Bart Staes, Europees parlementslid voor Groen, blikt vooruit op de State of the Union van Jean-Claude Juncker en pleit voor een koersverandering. ‘Ook al ruikt het in Europa al bijna tien jaar naar crisis en zit er te veel scheef binnen de EU, er mag weer gedroomd worden.’
Op 13 september 2017 zal Jean-Claude Juncker als voorzitter van de Europese Commissie zijn voorlaatste ‘State of the Union’ voorlezen in het Europees Parlement. Helaas weten we nu al dat het voor het derde jaar op rij een non-event, mogelijk zelfs een schertsvertoning wordt. Verwacht mag worden dat Juncker zijn eigen scenario voor de toekomst van de EU zal voorstellen, nadat hij in maart 2017 al vijf mogelijke -inspiratieloze en tekortschietende – scenario’s had voorgesteld. We weten nu al: Juncker’s scenario wordt too little, too late.
Juncker en zijn politieke familie staan voor het Europese status quo
Vooreerst: waarom drie jaar wachten als je bij je aantreden in 2014 zélf verkondigt dat dit voor de EU ‘de vijf jaren van de laatste kans zijn’? Het klopt dat de EU de laatste jaren in zwaar weer verkeerde en zelfs een existentiële crisis moest trotseren. Juncker had daar zogezegd de handen mee vol. Maar Juncker en zijn politieke familie zijn door het beleid van de laatste decennia net mee de oorzaak van die Europese existentiële crisis.
Juncker zal in zijn speech ongetwijfeld blijmoedig verwijzen naar de glanzende macro-economische cijfers. Die moeten aantonen dat de EU uit het economische dal is gekropen. Dat is precies deel van het probleem: het is immers de visie van een zelfgenoegzame, rijke, bevoorrechte Noordwest-Europese elite. Men zwijgt zedig over de mensonterende armoede en wanhoop in Griekenland en andere lidstaten in het zuiden en het oosten van onze Unie.
Overal in Europa worden bejaarden afgeknepen en het overleven moeilijker gemaakt. Er is de gigantische en uitzichtloze jeugdwerkloosheid. Mensen worden door banken uit hun huizen gezet. Vluchtelingen worden als gevaarlijke beesten behandeld. Arbeidsmigranten die destijds dankzij onze werkgevers massaal hierheen werden gehaald, worden generaties later vanwege hun religie beschouwd als niet volwaardige Europeanen en zij krijgen de schuld van een niet gelukte integratie.
Europa drijft steeds verder af van wat het ooit in essentie was: een vredesproject met humanitaire waarden. Als we Juncker en co hun zin laten doen wordt er straks alleen maar ingezet op (schijn)veiligheid, repressie, het tegenhouden van vluchtelingen, het overmatig investeren in defensie- en observatietechnologie. Of het versneld afsluiten van bilaterale handelsakkoorden, van het soort dat bijdroeg aan een verschroeiende globalisering, waarvan Junckers Europese Commissie dit voorjaar eindelijk erkende dat die ook voor fikse problemen zorgt.
Dat er vele radicaal andere beleidsopties bestaan en mogelijk zijn, komt in de neoliberale ideologie van Juncker eenvoudigweg niet op. ‘Wij zorgen voor stabiliteit’, heet dat dan in goede christendemocratische traditie. Stabiliteit? De EU zit in een diepe, wraakroepende morele en sociaal-economische crisis. De rafelranden van Europa staan in brand. En wat is ons antwoord? ‘Migratie management’ – anders gezegd: muren bouwen, fysieke, militaire en technologische. En er is nog niet eens het begin van een reflectie over de manier waarop Europa bijdraagt aan de Afrikaanse exodus. Ons ontwikkelingsbeleid staat haaks op ons handels-, landbouw-, visserij-, en fiscaal beleid. Hoeft het ons dan te verwonderen dat jonge mensen uit gebrek aan hoop proberen weg te vluchten van het Afrikaanse continent?
Te veel Europees victoriegekraai is totaal misplaatst. Grosso modo, behoudens enkele institutionele hervormingen, staat Juncker voor de status quo. Te veel en te lang volgehouden politieke macht leidt tot aderverkalking, geestelijke armoede en visieloos beleid.
Juncker en de zijnen stonden en staan voor een beleid van fiscale competitie tussen landen. Ze bouwden mee aan het creëren van de facto belastingparadijzen in de EU. Ze gaven douceurtjes aan multinationals en legden door vergaande deregulering van de financiële sector in de jaren negentig – helaas met steun van de sociaal-democraten – de bouwstenen voor de financieel-economische crisis vanaf 2007. De slagschaduw van de Europese Volkspartij zijn de eurosceptici à la Nigel Farage en Marine Le Pen.
Het besef dat er iets moet gebeuren is intussen gelukkig wel aanwezig in de ‘Brusselse bubbel’. Daar was de Brexit wel een voldoende wake up call voor, maar de vraag is of dat ook zal leiden tot de juiste politieke actie binnen én buiten de politieke arena. Dan luister ik ter inspiratie liever naar de civiele samenleving, naar mensen met echt vernieuwende en transformatorische ideeën over de toekomst van de EU.
Zo hield Diem25, de nieuwe politieke beweging rond Yannis Varoufakis, voormalig Grieks minister van Financiën, dit weekend een inspirerende bijeenkomst in de Brusselse Bozar onder de naam ‘The real State of the Union’. De ideeën die er werden geventileerd geven zuurstof, en laat dat nu net zijn wat het Europees debat zo hard nodig heeft. Dat debat valt de laatste jaren immers in grofweg twee kampen uiteen. Ofwel de status quo, de Europese versie van de Europese TINA’s (There is no alternative) als Juncker, Merkel, Michel, Verhofstadt, Dijsselbloem en Rutte – ofwel de slopers uit het kamp van Wilders, Le Pen, Farage, Orban: degenen die de nationalistische trom roeren om zogezegd ‘de macht terug uit Brussel te halen’, maar in feite op Trumpiaanse wijze alle humane waarden waar de EU voor staat zo snel mogelijk bij het grof vuil willen zetten. Alle verworvenheden op het vlak van vrede, ecologische en sociale bescherming moeten voor hen snel overboord.
De opluchting in Brusselse elites na de electorale nederlagen van Wilders en Le Pen is begrijpelijk, maar ook misplaatst.
Er werden in Bozar door vele sprekers interessante analyses gemaakt en oplossingen aangereikt, die in alle bescheidenheid sterk overeenkomen met de analyses en oplossingen die ikzelf en de Europese Groenen al vele jaren verkondigen. Zo wil Diem25 in 2019 naar de Europese kiezer stappen met een plan voor een Europese Green New Deal. Dat is precies waarmee de Groenen in 2009 Europees campagne voerden.
In plaats van steeds weer miljarden belastinggeld in casinobanken te pompen, in plaats van een falend besparingsbeleid, waar miljoenen Europese burgers slachtoffer van worden en waardoor eurosceptici blijven groeien als paddenstoelen op een mestvaalt, moeten we de verbeelding aan de macht laten. De EU moet een groen investeringspact sluiten, grootschalige investeringen in een energie-infrastructuur doorheen heel Europa om een gezamenlijke duurzame energievoorziening te bouwen.
Dat Diem25 onze ideeën recylcleert, is positief. Hoe meer progressieve krachten ons Europees project kunnen heroveren op de neoliberale krachten in Brussel en op egoïstische nationalisten in Budapest of Warschau, hoe beter.
De opluchting in Brusselse elites na de electorale nederlagen van Wilders en Le Pen is begrijpelijk, maar ook misplaatst. De eurosceptische populisten krijgen nog steeds de stem van miljoenen Europese burgers. De oorzaken van deze anti-Europese stem zijn zo langzamerhand wel bekend en zullen niet verdwijnen door meer van hetzelfde.
Als de EU niet zorgt voor een echt Europees sociaal beleid, voor meer jobs voor jongeren, voor een duurzaam landbouwbeleid, voor meer fiscale rechtvaardigheid, voor een effectieve strijd tegen belastingparadijzen, voor een duurzaam Europees energiebeleid, voor méér democratische controle op het Europees beleid, dan brokkelt de legitimiteit van de EU verder af.
Pensée unique van het neoliberalisme
In de vijf mogelijke en vage toekomstscenario’s voor de Europese Unie, vergat Juncker helaas opnieuw de mensen, de Europese burgers en de nood aan democratische vernieuwing en innovatie. Ontbrak eveneens: een breuk met het doorgeslagen marktdenken. De pensée unique van de Europese neoliberale eenheidsworst is nog steeds alomtegenwoordig, ondanks het grote falen van dit model.
Geen enkel van Junckers toekomstscenario’s raakt echt aan de kern van de groeiende ontevredenheid over de EU
De Groenen waren niet te spreken over de vijf toekomstscenario’s van Juncker. Geen enkel van die scenario’s raakt echt aan de kern van de groeiende ontevredenheid over de EU. Wat Juncker voorstelde, is wat Albert Einstein als volgt verwoordde: de problemen oplossen met hetzelfde denken dat die problemen heeft veroorzaakt.
In ons eigen zesde scenario staan waarden als duurzaamheid, transparantie, vrijheid, democratie, solidariteit en mensenrechten centraal. Tegen 2025 wordt er iets gedaan aan de verlammende werking van stemmen bij unanimiteit, het bestuur van de eurozone wordt democratischer en transparanter en wordt geleid door een eurocommissaris. Het rigide besparingsbeleid is verlaten en er wordt geïnvesteerd in een pan-Europese duurzame energieproductie. Er komt een fiscale (één vennootschapsbelasting in hele EU) en sociale harmonisering (een Europees minimumloon en werkloosheidssysteem) en op nationaal niveau gaan de verkiezingscampagnes steeds meer over Europese thema’s.
Europese burgers kunnen er in ons voorstel door strengere regels op vertrouwen dat belangenvermenging wordt voorkomen, de lobby-invloeden worden ingeperkt, en het hervormde burgerinitiatief (ECI) maakt dat burgers meer inspraak kunnen hebben in Europese besluitvorming. Zo groeit de betrokkenheid van mensen bij de EU in plaats van de groeiende vervreemding. In internationaal opzicht neemt de EU weer een rol op als motor van vrede en conflictpreventie door beleidsdomeinen als handel en landbouw meer coherent te maken, door het buitenland- en veiligheidsbeleid beter op elkaar af te stemmen. Er is weer plaats om conflicten te voorkomen beheersen en conflicten oplossen via diplomatieke weg.
Ook al ruikt het in Europa al bijna tien jaar naar crisis en zit er te veel scheef binnen de EU, er mag weer gedroomd worden.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier