‘Het Grexit-spook moet de angst aanwakkeren dat Europa ineenstort’

‘Het Grexit-verhaal staat symbool voor het verloren geloof in de EU-instellingen en haar non-oplossingen’, zo schrijft Katleen Van Brempt. ‘Europa heeft nu nood aan een solidair verhaal, waarbij slachtoffers geholpen worden en niet naar de deur worden geleid.’

Het Grexit-spook waart opnieuw door Europa. De nakende verkiezingen in Griekenland zouden immers kunnen uitdraaien op een stem tégen de radicale besparingswoede van de EU. Het merkwaardige gevolg daarvan zou zijn dat een groot deel van de Griekse bevolking zich achter de stellingen van befaamde topeconomen, zoals Joseph Stigliz, Paul Krugman en Paul de Grauwe zou scharen. Die economen vertellen ons al langer dat het Europese besparingsbeleid niet werkt. Wel integendeel, het verdiept de crisis. De schrik dat de Grieken hun stem aan het linkse Syriza zullen geven, vertelt dus niet zo heel veel over een Grexit, maar wel over een bevolking die het rabiate besparingsbeleid beu is.

Sciencefiction

Dat een Grexit lang niet zo eenvoudig is als nu wordt gezegd en geschreven, is al een oud verhaal. De Europese Verdragen voorzien helemaal geen vertrek van een lidstaat uit de EU. De Unie kan géén lidstaten aan de deur zetten. Alleen de Grieken zelf zouden daarvoor kunnen kiezen, maar zelfs het gevreesde Syriza maakt duidelijk dat dat niet echt de bedoeling is. Ook een Grexit-light waarbij Griekenland enkel uit de eurozone zou stappen lijkt eerder politiek-economische sciencefiction. Waarom duikt het Grexit-spook dan opnieuw op? Vooral omdat iedereen ondertussen weet dat een aantal evoluties in de EU een heel ander licht op de Griekse situatie kunnen werpen.

‘Trojka heeft doden op haar geweten’

Vooreerst is er het rapport van het Europees parlement dat met zoveel woorden oproept om de Trojka op te doeken. De Trojka is het samenwerkingsverband tussen de Europese Commissie, de Europese Centrale Bank (ECB) en het Internationaal Muntfonds (IMF) dat ondermeer in Griekenland het besparingsbeleid aanjaagt. Volgens dat rapport hebben de maatregelen van de Trojka nauwelijks effect gehad, althans niet ten goede. Wel zijn er massa’s negatieve economische en sociale gevolgen, zoals emigratie en brain drain, de verminderde toegang tot gezondheidszorg, de groeiende ongelijkheid en de extreem hoge werkloosheid… Volgens de Britse gezondheidseconoom David Stuckler heeft het bezuinigingsbeleid van de Trojka zelfs doden op haar geweten. Jaarlijks overlijden er in Griekenland 2000 mensen ten gevolge van de besparingsmaatregelen. Bovendien is de Trojka volgens het rapport een onwettig orgaan, dat daarom het best zo snel mogelijk wordt opgedoekt. Over die analyses wordt vandaag met geen woord meer gerept. Integendeel, tegen beter weten in wordt de Trojka opnieuw opgevoerd als een gezaghebbend orgaan dat de Grieken de les mag spellen.

‘Investeren is geen taboewoord meer’

Ondertussen zijn ook de geesten in de Europese instellingen langzaam ‘gerijpt’. Waar de vorige Commissie slechts één oplossing kende op de crisis te bestrijden – besparen – geeft de Commissie Juncker aan dat een én-én-beleid noodzakelijk is: én besparen én investeren. Investeren is geen taboewoord meer, hoewel het voorlopig nog (te) voorzichtig in de mond wordt genomen. Juncker kondigde alvast een beperkte investeringsportefeuille aan van 300 miljard euro om de economie weer op het spoor te krijgen en jobs te creëren. Zelfs al gaat het om een beperkt bedrag, dat de Commissie opnieuw wil investeren, is een nieuw feit. Mocht dat inzicht er vroeger zijn gekomen, had dat voor Griekenland alvast extra ademruimte kunnen betekenen. Die nieuwe visie van de commissie Juncker zou dan ook beter doorgetrokken worden naar de Griekse situatie, want precies landen als Griekenland zouden voorrang krijgen bij de toekenning van investeringsbudgetten.

Grote mensen geloven niet in spoken

Het Grexit-spook is daarom precies wat het is: een spook dat moet dienen om de angst aan te wakkeren voor de ineenstorting van de Unie. Maar grote mensen geloven niet in spoken. Het is daarom ook een wat doorzichtige truc van vooral rechtse politieke krachten in Duitsland om te allen prijze het bezuinigingsbeleid te kunnen handhaven om zo de schuldeisers tevreden te stellen. Het ontkent het breed gedragen verlangen van de Europeanen naar een sociaal Europa.

De vraag van Syriza om de Griekse schuld langzamer af te bouwen en meer ruimte te creëren voor investeringen en een menswaardig sociaal beleid is geen buitensporige vraag. Het is de vraag die bijna alle Europeanen stellen. Die vraag brutaal afwijzen, betekent zoveel als de voedertrog van het Euroscepticisme vullen.

Solidair verhaal voor Europa

De mogelijke politieke omwentelingen in Griekenland zouden ook als een opportuniteit kunnen gezien worden om het roer definitief om te gooien en een evenwichtig én-en-beleid verder uit te bouwen. Het Grexit-verhaal staat symbool voor het verloren geloof in de EU-instellingen en haar non-oplossingen. Wat Europa nu nodig heeft, is een solidair verhaal, waarbij slachtoffers geholpen worden en niet naar de deur worden geleid. Europa moet nu haar energie steken in een hoopvol verhaal, dat de Grieken in de Unie houdt en hen weer een toekomstperspectief biedt. Pas dan zullen ook de inwoners van de andere lidstaten zien dat Europa er voor hen is en niet om de belangen van de financiële markten.