‘Bootvluchtelingen: zijn de aangekondigde maatregelen wel de juiste antwoorden?’

Het actieplan dat Europa voorstelt om nieuwe drama’s op de Middellandse Zee te vermijden wordt door Hind Riad en Joke Callewaert van Progress Lawyers Network kritisch tegen het licht gehouden.

Europa kan zijn verantwoordelijkheid niet langer ontlopen na het enorme drenkelingendrama in de Middellandse zee van de voorbije dagen.

Als reactie hierop zal de Europese Unie -tijdens een bijzondere top van staatshoofden en overheden op donderdag 23 april – een actieplan voorbereiden dat nieuwe drama’s in de Middellandse zee moet vermijden.

Maandag al hebben de ministers van buitenlandse en binnenlandse zaken vergaderd. De Europese Commissie heeft een lijst van tien dringende maatregelen voorgesteld als reactie op deze crisis.

Een snelle respons is uiteraard toe te juichen, maar in deze haast mogen we de essentie niet uit het oog verliezen: zijn de aangekondigde maatregelen wel passende antwoorden?

Bekijken we de voorstellen van dichterbij, dan blijkt dat geen van de tien punten die door de Commissie zijn voorgesteld iemand van de verdrinkingsdood kan redden. Het tegendeel is waar.

Grenspolitiek verstrengen

De 10 ‘oplossingen’ die maandag al werden voorgesteld, en die naar alle waarschijnlijk terug te vinden zullen zijn in de besluiten van de top van donderdag, zijn : het agentschap Frontex versterken, de boten van de mensensmokkelaars vernietigen, het analyseren van de methoden die de smokkelaars hanteren, een beter beheer van de asielaanvragen, een snellere uitwijzing van de migranten die niet tot verblijf worden toegelaten, het blokkeren van de migrantieroute’s, een betere kennis krijgen van de migratiestromen.

Wij stellen met verbazing vast dat de Europese leiders gebruik maken van dit menselijk drama met duizend doden om de grenspolitiek te verstrengen en de repressie naar de slachtoffers toe te versterken. De balans is helaas uiterst helder : 9 van de 10 voorstellen van de Europese Commissie hebben tot doel de mechanismen te versterken die, in tegenstelling tot wat beweerd wordt, niet tot doel hebben om mensenlevens te redden, maar die de toegang tot Europa onmogelijk maken.

Frontex is geen oplossing maar maakt deel uit van het probleem. De opdracht van dit agentschap is niet om mensenlevens te redden op zee, maar om de grenzen te bewaken. Een verstrenging van de maritieme grenzen van Europa heeft tot gevolg dat migranten gevaarlijkere routes en middelen gebruiken. De missies van Frontex op zee zijn gedeeltelijk verantwoordelijk voor de herhaaldelijke schipbreuken in de Middellandse zee.

Het is uiteraard positief om asielaanvragen beter te beheren en om vluchtelingen beter te spreiden, maar op welke wijze worden migranten zo van de verdrinkingsdood gered ?

Op welke wijze zorgt de vernietiging van de boten van de mensensmokkelaars voor de redding van mensenlevens? De smokkelaars zullen andere boten vinden of vluchtelingen zullen in de Libische woestijn omkomen, in plaats van in de Middellandse Zee.

De smokkelaars – zelfs de meest beruchte – zijn slechts een gevolg van het actuele migratiebeleid dat de reguliere toegang tot het Europees grondgebied quasi onmogelijk maakt en die de migranten geen andere keuze laat dan op hoop van zegen aan boord te gaan van geïmproviseerde boten.

Legale toegangsweg voor migranten

De enige geloofwaardige manier om mensensmokkelaars te bestrijden is om migranten een legale toegangsweg te bieden. Dergelijke oplossingen, die migranten toelaten om als aanvrager van internationale bescherming op het Europees grondgebied te komen, bestaan. De hervestigingsprogramma’s in de landen van de Europese Unie van mensen die het vluchtelingenstatuut hebben bekomen via het UNHCR (het Hoog Commissariaat van de Verenigde Naties voor Vluchtelingen) bijvoorbeeld. Dit vormt één van de tien maatregelen die maandag door de Europese Commissie zijn voorgesteld, maar als een vage belofte, zonder concrete cijfers en op vrijwillige basis voor de Lidstaten.

Deze procedure wordt bovendien bijna niet toegepast door de Lidstaten. Al in december 2014, heeft het UNHCR de landen van de Europese Unie opgeroepen om 130.000 Syrische vluchtelingen op te vangen. Duitsland heeft beloofd om er 30.000 te verwelkomen, Zweden 2.700. De 26 andere lidstaten van de Europese Unie hebben zich geëngageerd om 5.438 vluchtelingen op te vangen. De beschermingsnood is echter nog nooit zo groot geweest.

Volgens het UNHCR is het aantal vluchtelingen, asielzoekers en verplaatste personen in de hele wereld, voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog, meer dan 50 miljoen personen.

Dirk Van Den Bulck, de Commissaris voor de Vluchtelingen en de Staatlozen in België, zei in een persbericht van januari 2015 dat “Bijna de helft van alle asielonderzoeken door het CGVS in 2014 leidde tot de toekenning van een beschermingsstatus. Gezien de ernst en de nabijheid tot Europa van ernstige oorlogs- en conflictsituaties, moeten we er op voorbereid zijn dat dit aantal de komende jaren minstens op hetzelfde niveau zal blijven.”

De beschermingsgraad bereikt zelfs 98% voor de Syrische vluchtelingen. Op voorwaarde natuurlijk, dat je levend tot in België geraakt. Op voorwaarde dat je beroep doet op smokkelaars. Er bestaat immers geen andere manier om internationale bescherming te vragen. Onder de verdronken bootvluchtelingen van de laatste dagen, hadden velen afkomstig uit Syrië internationale bescherming gekregen indien ze hun reis hadden overleefd.

Hoe kan een Syriër het land bereiken waar hij bescherming krijgt?

Door in hun maatregelen en in hun retoriek de strijd tegen de mensensmokkelaars centraal te stellen, proberen de Europese instellingen de fundamentele vraag te overschaduwen: bij gebrek aan een legale manier om zijn land van herkomst te verlaten, hoe bereikt een Syriër een land waar hij bescherming krijgt?

Hoelang nog zullen we wachten alvorens legale toegangsmogelijkheden te voorzien om nieuwe menselijke drama’s te vermijden?

Hoelang nog zal de Europese Unie ons doen geloven dat het verstrengen van de grenzen levens zal redden?

Hoelang nog gaan wij deelnemen aan oorlogen die miljoenen burgers op de vlucht jagen?

Hoelang gaan wij nog wapens verkopen zonder na te gaan door wie en vooral tegen wie deze wapens zullen worden gebruikt ?

Hoelang gaan wij nog de rijkdom van Afrika plunderen ? Onze banken blijven nog steeds speculeren op voedsel en dragen zo bij aan de honger van miljoenen mensen?

Hoelang gaan wij nog slechts 0,7% van ons BNP besteden aan ontwikkelingssamenwerking? Volgens Minister Olivier Chastel (MR), was 0,64% goed, gelet op de economische en politieke situatie van België.

Hoelang nog gaan wij ontwikkelingssamenwerking ondergeschikt maken aan de ondertekening van economische akkoorden die de Derde Wereldlanden verstikken? Uit een onderzoek blijkt dat de Wereldbank sinds 2004 projecten heeft gefinancierd die tot gevolg hebben dat 3,4 miljoen personen gedwongen werden hun gronden of woningen te verlaten.4

Hoe lang gaan wij nog zoveel vervuilen en zo steeds meer klimaatvluchtelingen creëren?

Hoe lang gaan wij nog de verrijking van de farmaceutische bedrijven toelaten die de toegang tot gezondheidszorg voor zeer velen onmogelijk maken?

Hoe lang nog…

We kunnen niet straffeloos alle rijkdom van de wereld naar ons toetrekken en vervolgens klagen over de ellende van de wereld.

De grote meerderheid van de mensen wensen in hun eigen land te blijven. Het is door de honger, de ellende, dictaturen of oorlog dat mensen vluchten.

Zijn we in de 21ste eeuw niet eens toe aan een beleid dat de oorzaken aanpakt in plaats van de gevolgen?

Het enig aanvaardbare migratiebeleid is een beleid dat de moed heeft om oplossingen te vinden voor de eigenlijke vragen die zich stellen. Dat de moed vindt om aan te klagen dat 1% van de rijksten in deze wereld niet eeuwig in bezit kunnen zijn van 48% van de rijkdommen van onze planeet.

Al de rest, is hypocrisie.

(Hind Riad en Joke Callewaert werken voor Progress Lawyers Network in Brussel)