Hoe de Europese Unie alsmaar belangrijker wordt voor Cuba

De Cubaanse regering start het nieuwe jaar met stevige steun van de EU. Europa is nu zelfs een belangrijker partner geworden voor Cuba dan Venezuela.

Havana en Brussel beginnen aan een nieuw hoofdstuk in hun onderlinge relaties en dat is het resultaat van het Akkoord voor Politieke Dialoog en Samenwerking (PDCA), dat eind december 2016 werd ondertekend.

Relaties met VS bekoeld

De uitvoering van het akkoord ging vorige week officieel van start met het bezoek van Federica Mogherini, de Europese hoge vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken, aan Havana.

Voor Cuba komt de nauwere samenwerking met Europa zeer gelegen nu de relaties met de VS weer sterk bekoeld zijn en het Amerikaanse handelsembargo werd verscherpt. Mogherini noemde dat embargo achterhaald en illegaal en de oorzaak van een slechtere levenskwaliteit voor de Cubanen.

‘We betreuren dat de huidige Amerikaanse regering zijn houding ten aanzien van Cuba blijkbaar heeft veranderd’, zei Mogherini donderdag op een persconferentie aan het slot van haar bezoek.

Zolang Trump aan de macht is

Dat de Amerikaanse president Donald Trump het Cubabeleid van zijn voorganger Barack Obama terugschroefde, vergrootte ‘de marge voor onderhandelingen met de EU’, zegt Christian Ghymers, voorzitter van het (Belgische) Interuniversitair Instituut voor de Relaties tussen Europa, Latijns-Amerika en de Caraïben.

‘Europa kan een centrale rol gaan spelen in de relaties met Cuba zolang Trump aan de macht is’, zegt de Belgische onderzoeker, die ook voorzitter is van de Belgisch-Chileense Kamer van Koophandel.

‘Het kan het Caraïbische land ook beter voorbereiden op een nieuwe regering die in het belang van de Verenigde Staten bestuurt. Daarom vind ik het positief dat Cuba nu de banden met de EU aanhaalt.’

Belangrijker dan Venezuela

‘De EU biedt een toegevoegde waarde omdat ze een solide bondgenoot is, sterk en betrouwbaar”, zei Mogherini donderdag. ‘We zijn consistent in ons beleid ook al bestaan er verschillen. Er zijn geen onvoorziene elementen of plotse veranderingen in ons buitenlands beleid.’

De inwerkingtreding van het samenwerkingsakkoord zal de relaties tussen Cuba en de EU naar een hoger plan tillen, aldus de EU-buitenlandcoördinator. ‘De EU is al de belangrijkste partner op het vlak van handel, investeringen en ontwikkelingssamenwerking’, ook al ‘kan de perceptie bestaan dat anderen bovenaan op deze lijst staan.’ Daarmee verwees ze naar Venezuela, jarenlang de belangrijkste handelspartner van Cuba maar nu van die eerste plaats verdreven door Europa.

Chronische economische crisis

Cuba kent sinds 2016 een nieuwe terugval in de bijna chronische economische crisis die in 1991 ontstond als gevolg van interne problemen en het terugschroeven van goedkope olieleveringen door Venezuela.

Venezuela kampt nu zelf met zware interne politieke problemen en een duizelingwekkende economische achteruitgang. Analisten zijn het erover eens dat de Europese steun de verzwakte Cubaanse economie zuurstof zal geven. Na een bescheiden groei van 1,6 procent in 2017 verwacht het land voor dit jaar een bbp-toename van 2 procent, onvoldoende voor de ontwikkelingsbehoeften van het land. Cuba heeft jaarlijks 2 miljard euro investeringen nodig om zijn economie eindelijk weer aan de praat te krijgen.

Europese investeringen

Zonder totaalbedragen te noemen voorspelde Mogherini een toename van de Europese investeringen de komende jaren.

Mogherini kondigde ook de ondertekening aan van een nieuw gemeenschappelijk programma voor hernieuwbare energie, goed voor 18 miljoen euro, en een voor duurzame landbouw, goed voor 21 miljoen euro, en de uitbreiding van culturele en wetenschappelijke uitwisselingen, goed voor nog eens 10 miljoen euro.

Ook voor de heropbouw na de doortocht van orkaan Irma in september vorig jaar zullen er meer Europese middelen komen.

Eerste Gezamenlijke Raad in Brussel

Een delegatie van de Europese Investeringsbank brengt eind deze maand een bezoek aan Havana om de mogelijkheden voor samenwerking te verkennen.

Ondertussen gaan bilaterale teams concrete domeinen en thema’s voor nauwere samenwerking analyseren met het oog op de eerste vergadering van de Gezamenlijke Raad Cuba-EU, op 28 februari in Brussel. Die Gezamenlijke Raad, die uit Europese en Cubaanse ministers bestaat, moet toezien op de uitvoering van het PDCA en komt minstens om de twee jaar bijeen.

Machtswissel in april

‘De laatste jaren heeft de EU met Cuba gepraat over hoe ze de modernisering van de Cubaanse economie kan begeleiden’, zei Mogherini. ‘Gezien de politieke gebeurtenissen en de overgang die in Cuba zal plaatsvinden, zie ik dit (raamakkoord) als een historische stap en zullen we deze gebeurtenissen met aandacht volgen.’ Met dat laatste verwees ze naar de machtswissel die er in april aankomt. Cuba krijgt dan een nieuwe president, in opvolging van Raúl Castro.

Tijdens haar bezoek, het derde in bijna twee jaar en het eerste in het kader van het PDCA, had Mogherini ontmoetingen met president Raúl Castro en de ministers Bruno Rodríguez (Buitenlandse Zaken), Rodrigo Malmierca (buitenlandse handel) en Abel Prieto (cultuur). Ze gaf ook een lezing aan de universiteit van Havana en werd ontvangen door parlementsvoorzitter Esteban Lazo en kardinaal Jaime Ortega, die gedurende 35 jaar aartsbisschop van Havana was en in 2016 met pensioen ging.

Ratificatie door EU-lidstaten

Het Akkoord voor Politieke Dialoog en Samenwerking (PDCA), dat meer dan dertig domeinen van samenwerking bestrijkt, biedt Cuba bijkomende mogelijkheden om zijn duurzame ontwikkeling, democratie, mensenrechten en sociaaleconomische modernisering te versterken en gemeenschappelijke oplossingen te zoeken voor wereldwijde uitdagingen.

De participatie van de Cubaanse en Europese burgersamenleving en de uitwisseling van personen moeten deel uitmaken van dat proces, benadrukt de EU.

Het PDCA kan pas echt van start gaan als de parlementen van alle EU-lidstaten het akkoord hebben geratificeerd. Tot nog toe deden slechts zeven parlementen dat.

De gesprekken tussen Brussel en Havana begonnen op 29 april 2014 en eindigden na zeven bilaterale werkrondes in maart 2016. Het proces kreeg zijn grootste impuls in 2015 toen ook de onderhandelingen tussen Cuba en VS naar een hogere versnelling schakelden. In december 2014 had toenmalig president Barack Obama aangekondigd dat hij na meer dan vijftig jaar de diplomatieke betrekkingen met Cuba wilde herstellen.