‘De paus is dol op de groenen omdat ze de moderniteit terugdraaien’

‘De encycliek die paus Franciscus eind vorige week onder luid gejubel heeft gepubliceerd, geeft aan hoezeer de meest doorgedreven vormen van milieuactivisme overeenkomen met religieus fanatisme.’ Brendan O’Neill vindt dat de idealen uit de Verlichting ernstig worden bedreigd.

Schijnbaar moeiteloos heeft de paus de groene geloofsleer overgenomen. Zijn oeverloze preek gaat naadloos over in die van Greenpeace. Hoe toepasselijk is zijn terloopse tirade tegen airconditioning, aangemerkt als een van de ‘schadelijke gewoonten’ van de mensheid. Kennelijk wil de paus ons alvast opwarmen, ter voorbereiding op het eeuwige vuur dat ons in het hiernamaals wacht.

De verwantschap toont dat zij die God vrezen en zij die klimaatverandering vrezen een fundamenteel wereldbeeld delen: een harde veroordeling van de menselijke drang om te ontdekken en te ontwikkelen. Zij noemen dat echter ‘overmoed’ en zouden graag zien dat we allemaal een sober, ascetisch leven leiden.

Hebzucht en vervuiling

In navolging van de milieugoeroes spreekt Franciscus zich vernietigend uit over onze neiging om onszelf te zien als ‘heer en meester’ van de natuur en om haar ‘naar hartenlust te plunderen’. Zulke arrogantie en hebzucht zullen ‘akelige gevolgen’ hebben, meent hij. Moeder Natuur is ‘ernstig beschadigd door ons onverantwoordelijke gedrag’. Wat we overlaten aan toekomstige generaties is ‘puin, vuil en verwoesting’.

Franciscus waarschuwt dat onze hebzucht de wereld in een ramp stort. Met hebzucht bedoelt hij vermoedelijk ons verlangen om in grote huizen te wonen en mooie auto’s te rijden, zoals hijzelf doet. ‘Hoe leger ons hart, hoe meer spullen we willen kopen, bezitten en consumeren.’ Dat alles meldt hij overigens vanuit zijn gigantische, paleiselijke ambtswoning die uitpuilt van de kunstobjecten.

En wat is het resultaat van onze goddeloze behoefte om spullen te hebben? Chaos. Alle vervuiling die wordt geproduceerd leidt namelijk tot ‘de dreiging van extreem weer’. Ter verduidelijking: dat is de moderne, groene variant van de belofte uit het Oude Testament dat er overstromingen zullen zijn om de mensheid te straffen voor haar zondige capriolen.

Ofwel: uw materiële aspiraties zullen onze planeet ontwichten. Zet uw ambitie maar een tandje lager. Zoals Jezus al zei: ‘Zalig de zachtmoedigen, want zij zullen de aarde beërven.’

Voor God spelen

Paus Franciscus stoort zich aan ons geloof dat we de natuur zouden kunnen temmen en haar schatten gebruiken om te bouwen aan een wereld vol mogelijkheden. Mensen ‘nemen de plaats in van God’, beweert de man die, ahum, wordt gehouden voor de vertegenwoordiger van Christus op aarde. Zeg, Franciscus, of beter gezegd: Jorge Mario Bergoglio, wíe speelt hier ook alweer voor God?

Wij denken dat we ‘heerschappij over de aarde’ hebben, schampert de paus, die kennelijk heeft gemist dat God ons in Genesis 1:28 heeft opgeroepen om de aarde de onderwerpen. Volgens Franciscus moeten ‘man en vrouw weer worden teruggebracht naar hun rechtmatige plaats’. Waarmee hij bedoelt: als nederige toezichthouders van deze planeet, die vooral niet in de aarde mogen wroeten of er iets uithalen.

Het groene evangelie

Al die pessimistische afkeer van mensen en al die paniekzaaierij over onze toekomst: ze zijn niet uniek voor de eeuwenoude katholieke leer; ze liggen net zo goed ten grondslag aan de extremere uitingen van de moderne groene ideologie. De overeenkomsten zijn werkelijk opvallend. In seculiere bewoordingen rehabiliteren milieubeschermers de bijtende berispingen die eens werden verkondigd door de volgelingen van God.

Ga maar na. De christelijke visioenen over het einde van de wereld zijn vervangen door de apocalyptische obsessie van milieufanatici. De belofte van de Dag des Oordeels is vervangen door de belofte dat we zullen worden gestraft voor onze ecologische zonden, in de vorm van de wraak van Gaia.

Het ‘Woord van God’ is vervangen door de autoriteit van de Wetenschap. Met een hoofdletter, inderdaad, want om debat te vermijden en de onvermijdelijkheid te benadrukken, nemen groene gelovigen het woord van wetenschappers graag als begin- en eindpunt van hun meningsvorming. In een speech waarin hij de vrees voor klimaatverandering nog maar eens ging aanwakkeren, sprak Ban Ki-Moon, het hoofd van de Verenigde Naties, vorig jaar nog: ‘De Wetenschap heeft gesproken’, precies zoals christenen graag zeggen dat de Heer heeft gesproken. Met andere woorden: waag het niet er tegenin te gaan.

De groenen hebben zelfs het katholieke schuldgevoel teruggebracht, met die eeuwige aanmaningen om ons vooral slecht te voelen als we de auto of het vliegtuig pakken, of als we eens buiten het seizoen aardbeien willen eten. Maar gelukkig! We kunnen onze milieuzonden afkopen! Door een boom te planten, bijvoorbeeld, of elektrisch te rijden. Katholieken noemen dat een aflaat. Vroeger moesten de rijken veel geld aan de priesters betalen voor een aflaat die hen van hun morele zonden zou bevrijden; vandaag worden de rijken aangepraat zich te bevrijden van hun ecologische zonden.

Een onthutsende waarheid

Er is één reden waarom paus Franciscus zijn milieu-encycliek heeft geschreven: om de stokoude Vaticaanse opvattingen over schuld, onderdanigheid en misantropie op te dringen. Een openlijke flirt met het groene evangelie is de meest geaccepteerde manier om zijn eigen geloof te promoten. Die opzet is geslaagd. Aan de internationale reacties van commentatoren te zien, is de paus hartstikke hip en progressief.

De meest onthullende passage uit zijn encycliek is waar hij de milieubeschermers prijst omdat ze in staat zijn een einde te maken aan het tijdperk van vooruitgang. ‘Volgend op een periode van irrationeel vertrouwen in vooruitgang en menselijk potentieel, hebben sommige sectoren van de samenleving een meer kritische benadering omarmd’, schrijft hij. ‘We zien toegenomen gevoeligheid voor het milieu en de noodzaak om de natuur te beschermen.’

De eerlijkheid is verfrissend, om niet te zeggen: onthutsend. Lees het nog een keer. De paus geeft hier onomwonden aan dat de milieubeweging een aanval pleegt op de vooruitgang en de menselijkheid – een aanval die hij van harte ondersteunt. De paus is dol op de groenen omdat ze de moderniteit terugdraaien! Ze maken een einde aan die vreselijke periode dat de mens dacht zomaar te kunnen ontsnappen aan armoede, ziekte of het lot.

Het einde van de Verlichting

De paus heeft het hier over niets minder dan zijn verlangen om gezamenlijk met de fanatieke ecoridders het einde van de Verlichting te beklinken. De Verlichting, u weet wel, die revolutie van dwarse ideeën, waarin filosofen en wetenschappers de almacht van de Kerk durfden uit te dagen. Een tijd waarin moedige humanisten en onbezonnen avonturiers de mystiek terzijde schoven en de wereld begon te ontdekken. Een tijd waarop we kunnen terugblikken als het beslissende moment in onze geschiedenis dat ons leven onherkenbaar veranderde: we gingen langer en gezonder leven, terwijl we slimmer en rijker werden, in een wereld met meer vrijheid en vrede.

Tijdens de Verlichting wisten we eindelijk de onvoorstelbare geheimen van de natuur te ontrafelen. We leerden dat er een enorme kracht zat in het zonlicht dat miljoenen jaren was opgeslagen in steenkool. Zo konden we de Industriële Revolutie in gang zetten, die zoveel mensen heeft bevrijd van een armetierig leventje op het land, waar ze waren overgeleverd aan de grillen van een meedogenloze natuur…

Ach ja, de Verlichting… Daar moet de milieupaus dus niets van hebben.

Verblind door milieugekte

Paus Franciscus realiseert zich dat iedereen die zich groen, eco of duurzaam noemt vandaag de grootste bedreiging vormt voor de idealen uit de door hem zo verfoeide Verlichting. Daarom vermomt hij zich als milieubeschermer. Vandaag is het dat groeiende leger van ‘progressievelingen’ die zich hebben laten verblinden door de milieugekte, die je onstuitbaar de les lezen wanneer je opkomt voor economische groei, een onbetwistbare voorwaarde voor alle maatschappelijke en persoonlijke ontwikkeling.

Dit moeten we niet pikken. Wie van ons nog steeds gelooft in vooruitgang en in de mensheid moet met lef en vastberadenheid de strijd aanbinden met de meest fanatieke vormen van het reactionaire milieudenken, precies zoals de helden uit de Verlichting het in hun tijd opnamen tegen de mystici die vooruitgang in de weg stonden en de mensheid in haar hok wilde houden.

(Met dank aan Tegengeluid, de nieuwsbrief voor dwarsdenkers. Dit artikel verscheen eerst in Reason. Vertaling: Marco Visscher.)