“Ik noem Geert Wilders niet zomaar een fascist”

Geert Wilders en zijn beweging zijn het prototype van hedendaags fascisme, zegt cultuurfilosoof Rob Riemen.

‘Het is waar dat fascist een gemakkelijk scheldwoord is geworden, maar het is niet door de woorden te veranderen dat de feiten veranderen.’

In een geruchtmakend interview legde cultuurfilosoof Rob Riemen vorig jaar de Nederlandse politicus Geert Wilders over de knie: ‘Het is flauwekul dat je Wilders geen fascist zou mogen noemen zolang hij ons niet de schetsen toont van de concentratiekampen die hij voor moslims op het oog heeft.’ De commotie die daarop volgde, had niet alleen met de boodschap maar ook met de persoonlijkheid van de boodschapper te maken.

Riemen geniet internationale faam. Hij is oprichter en directeur van het prestigieuze Nexus Instituut in Tilburg en organiseert lezingen en symposia waarop de fine fleur van de internationale intelligentsia present tekent.

Op 11 november bijvoorbeeld debatteert onder meer Mario Vargas Llosa over ‘The Return of the Ghosts’. Zelf publiceert Riemen deze week zijn nieuwe boek ‘De eeuwige terugkeer van het fascisme’.

‘Ik gebruik dat begrip niet zomaar,’ zegt hij. ‘Ik schets in mijn boek een hele cultuurgeschiedenis om tot de conclusie te komen dat Wilders en zijn beweging het prototype zijn van hedendaags fascisme. Het is waar dat fascist een gemakkelijk scheldwoord is geworden, maar het is niet door de woorden te veranderen dat de feiten veranderen.’

“Immigratie is niet ons grootste probleem”
‘Fascisme is niet verdwenen met de Tweede Wereldoorlog,’ zegt Rob Riemen. ‘Het zal, als een bacil, altijd in het lichaam van de massademocratie aanwezig zijn. Omdat er geen gedachte achter zit. Het hedendaagse fascisme is in de Verenigde Staten diepreligieus en antizwart, in West-Europa seculier en anti-islam en in Oost-Europa katholiek of orthodox en antisemitisch. De gemeenschappelijke noemer zijn de gebruikte technieken. Het geloof in de charismatische leider. Het schelden om te schelden en het haten om te haten.’

Het ergste, zegt Riemen, is dat de hedendaagse fascisten er in geslaagd zijn om hun obsessies tot de onze te maken. ‘Immigratie is niet ons grootste probleem. Het marktfundamentalisme, waar we vanaf het begin van de jaren tachtig met te maken hebben gekregen, is een veel groter probleem dan de aanwezigheid van mensen uit islamitische landen. De islam heeft, zoals elke godsdienst, vele gezichten en het fundamentalisme is daar een van. Er is een verschil tussen fundamentalisme en fascisme. Zijn we vergeten wat het christendom allemaal op zijn kerfstok heeft?’

Rob Riemen wil zich geen cultuurpessimist noemen. ‘Dan was ik wel in de politiek gegaan of bankier geworden. We zitten in een vicieuze cirkel die alleen kan worden doorbroken door een nieuw soort renaissance. En misschien helpt het om de waarheid te zeggen. De waarheid is dat Wilders niet is wie hij pretendeert te zijn: de leider zonder wie Nederland niet verder kan. Hij heeft nooit iets opgelost en hij zal ook nooit iets oplossen. Voor je het weet, versplintert Europa opnieuw tot een soort tribale samenleving waarin iedereen elkaar de kop inslaat.’

Piet Piryns en Hubert van Humbeeck