Kalifaat of Koerdistan? Valt het Turkse leger Syrië binnen?

Valt het Turkse leger Syrië binnen om er een bufferzone op te richten? Welk doel dienen de geruchten?

Syrië dreigt als staat uiteen te spatten. Nieuwe spelers verdringen elkaar om nieuwe staatkundige entiteiten op te richten op delen van het Syrische grondgebied. ‘Islamitische Staat’ (IS) zwaait de plak over bijna de helft van het territorium; de belangrijkste partij van de Syrische Koerden (PYD) bestuurt drie van elkaar afgescheiden kantons aan de grens met Turkije. Tayyip Erdogan, de Turkse president, verkondigt met donderende stem dat hij de oprichting van een Koerdische staat in het noorden van Syrië niet zal dulden. De militaire vleugel van de PYD heeft eind juni de stad Tel Abyad veroverd op IS en zo een landbrug gevormd tussen de Koerdische kantons Kobani en Jazira. Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat een Turkse krant als Sabah titelt: ‘PYD gevaarlijker dan Daesh’ (de Arabische benaming voor IS). Gevaarlijker wellicht omdat er met Rojava, het autonome gebied van de Syrische Koerden, weer een Koerdische staatkundige entiteit bijkomt aan de grens met Turkije (naast het al bestaande Kurdistan Regional Government in Noord-Irak). Gevaarlijk ook omdat dit succesverhaal volgens Ankara de eigen Turkse Koerden nog meer zou kunnen inspireren om autonomie op te eisen. Bovendien heeft de PYD banden met de Koerdische Arbeiderspartij (PKK) die sinds 1984 strijd levert tegen de Turkse staat.

Geruchten

Turkije kreeg het afgelopen jaar vanuit de internationale gemeenschap het verwijt te slikken als zou het IS ondersteunen of op zijn minst gedogen. De passieve houding die de Turkse regering aannam tegenover de belegering van de Syrisch-Koerdische grensstad Kobani door IS droeg er alvast niet toe bij om deze indruk te ontkrachten. Ankara verdedigde zich met de stelling dat het geen internationaal mandaat had om troepen over de grens te sturen. Dat argument doet het nu blijkbaar niet meer, want de geruchten gonzen dat Turkije militairen zou willen inzetten om in Noord-Syrië een bufferzone van 70 mijl breed en 20 mijl te creëren. De aanleiding ervoor is de vluchtelingenstroom die op gang kwam na de verovering van Tel Abyad door de Koerden. Turkije wil met een bufferzone iets gelijkaardigs vermijden als het tot nieuwe gevechten zou komen tussen IS en PYD in het gebied tussen Kobane en het westelijk gelegen Koerdische kanton Afrin. Nu al vangt Turkije meer dan twee miljoen Syrische vluchtelingen op.

Berekendheid

Of het daadwerkelijk tot een Turkse interventie in Noord-Syrië komt, is zeer de vraag. De Turkse bevolking is er niet happig op dat haar land verder mee in het Syrische moeras wordt getrokken. Ook de Turkse generaals stellen zich terughoudend op. Beter dan hun burgerlijke oversten zijn ze zich bewust van de dodelijke gevaren die hun soldaten in het vreemde land wachten. De Syrische Koerden zijn ook niet bepaald bereid om de Turkse troepen met bloemen te onthalen. De machthebbers van Turkije beseffen dat ook. Maar achter het gerucht van een dreigende interventie gaat koele politieke berekendheid schuil. De Turkse regering (van lopende zaken) wil Amerika duidelijk maken dat Turkije een veel sterkere partner in de strijd tegen de terreur van IS vormt dan de PYD. Zonder de steun van Washington zouden de Syrische Koerden het heel wat moeilijker krijgen op het terrein. Het kan voor de Turkse regering ook nooit kwaad om de Turken te doen geloven dat de instabiliteit in de regio een sterke binnenlandse hand vereist. De regerende AKP verloor bij de Turkse parlementsverkiezingen van 7 juni haar absolute meerderheid. Sterk leiderschap vertonen zou haar goed van pas komen, mochten er na 45 dagen van vruchteloze pogingen tot regeringsvorming nieuwe verkiezingen worden uitgeschreven.

Terreur

Het Syrische regime vecht om zijn overleven, het vanuit Damascus bestuurde Syrië bestaat alleen nog op de landkaart. Twee nieuwe spelers willen hun eigen staat oprichten. Het streven naar een eigen staat in de toekomst is op zich legitiem, of het nu om een kalifaat of om Koerdistan gaat. Wat voor een bewind de machthebbers van een dergelijke staat uitoefenen, bepaalt de legitimiteit van de staat an sich. IS oefent in zijn kalifaat een terreurbewind uit en ontbeert daardoor het morele draagvlak om internationaal erkend te worden. In Rojava echter proberen de Koerden een maatschappelijk bestel op te richten dat in aanmerking komt voor het etiket ‘democratisch’. Het is daarom pijnlijk ironisch dat een terreurstaat omwille van machtsbelangen van een andere staat minder wordt tegengewerkt dan een Koerdische staat die zijn sporen verdiend heeft in de strijd voor democratie en tegen terreur.