Brexit: ‘De daad bij het eurosceptische woord voeren, is complexer dan verwacht’

Al decennialang wordt de Britse afkeer voor het Europese project vrij breed gedragen. Iets meer dan helft van de kiezers koos voor Leave vorig jaar en voor alle duidelijkheid: en de Remain-campagne stond niet stijf van blinde adoratie voor de EU. Vergeet niet dat David Cameron de referendumcampagne introk met de boodschap dat het VK nooit mee zou stappen in een verdere politieke eenmaking van de EU. Theresa May verloor onlangs haar ‘snap election’, maar ze won wel meer kiezers dan David Cameron. Het kiespubliek van de grote eurofiele partijen Liberal Democrats en de Schotse nationalisten kromp daarentegen.

Het is ook heus geen puur politiek rechts verschijnsel. Aan de linkerzijde was bijvoorbeeld Labour grandee Tony Benn jarenlang een vurige tegenstander van de EU. Benn is zowat de politieke vader van Jeremy Corbyn die nu Labour voorzit. Het is niet toevallig dat Corbyn vorig jaar in de Remain-campagne nogal op de achtergrond bleef. De man draagt de EU ook niet echt een warm hart toe. Vandaag is zijn standpunt dat de brexit er komt, maar in een goede verstandhouding met de EU. Labour scoorde goed in de verkiezingen van 8 juni. Het brexitstandpunt werd bijna niet in vraag gesteld.

David Davis, de brexitminister, vertelt nu ongeveer hetzelfde als Corbyn. ‘We verlaten de common market, maar we behouden onze speciale band met de EU.’ Davis voert al van in de jaren ’90 een strijd tegen ‘Brussels’. Binnen zijn Conservative Party was de eurosceptische vleugel lang iets voor balorigen zoals de erudiete, maar controversiële Enoch Powell. Hij ging volop tegen de pro-Europese standpunten van zijn premier Edward Heath in. Heath bewerkstelligde de Britse toetreding tot wat vandaag de Europese Unie is. Het euroscepticisme werd pas mainstream bij de Tory’s onder Margaret Thatcher. Ze mocht dan ooit anders gedacht hebben, in de jaren ’80 voerde ze een persoonlijke kruistocht tegen de verdere eenmaking van de EU. Het kwam toen nooit tot een referendum, omdat ze dat very German vond. Hitler maakte toch ook gebruik van referenda om zijn gelijk te krijgen? Het was een deel van haar redenering.

Tegen het einde van de jaren ’90 waren de conservatieven helemaal verdeeld over de Europese kwestie. Labour had zich erover verzoend. Het legde zijn eurosceptische verleden af – de partij is historisch de grootste tegenstander -, omdat de EU een sociaal surplus voor het Britse beleid betekende. Zelf Tony Blair, die begin jaren ’80 nog pleitte om uit ‘Europe’ te stappen, werd een vriend van de EU.

De brexit zit dus diep in de vezels van de Britten. Al van in de jaren ’60 bestaat er op het eiland een publiek debat gevoerd door belangrijke politici over de zin of onzin van een Brits lidmaatschap. In België is zo’n debat zelfs nog niet uit zijn kinderschoenen. Je kan de brexit dus niet zomaar vergelijken met de verkiezing van Donald Trump in de Verenigde Staten. Het is ook niet dé overwinning van Nigel Farage en de zijnen. Het is het resultaat van een lang proces. Zolang de EU een economisch project leek, vonden de Britten dat jolly good. Zodra het een politiek project werd, steigerden ze en boden ze weerstand. Ironisch genoeg voor de brexiteers zal de brexit als eerste de gekoesterde handelsbelangen pijn doen.

Ondanks hun jarenlange kritiek lijken de Britten er vandaag niet klaar voor. De daad bij het eurosceptische woord voeren, is complexer dan verwacht. Want, wat is dat nu brexit? Welke wilt men? Hard of zacht? Ze weten het precies zelf niet goed. Voorlopig komt de aanpak nogal amateuristisch over. Maar de opgewekte brexitminister David Davis meent het wel. Like a true amateur – gentleman. Misschien is hij wel de geknipte man om Theresa May te vervangen?

Harry De Paepe is VK-kenner bij Doorbraak.be. In het najaar verschijnt zijn boek – dat hij samen met VRT-journalist Flip Feyten schrijft – ‘Stiff upper lips. Waarom de Engelsen zo Engels zijn’ bij Uitgeverij Vrijdag.