatisering, minder verantwoordelijkheid
Ten derde: privatisering en outsourcing. Het beheer van de Grenfelltoren was in handen van een gigantische verzelfstandigde woonmaatschappij, de Kensington and Chelsea Tenant Management Organization (KCTMO). Die non-profitorganisatie boekte in 2014-2015 een operationele winst van £74.000, en de vier senior managers verdienden in 2015-2016 samen meer dan £650.000 voor hun ‘goede beheer’ van de eigendommen.
Het is intussen duidelijk dat de KCTMO helemaal niet tegemoetkwam aan de legitieme eisen van de bewoners of hun vragen beantwoordde. Zoals Guardian-journalist Aditya Chakrabortty schrijft, laat outsourcing grote bedrijven toe winst te maken uit basisnoden en tezelfdertijd ook een democratische controle en verantwoordingsplicht te ontwijken.
Minder overheid, slechtere huizenmarkt
Ten vierde: het huisvestingsbeleid. De Thatcheriaanse consensus schrijft voor dat de overheid zich zo veel mogelijk moet terugtrekken uit de constructie en het eigendom van woningen. Enkel voor de allerarmsten, die niet op de onbetaalbare private markt terechtkunnen, mag de overheid zich nog wat bezighouden met sociale huisvesting.
Dat is ook het beleid van de huidige Vlaamse regering. Zoals Liesbeth Homans (N-VA), Vlaams Minister van Wonen, expliciet stelt: ‘We willen sociale woningen alleen nog toekennen aan wie er echt een nodig heeft.’
Het gevolg is niet alleen dat huisvesting minder betaalbaar wordt voor de lage inkomens en een deel van de middenklasse (vooral jongeren), maar ook dat er een stigma ontstaat bij mensen die in sociale huisvesting wonen. Zoals Faiza Shaheen van de Britse denktank CLASS schrijft, zijn bewoners van sociale woningen jarenlang gedemoniseerd en worden ze afgeschilderd als alcoholisten, criminelen en moeders met vijf kinderen van drie verschillende vaders. Chavs, zoals ze ‘Johnny’s en Marina’s’ in het Verenigd Koninkrijk bestempelen.
Meer ongelijkheid, minder zeggenschap
Tot slot: ongelijkheid. Bewoners waarschuwden al in november 2016 dat de KCTMO ‘met vuur aan het spelen was’ door het verwaarlozen van de brandveiligheid. Twee vrouwen – de 27-jarige Mariem Elgwahry en de 33-jarige Nadia Choucair – verzetten zich tegen het gebrek aan brandveiligheid in de Grenfelltoren. In plaats van naar hen te luisteren, reageerde de KCTMO met intimidatie en dreigementen. Zowel Mariem als Nadia zijn waarschijnlijk omgekomen in de brand…
Is er ook maar één iemand die gelooft dat de stemmen van deze bewoners op zo’n flagrante manier waren genegeerd als ze in luxeappartementen woonden? Het schuldig verzuim om de veiligheid van gewone mensen te waarborgen noemt Chakrabortty in The Guardian ‘sociale moord’, naar analogie met de onveilige situatie van 19de-eeuwse fabrieksarbeiders.
Bovendien werd de stem van de bouwindustrie blijkbaar wel gehoord. Die industrie lobbyde tegen strengere normen voor de te gebruiken materialen, want dat zou de ‘keuzevrijheid’ sterk verminderen.
Je kan het de Tories waarschijnlijk niet kwalijk nemen dat ze hun broodheren – ze kregen meer dan 1 miljoen pond aan donaties van vastgoed- en bouwbedrijven bij de verkiezingen in 2015 – willen behagen. Meer vrijheid, met de groeten van de Conservative Party.
De verwoestende gevolgen van een systeem
Deregulering, een dogmatisch besparingsbeleid, privatisering en outsourcing, minder overheidstussenkomst in de huizensector, en de toegenomen ongelijkheid in middelen en macht: dit zijn de recepten die dodelijke gevolgen hadden in de Grenfelltoren. De tragedie is veel meer dan nalatigheid of schuldig verzuim.
De tragedie toont het failliet van een ideologie, maar ook van het project dat door die ideologie werd gelegitimeerd.
De tragedie toont het failliet van een ideologie, maar ook van het project dat door die ideologie werd gelegitimeerd. Een project waarbij alles moet wijken in functie van de winst. Een project waarbij meer vrijheid voor financiële instellingen, grote bedrijven en geldschieters ten koste gaat van de overgrote meerderheid van de maatschappij.
De brand is dan ook een passend symbool voor de verwoestende gevolgen van decennia neoliberaal beleid. Het zou mooi zijn als het afbranden van de Grenfelltoren ook een symbool zou worden voor het verzengen van de neoliberale recepten in een vuurzee van menselijke woede en verontwaardiging.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier