Nigeriaanse mensenhandelaars hebben geen geweld meer nodig om hun slachtoffers te intimideren: met voodoo verzekeren ze zich van een jarenlange geldstroom vanuit Europa.
Wie Nigeria zegt, denkt meteen aan de gruweldaden van Boko Haram. Deze terroristische organisatie, die vooral actief is in Noord-Nigeria, zet zichzelf steeds bloediger op de kaart. Vorige week nog vermoordde Boko Haram naar schatting 2.000 mensen in de steden Baga en Doron Baga.
In België worden we de laatste jaren met een andere Nigeriaans fenomeen geconfronteerd: mensenhandel met voodoo. Familiale netwerken uit het zuiden van Nigeria dwingen jonge meisjes via voodoo in de prostitutie in verschillende Europese landen. Volgens de federale politie komen jaarlijks zo’n 1.000 vrouwen op deze manier naar België, Nederland, Italië en Frankrijk. Het verhaal van Grace, een voormalig slachtoffer, is een typisch voorbeeld.
Grace wil graag kapster worden in Europa. In Nigeria ontmoet ze een vrouw die voor haar de reis wil regelen. Deze vrouw (Madam) neemt Grace mee naar een voodootempel, waar een priester bloed, nagels, schaamhaar en persoonlijke spullen van Grace samenbindt in een voodoopakket.
Vervolgens zweert Grace dat ze haar Madam nooit zal verraden en dat ze alles zal doen wat deze vraagt. De eed breken betekent dat Grace erg ziek zal worden, zal sterven of dat haar familie iets ergs zal overkomen.
Na een lange reis van twee jaar komt Grace in België aan. De Madam stopt haar in een bordeel en dwingt haar de kosten van de reis (zo’n 60.000 euro) terug te verdienen. Uit angst voor de gevolgen van voodoo doet Grace alles wat de Madam haar vraagt.
“Fysiek geweld is niet langer nodig”, zegt Patsy Sörensen, oprichtster en directrice van Payoke, een Antwerps centrum voor slachtoffers van mensenhandel. “Slachtoffers zijn vaak doodsbang voor voodoo. Voor een doorsnee Belg is dat misschien moeilijk te begrijpen, maar voor die meisjes is voodoo een krachtige en realistische werkelijkheid. Vaak zien ze er doodziek uit als ze bij ons terecht komen. Ze gaan ten onder aan de stress.”
Ook steeds meer voodoopriesters zijn vrouwen
Mensenhandel met voodoo is een typisch Nigeriaans verschijnsel. De eerste gevallen in België doken op midden jaren ’90, maar ook vandaag is het nog een wijd verspreid fenomeen. Naar schatting 90 % van de Nigeriaanse slachtoffers van mensenhandel in België kwamen met voodoo in contact. De meeste slachtoffers komen uit Edo State, een deelstaat in het zuiden van Nigeria. Vandaaruit komen ze in verschillende landen terecht. “Het gaat om een internationaal netwerk”, aldus Sörensen. “Eerst en vooral zijn er handlangers in Nigeria, maar er zijn ook banden met Marokko, Libië, Turkije, Spanje en Italië. Meisjes worden soms verplaatst naar andere madammen in andere landen.”
Opvallend feit is dat de mensenhandelaars zelf vooral vrouwen zijn. Vaak zijn het ex-prostituees die opklommen binnen het netwerk, onder andere door zelf nieuwe slachtoffers aan te brengen. De mannen in het netwerk zorgen voor het transport. “Ook steeds meer voodoopriesters zijn vrouwen”, volgens Sörensen. “Het is echt een matriarchaal systeem.”
Black Western Union
Volgens het jaarverslag mensenhandel van het Federaal Migratiecentrum verdienen de mensenhandelaars grof geld aan hun slachtoffers. Meisjes moeten de prijs van hun reis (vaak zo’n 50.000 euro) terugbetalen. Dit geld wordt dan teruggestuurd naar Nigeria, waar de mensenhandelaars het investeren in vastgoed. Ze maken hierbij gebruik van een ‘Black Western Union’, een Afrikaanse versie van het Pakistaanse hawala-systeem.
In tegenstelling tot het gekende ‘Western Union’ bedrijf dat strikt gereguleerd werd sinds 9/11, zijn geldtransfers via de ‘Black Western Union’ niet traceerbaar. Daarnaast misbruiken de mensenhandelaars soms ook de identiteit van hun slachtoffers om geld naar hun moederland te sturen.
Maar hoe werkt de voodoo dan precies? Slachtoffers zijn vooral bang dat er iets met hun familie zal gebeuren: “Soms komt zo’n meisje bij ons terecht en begint ze beetje per beetje te praten. Als er op dat moment toevallig iemand dood gaat in haar familie, een oude tante of nonkel bijvoorbeeld, dan denkt dat meisjes dat het door haar komt. Dat is echt een probleem, ze voelen zich erg schuldig”, aldus Sörensen. Daarnaast schrikken mensenhandelaars er niet voor terug om hun slachtoffers te intimideren. “Als een meisje begint te praten, bedreigen of doden mensenhandelaars soms familieleden. Ze maken hiervoor gebruik van lokale huurlingenbendes. Zo lijkt het of de voodoo uitkomt.”
Tegen-voodoo
Volgens Seline van den Ameele, voormalig arts bij Equator Foundation, een Amsterdams centrum dat psychiatrische en psychosociale hulp biedt aan slachtoffers van mensenhandel, zijn de psychologische gevolgen van voodoo groot:
“Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak last van post-traumatische stress, de voodoo versterkt dit nog eens. Slachtoffers raken hun angst moeilijk kwijt. Ze hebben bijvoorbeeld heel veel nachtmerries. In die nachtmerries zien ze steeds hun Madam of komen de gevolgen van voodoo uit. De meisjes zijn vaak ook erg beschaamd en vertrouwen niemand meer.”
“In het begin zeggen veel meisjes niets”, bevestigt Sörensen. “Ze komen bij ons terecht via de politie, een vriendin of een klant. Maar ze zijn bang om iets te vertellen. Dat is een probleem, want we mogen hen alleen helpen als ze meewerken aan het onderzoek.” Toch slagen hulpverleners er vaak in om de voodoo te doorprikken. “In Payoke zelf hebben we daar jarenlange ervaring mee”, zegt Sörensen.
“We werken ook nauw samen met een speciaal team van de federale politie dat gespecialiseerd is in voodoo. Bij ons kunnen slachtoffers eerst tot rust komen op een geheime plek. We praten met hen en brengen hen in contact met iemand die hetzelfde heeft meegemaakt. Soms maken we ook gebruik van een tegen-voodooritueel of laten we hen kennismaken met andere godsdiensten. We zien gelukkig dat veel mensen het achter zich kunnen laten.”
Soms zit het in kleine dingen. Een slotje met een touw errond kan bijvoorbeeld wijzen op verbondenheid met een voodoopriester
Mensenhandel in de lift
Volgens cijfers die toenmalig Justitieminister Annemie Turtelboom (Open VLD) in maart 2014 bekendmaakte, piekte mensenhandel in 2013. Het aantal zaken van mensenhandel dat ingeleid werd bij justitie (432) bereikte toen het hoogste peil in vijf jaar tijd. Vooral het aantal zaken waarbij sprake is van seksuele uitbuiting (196 van de 432 gevallen) stijgt. Deze cijfers zijn waarschijnlijk nog een onderschatting, want precieze cijfers over het aantal slachtoffers van mensenhandel in België zijn er niet.
Voor 2014 zelf zijn er nog geen cijfers. Nigeriaanse vrouwen maken een groot deel uit van het totaal aantal slachtoffers van mensenhandel in België. Payoke organiseert daarom studiedagen voor politiemensen waarin ze aanleren hoe de Nigeriaanse cultuur in elkaar zit en hoe je signalen van voodoo kan herkennen.
“Soms zit het in kleine dingen. Een slotje met een touw errond kan bijvoorbeeld wijzen op verbondenheid met een voodoopriester. Als agenten bij een huiszoeking zoiets tegenkomen, weten ze dat er voodoo in het spel kan zijn.” De culturele achtergrond van de slachtoffers kennen, is volgens Sörensen dan ook erg belangrijk: “Het is cruciaal dat de politie en hulpverleners hierin investeren.”
Boko Haram
En is er ook een link met Boko Haram? In een recent rapport veroordeelt de Amerikaanse overheid Boko Haram voor mensenhandel binnen Nigeria. De organisatie ontvoert er meisjes en vrouwen en gebruikt deze als huis- of seksslaaf of zet ze in voor haar zelfmoordaanslagen. Vorige weekend nog bliezen drie jonge vrouwen zich op in drukke markten in het noorden van Nigeria. Of de meisjes die Boko Haram ontvoert ook in de internationale prostitutie terechtkomen, is (nog) onduidelijk. (Floor Eelbode)
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier