‘Deze paus bestrijdt geloof à la carte’

‘Meer dan een oproep om de klimaatcrisis eindelijk ernstig te nemen, is de encycliek van paus Franciscus een vriendelijk maar beslist verzoek tot echte bekering’, zo meent Geert De Kerpel. ‘Deze paus bestrijdt geloof à la carte als dat van Jeb Bush: dan eens tegen abortus, dan weer voor de doodstraf.’

“Ik hoef geen les in economische politiek van mijn paus”. Gevraagd naar een eerste reactie op de encycliek Laudato Si’, reageerde republikeins presidentskandidaat Jeb Bush, een bekeerde praktiserende katholiek, ronduit kribbig. Franciscus zou zich beter met religieuze in plaats van met politieke zaken bezighouden, liet de derde Bush die naar het hoogste ambt in de States dingt, nog optekenen.

Partijgenoot en medekandidaat Rick Santorum, eveneens belijdend katholiek, had de bisschop van Rome al eerder aangeraden over onderwerpen zoals klimaat en milieu te zwijgen. Voor wie blijft ontkennen dat onze planeet wordt bedreigd door een grote ecologische crisis en dat de mens daarvoor verregaand verantwoordelijk is, is het hard slikken dat nu zelfs de paus zich volmondig achter die these schaart.

Geloof à la carte

Tegelijk is het, hoewel vele media het anders lieten uitschijnen, niet de essentie. De kern van het meningsverschil ligt in het al dan niet gefragmenteerd denken en handelen inzake geloof en zeden. Bush gruwt bijvoorbeeld van opzettelijke zwangerschapsafbreking, maar verzette zich als gouverneur van Florida niet tegen het uitvoeren van de doodstraf. Met klem bestrijdt ook deze paus dergelijk geloof à la carte.

Denk aan het begrip “wegwerpcultuur” dat Franciscus veel gebruikt en waaronder hij niet alleen abortus of euthanasie verstaat, maar evenzeer werkloosheid, armoede en uitbuiting of een wereld die gevangenissen tot vergeetputten reduceert, vluchtelingen aan hun lot overlaat of verregaand onverschillig blijft tegenover mensenhandel, om maar enkele voorbeelden te noemen.

Het is niet anders in Franciscus’ eerste echte encycliek; Lumen Fide was nog een quatre-mains met diens voorganger. Glashelder en op vele bladzijden wordt betoogd dat een mens tegelijk wordt geroepen tot een relatie met God, Schepper van alle leven, met zichzelf, met de medemens én met de hele schepping, en dat al die relaties onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden.

Zeker, Franciscus is scherp voor de klimaatcrisis en haar oorzaken, maar hij peilt verder en dieper om te besluiten dat we hier uiteindelijk te maken hebben met een menselijke crisis. “Bezorgd zijn om toekomstige generaties is niet langer voldoende. Het is onze eigen waardigheid die op het spel staat”, luidt het (LS, nr. 160).

Biocentrisme

Milieu, economie, sociale realiteit, cultuur, morele overtuigingen, gedrag enzovoort: op alle niveaus van het menselijke bestaan klinkt de vraag naar de zorg voor Gods schepping, ons toevertrouwd. Integrale ecologie is het denkkader van Laudato Si’, zoals professor Jacques Haers verder in dit nummer uitlegt.

Critici waarschuwen dat dergelijk concept leidt naar het relativeren van de mens, naar een soort heidens “biocentrisme” waarin de mens niet langer centraal staat, maar slechts een rader is, desnoods op te offeren voor Moeder Aarde. Dat mag zeker niet worden onderschat en ook daarom wordt in de encycliek uitvoerig stilgestaan bij de Bijbelse scheppingsleer als blijvend fundament van het christelijke denken. Als het leven in al zijn dimensies kostbaar is, dan vanuit die judeo-christelijke traditie bij uitstek het menselijke, want het gelaat van God zelf (Genesis).

Echte bekering

“Hoe kunnen we oprecht het belang onderwijzen van zorg voor het kwetsbare leven, als we er niet in slagen een menselijk embryo te beschermen, zelfs als diens bestaan ons hindert”, klinkt het bijvoorbeeld (LS, nr. 120). Hoe veelzeggend is het dat velen die in de voorbije dagen zo juichten om deze encycliek, daarover dan weer oorverdovend stil bleven, een trits politici op kop. Ook dat is fragmentarisch denken.

Deze encycliek is een hartstochtelijke oproep om de klimaatcrisis eindelijk ernstig te nemen en met vereende krachten trachten te keren. Maar, vriendelijk uitnodigend doch zeer beslist, is ze vooral een lange oproep tot echte bekering: ecologisch, sociaal, moreel. Met altijd weer het lot van de armsten op de eerste plaats. Aan elke mens, ook anders- en niet-gelovigen, om die handschoen op te nemen.