‘Het Palestijns lidmaatschap bij het Internationaal Strafhof: de kracht van een symbolisch wapen’

De Palestijnen zijn sinds twee maanden officieel lid van het Internationaal Strafhof (ICC). Er wordt al maandengesproken over de gerechtelijke stappen tegen Israël die zouden volgen. Hoe is de situatie nu en wat betekent dit lidmaatschap voor het vredesproces? Een analyse van Els van Doesburg (N-VA).

Begin dit jaar werd bekend gemaakt dat Palestina volwaardig lid zou worden van het Internationaal Strafhof (internationaal bekend als de International Criminal Court of ICC) vanaf 1 april. De Palestijnen probeerden al sinds eind 2014 lid te worden van de ICC, nadat de resolutie voor de erkenning van een Palestijnse staat niet werd goedgekeurd in de VN veiligheidsraad.

Na een korte ceremonie in Den Haag, waarop de minister van buitenlandse zaken van de Palestijnse Autoriteit Riyad al-Malki, aanwezig was, werd Palestina het 123e lid van de ICC. De maanden voordien was de spanning tussen de Palestijnen en de Israëlis te snijden.

De Palestijnen verkondigden namelijk dat ze onmiddellijk na hun toetreding Israël zouden aanklagen wegens oorlogsmisdaden begaan in Gaza tijdens de zomer van 2014 bij “Operation Protective Edge”. Verder planden ze een rechtszaak tegen de Israëlische nederzettingen in de bezette gebieden. Deze dreigementen schoten in het verkeerde keelgat bij de Israëlische eerste minister Benjamin Netanyahu, toen nog in volle verkiezingsstrijd, die prompt besloot om de Palestijnen te straffen voor hun nakende lidmaatschap. Israël bevroor de maandelijkse transfer van taksen die het land int namens de Palestijnse Autoriteit. Het gaat hier om een bedrag van ongeveer 380 miljoen euro. De Palestijnen genoten van de hysterische reactie uit Israël, want “enkel een crimineel is zenuwachtig om voor het gerecht te komen”, aldus een mandataris van de Palestijnse Autoriteit.

Ondertussen zijn we twee maanden en een verkiezingsoverwinning van Netanyahu verder en het is voorlopig nog relatief stil. Maar zoals gewoonlijk speelt het echte spektakel zich achter de schermen af.

De Palestijnen zijn hun ICC dossiers wel degelijk aan het voorbereiden. De prioriteit ligt echter niet bij oorlogsmisdaden in Gaza, want zo’n rechtszaak sleept gemakkelijk jaren aan, zeker in het sowieso al trage systeem van de ICC. De Israëlische nederzettingen vormen een veel gemakkelijkere zaak. Het bestaan van de nederzettingen ontkent niemand. Dat ze een inbreuk vormen op het internationaal humanitair recht valt ook moeilijk te betwisten. Doordat de nederzettingen mogelijk worden gemaakt door de Israëlische overheid komen ze in aanmerking als oorlogsmisdaad.

Maar meer dan een echt zwaard is het lidmaatschap een symbolisch wapen. Het lidmaatschap bij de ICC is voor de Palestijnen slechts een stap in de richting van het eigenlijke doel: de VN Veiligheidsraad en de erkenning van de Palestijnse staat. Voor de Palestijnse Autoriteit zijn de internationale instellingen de enige weg naar erkenning en dient de ICC als een diplomatiek wapen. Het is algemeen geweten dat Netanyahu geen voorstander is van de tweestatenoplossing. Hij maakte er zelfs een verkiezingspunt van. In zijn nieuwe ambtstermijn spreekt Netanyahu al veel gematigder en gaven de Israëlis de vastgehouden taksen van de Palestijnse Autoriteit opnieuw vrij maar de Palestijnen weten dat hun staat er niet komt als het van Netanyahu afhangt. Daarom willen ze om hem heen werken via de internationale gemeenschap en zo Israël isoleren.

Stugge houding van Netanyahu

Dat isolement is reeds in gang gezet door de verschillende resoluties, waaronder de Belgische, die het zelfbeschikkingsrecht van de Palestijnen steunen. De stugge houding van Netanyahu in deze kwestie wordt absoluut niet gewaardeerd door zijn internationale collega’s. Vooral de relatie met de Amerikaanse president Obama verloopt zeer moeizaam. Niemand in de internationale gemeenschap ziet een escalatie van het conflict via de ICC zitten en dan is de beste oplossing om, zonder Netanyahu, een resolutie te laten goedkeuren door de VN veiligheidsraad die een tijdlijn voor vredesonderhandelingen vastlegt met als uiteindelijk doel de tweestatenoplossing. Dit is exact wat de Palestijnen willen.

Hiervoor bestaat nu een ‘window of opportunity’. Israël ligt internationaal niet goed en president Obama zit in zijn laatste maanden in het Witte Huis. Dit geeft hem politieke vrijheid om gewaagde beslissingen te nemen. Hoewel Obama in een recent interview met de Israëlische zender ‘Channel 2’ verklaarde dat “zijn regering heeft gefaald in de pogingen om het Palestijns-Israëlisch conflict op te lossen” legt hij zich hier toch niet volledig bij neer. In alle stilte overlegt de VS met Europese bondgenoten hoe Israël nog meer onder druk gezet kan worden.

Frankrijk is één van de grote voorstanders om in de VN veiligheidsraad een resolutie voor te leggen. Obama staat op zich achter dit plan, maar de Fransen moeten nog even wachten tot er een nucleair akkoord is met Iran, wat eind juni verwacht wordt. Eén conflict met de Israëli’s per keer is meer dan genoeg voor het Witte Huis, zelfs op het einde van een termijn. Dit geeft de Fransen ondertussen wel tijd om andere Europese en Arabische landen achter de resolutie te krijgen.

Verwacht wordt dat de resolutie aan het einde van de zomer kan worden ingediend. De Franse krant Le Figaro berichte in mei dat in de resolutie een eigen land voor beiden, het einde van de bezetting binnen 18 maanden en Jerusalem als hoofdstad van beiden landen staat. Als het zo ver is zal de VS zich waarschijnlijk onthouden om de Israëli’s toch helemaal af te vallen. Maar men kent het gezegde “die zwijgt stemt toe”.

De Palestijnen zelf vormen evenwel nog een obstakel. In de eerste plaats zijn ze ongeduldig. De Palestijnse Autoriteit wil dossiers indienen bij de ICC tegen eind juni. Ze willen hun nieuwe diplomatieke macht ten volle benutten, mogelijk ten koste van zichzelf. Een tweede en belangrijkste obstakel vormt de interne verdeeldheid bij de Palestijnen. Sinds de tragische split in 2007 zien we permanent geruzie tussen Hamas en Fatah. Eenheid is het sleutelelement voor een succesvolle campagne in de internationale gemeenschap. Hamas wordt ook een probleem voor de mogelijke rechtszaken in de ICC. Men kan Israël niet veroordelen voor oorlogsmisdaden in Gaza zonder naar de militaire vleugel van Hamas te kijken. Het lidmaatschap bij de ICC kan de eenheid wel versterken, het doet de Palestijnen opnieuw geloven dat de Palestijnse Authoriteit zich niet laat doen door Israël.

De ‘window of opportunity’ sluit snel en dan blijft ze de komende jaren dicht, met de tragische en bloederige gevolgen van dien. Het lidmaatschap van de Palestijnen bij de ICC mag dan ook geen middel zijn voor wraak maar wel één tegen voortdurend en toekomstig geweld. De druk op Israël neemt toe.

(Deze tekst verscheen eerder op de blog van Kamerlid Peter De Roover (N-VA). Els Van Doesburg schreef dit stuk in eigen naam.)