‘Het begint erop te lijken dat Natuurpunt meer voor onze gezondheid doet dan minister Maggie De Block’

We hebben de natuur nodig om ons goed te voelen, schrijft Knack-wetenschapsjournalist Dirk Draulans. ‘Links of rechts speelt geen rol als je streeft naar behoud en beheer van onze natuur.’

Een van de meest gedeelde artikels op de website van Knack vorige week was: ‘We lijden met z’n allen aan NDD’. Het succes van het stuk kan te maken hebben met het cultiveren van kwalen en kwaaltjes dat in de media – en bij uitbreiding de maatschappij – tegenwoordig mode is, zeker als ze aangeduid worden met een geheimzinnig acroniem, zoals ADHD of CVS.

NDD staat voor ‘Nature Deficit Disorder‘. De ‘aandoening’ treft mensen vooral in de late herfst en de winter, als ze veel binnen zitten, nog minder bewegen dan anders en nog meer met kunstlicht te maken krijgen. De aan schermen gebonden ontspanningscultuur van de jonge generatie, die nog minder buiten komt en die meer weet van monsterachtige dinosaurussen dan van vogels in de tuin, zou haar het hele jaar door gevoelig maken voor NDD.

De problematiek is niet officieel door de medische wetenschap erkend, maar ze zou desondanks gepaard gaan met een waslijst aan psychische en fysieke klachten, zoals aandachtstoornissen, paniekaanvallen, depressie en obesitas. De onderliggende oorzaak zou biologisch van aard zijn en ruw samen te vatten met de stelling: wij zijn niet gemaakt om altijd binnen te zitten.

Een tekort aan natuurervaringen maakt ons lethargisch en kwetsbaar voor negatieve gevoelens. Binnen zijn er te weinig kansen om te ontspannen en rustig te worden. Zelfs natuurdocumentaires als het onvolprezen Planet Earth, waarvan de tweede reeks momenteel op Canvas loopt, zijn snedig gemonteerd, want dat hoort nu zo.

Mensen kijken naar adembenemende natuur op tv, maar zien de discrete schoonheid in hun tuin niet meer. Er is veel schoonheid in de natuur, waar je van kunt genieten zonder dat je er veel moeite voor moet doen (en zonder dat het veel kost, toch niet voor jezelf). Een wandeling of gezapige fietstocht zonder gsm blijft de ultieme ontspanning. Het aantal studies dat een link legt tussen groen in de leefomgeving en een gezond leven groeit. Het effect zou zelfs kwantitatief zijn: hoe meer je in de natuur bent, hoe groter de voordelen. Ons lichaam moet af en toe naar buiten om zich goed te voelen.

Twee weken geleden presenteerden Nederlandse onderzoekers nog een studie die aantoonde dat hoe meer natuur mensen rondom hun huis hebben, hoe minder angststoornissen ze ervaren. Groen en (vooral) water in de leefomgeving bevorderen ook de algehele gezondheid. De voornaamste conclusies waren dat de sector van de geestelijke gezondheidszorg meer gebruik moet maken van natuur, zowel preventief als therapeutisch, en dat mensen er voordeel bij hebben dat er natuur bij komt in hun buurt of dat bestaande natuur toegankelijker wordt gemaakt.

In die zin kan gesteld worden dat Natuurpunt meer voor onze gezondheid doet dan minister Maggie De Block (Open VLD). Investeren in natuur zou een vermindering van de kosten in de gezondheidszorg kunnen impliceren, naast de andere voordelen die het oplevert en die gebundeld worden als ‘ecosysteemdiensten’: natuur die zich nuttig maakt voor de mens, want dat moet, natuur behouden louter voor het bewaren van biodiversiteit ligt veel moeilijker dan natuur behouden voor het welzijn van de mens.

Natuurpunt vierde onlangs haar 15^de verjaardag. De vereniging ontstond als een fusie tussen de verenigingen De Wielewaal en de Belgische Natuur- en Vogelreservaten. Ze is uitgegroeid tot een stevige organisatie met 100.000 gezinnen als lid, die steeds zwaarder weegt op het maatschappelijk debat. Ze heeft van natuur, natuurbehoud en natuurbeleving elementen gemaakt waar men niet meer omheen kan.

Haar succes steunt op het feit dat ze een soort moderne gezinsbond is geworden, met activiteiten voor het hele gezin, met natuurgebieden waarvan altijd op zijn minst een stukje publiek toegankelijk is en met een biologisch verantwoorde merchandising. Ze zet ook in op burgerwetenschap: ze betrekt haar leden bij het onderzoek dat nodig is om natuurbelangen te verdedigen tegen andere actoren die hun oog laten vallen op de weinige open ruimte die er in Vlaanderen nog is. Tellingen van vogels en vlinders in de tuin zijn er de populairste voorbeelden van.

Onlangs kwam de vraag van enkele lezers van Knack of Natuurpunt (en een natuurvereniging in het algemeen) links of rechts is. De vraagstellers gingen ervan uit dat een groene vereniging zich per definitie in het linkerdeel van het politiek-maatschappelijke spectrum bevindt, maar het debat over de strijd tegen invasieve soorten (dieren en planten die van ver weg komen, meestal in het zog van de mens, en die soms zo gaan woekeren dat verdelgen de enige optie is) deed sommigen aan rechts denken – strijd tegen vreemdelingen, weet u wel.

Mij lijkt het dat een vereniging als Natuurpunt politiek neutraal is, en dat beter ook blijft, wat op zichzelf al gezond kan zijn. Ik heb soms wel het toch wat vreemde gevoel dat de rechtse N-VA meer met onze natuur begaan is dan het linkse Groen – zeker na het vertrek van de door natuur en dieren bevlogen Hermes Sanctorum uit die laatste partij. Voor de N-VA past natuur in het nationalistische streven naar het behoud van het eigen erfgoed, terwijl Groen meer bij de sp.a gaan aanleunen is en meer inzet op sociale milieuthema’s.

Een van de succeselementen van een vereniging als Natuurpunt is ook dat maatschappelijke gelijkheid er maximaal speelt. Links of rechts speelt geen rol als je streeft naar behoud en beheer van onze natuur. Rijk of arm: iedereen betaalt hetzelfde lidgeld, wandelt langs dezelfde wegen en geniet van dezelfde dieren en planten – heel anders dan in bijvoorbeeld jagersverenigingen, waar de rijken stilstaan en schieten wat wordt opgejaagd door wandelende minder-rijken.

Misschien nog wat meer vrouwen, zeker in de bestuurscenakels van de vereniging, en Natuurpunt zou model kunnen staan voor de natte droom van geëngageerde denkers en politici: de ultieme gelijkheid in de maatschappij. Ook dat zou als ‘gezond’ gekwalificeerd kunnen worden.