Een deel van de Arabische wereld streeft naar meer religieuze vrijheid. Maar dat is nog geen politieke vrijheid.
Als de opiniepeilers van Arab Barometer het bij het rechte eind hebben, is de Arabische wereld in beweging. Onderzoek leert dat de rol van religie in een goed deel van de regio afneemt. De steun voor de invoering van de islamitische wet, de sharia, zou in landen zoals Libanon, Marokko en Egypte sinds 2011 spectaculair zijn gedaald. Dat kan met ontgoocheling over de rol van islamisten na de Arabische Lente te maken hebben, maar ook gewoon met veranderingen in de samenleving. Zo wordt steeds meer aanvaard dat vrouwen ook studeren en werken. President Sisi van Egypte schoot recent nog met scherp op de beroemde Al-Azhar-universiteit in Caïro omdat ze te weinig tolerant zou zijn.
Het lijkt er meer op dat leiders zoals Sisi en MBS steun zoeken in een meer seculiere samenleving die hun macht niet aantast
Daarbij verdient vooral het conservatieve Saudi-Arabië aandacht. Sinds de 32-jarige Mohammed Bin Salman door zijn vader, koning Salman, voor de zomer officieel tot kroonprins werd benoemd, zet hij zijn tanden in de Saudische samenleving. Hij richtte in juni al een centrum op om extremistische religieuze teksten op te poetsen, en in september stuurde hij duizenden radicale imams naar huis. Vrouwen mogen, zoals bekend, sinds kort autorijden en in een promotiefilm voor een nieuwe economische zone lopen vrouwen zowaar zonder hoofddoek rond. ‘Wij willen terug naar een meer gematigde islam die openstaat voor de wereld’, zei de kroonprins tegen kandidaat-investeerders.
Het is een aanvechtbare stelling dat de islam in Saudi-Arabië ooit gematigd was. Het lijkt er meer op dat leiders zoals Sisi en MBS – zoals Bin Salman wordt genoemd – steun zoeken in een meer seculiere samenleving die hun macht niet aantast. De Verenigde Arabische Emiraten zijn een voorbeeld van hoe een islamitisch land op religieus vlak de teugels kan vieren, zonder dat burgers ook meer democratische rechten krijgen. In Saudi-Arabië zuiverde Bin Salman eind vorige week nog een flink aantal prinsen en (ex-)ministers weg in een campagne tegen corruptie. Hij was al minister van Defensie en heeft nu het hele veiligheidsapparaat van het land stevig in handen.
Mohammed Bin Salman wordt er niet van verdacht ook politiek een meer liberale koers te willen varen. Hij is tenslotte ook de motor achter de bloedige oorlog die de Saudi’s en enkele bondgenoten in Jemen voeren, en de sjiitische minderheid in Saudi-Arabië wordt nog net zo onderdrukt als tevoren. Egypte en Saudi-Arabië sturen niet toevallig de groep soennitische landen aan die zich tegen het sjiitische Iran hebben verenigd. Meer persoonlijke vrijheid is mooi voor de mensen, maar het is de heren aan de top toch nog altijd te doen om de macht.
