Europese subsidies voor onbemande onderzeeërs

Europa maakt 35 miljoen vrij voor een onderzoek naar onbemande drones en duikboten. ‘Belangenvermenging’, klinkt het.

Vanaf 2021 zal de Europese Commissie liefst een half miljard euro per jaar pompen in militair onderzoek. In de aanloop naar dat nieuwe subsidieprogramma – het ‘Europees Defensiefonds’ – verdeelt de Commissie de komende drie jaar in een ‘voorbereidende actie’ alvast 90 miljoen euro onder militaire onderzoeksprojecten. De eerste vijf werden recent geselecteerd door het Europees Defensieagentschap (EDA) in Brussel. Het EDA verwacht dat de contracten eind maart 2018 ondertekend zullen zijn.

Een van de geselecteerde onderzoeksprojecten, Ocean2020, focust op de inzet van onbemande drones en onderzeeërs ‘in een maritieme omgeving’. Onder leiding van het Italiaanse bedrijf Leonardo nemen 42 partners uit vijftien EU-landen eraan deel, zowel bedrijven, onderzoeksinstellingen als ministeries.

Volgens de betrokken bedrijven zal de Commissie het onderzoek met 35 miljoen euro ondersteunen. De ngo Vredesactie vindt het ‘frappant’ dat uitgerekend Leonardo de subsidiepot mee binnenhaalt. Net als vijf andere partners van Ocean2020 (MBDA, Saab, TNO, Indra en de Frauenhofer Gesellschaft) was Leonardo lid van de zogenaamde Group of Personalities. Die groep van zestien experts, bijeengeroepen door de Europese Commissie, publiceerde in 2016 een rapport waarin ze Europa opriep om 3,5 miljard euro uit te trekken voor militair onderzoek.

‘Het is onaanvaardbaar dat wapenbedrijven betrokken zijn bij het opmaken van beleid. Het is al helemaal wraakroepend dat diezelfde bedrijven daarna miljoenen aan subsidies weten binnen te halen dankzij het beleid waar ze zelf aan hebben meegeschreven’, zegt Bram Vranken van Vredesactie. ‘Dit is belangenvermenging, zij het niet in de juridische zin want voor zover wij weten zijn hier geen wetten overtreden. Maar deontologisch gezien is dit een probleem.’

Het Europees Defensieagentschap reageert dat de technische evaluatie die voorafging aan de selectie van de projecten losstaat van de Group of Personalities. ‘Enkel onafhankelijke experts met de nodige expertise en zonder belangenconflict waren daarbij betrokken’, zegt woordvoerster Pauline Massart. Het inhoudelijke werkprogramma voor de subsidies wordt bovendien opgesteld door nog een andere expertengroep.

Vredesactie hekelt dat de namen van experts die betrokken zijn bij de evaluatie van de projecten niet publiek worden gemaakt. Vranken: ‘Het is verontrustend dat de Europese Commissie lak heeft aan elke vorm van transparantie. Op z’n minst zou je mogen verwachten dat ze haar eigen regels naleeft.’ Volgens het EDA worden de namen pas op het eind van de rit onthuld ‘om hun onafhankelijkheid te verzekeren en invloed van buitenaf te vermijden tijdens het evaluatieproces’.

Vredesactie noemt het gebrek aan transparantie rond de Europese militaire onderzoeksprojecten echter ‘fundamenteel’. Vranken: ‘De Europese Ombudsman concludeerde onlangs, na een klacht van Vredesactie, dat er “systemische problemen” zijn bij het EDA bij de behandeling van vragen op basis van de wetgeving op de openbaarheid van bestuur. Dat is hallucinant.’

Het EDA zegt dat het in november 2017 de ‘nodige procedures en structuur’ heeft opgezet om systematisch op openbaarheidsverzoeken te antwoorden. Massart: ‘Bovendien was de opmerking van de Ombudsman geen conclusie, ze reflecteerde enkel de situatie van voor november 2017 reflecteerde. Tegen Pasen verwachten we een beslissing.’