‘Partij van De Wever gaat in tegen conservatisme’ (De Dijn)

In de Knack-interviewserie ‘Denken als ambacht’ praat Herman De Dijn onder meer over het conservatisme van Bart De Wever. Een kort fragment.

‘Ik heb een leven kunnen leiden dat normaal gesproken is voorbehouden voor aristocraten’, zegt hij. ‘Een leven dat totaal gewijd is aan datgene wat je graag doet.’

Herman De Dijn is de belangrijkste conservatieve filosoof van Vlaanderen. Hij heeft, ook in het buitenland, een stevige reputatie als kenner van Spinoza. Als ik hem vraag wat filosofie eigenlijk is, ontsteekt hij in een enthousiast betoog. ‘De beroemde Britse filosoof Michael Oakeshott had daar een hele mooie uitdrukking voor: the conversation of mankind, de conversatie van de mensheid. Mensen zijn altijd aan het palaveren. Over het leven, over de liefde, over van alles. De filosofie is een bepaald onderdeel van dat gepalaver, van die conversatie. Net zoals de literatuur, bijvoorbeeld, is de filosofie een reflectie op het gepalaver van elke dag. De filosoof bekijkt dat gepalaver, dat geroezemoes, en haalt er bepaalde aspecten uit, denkt erover na, zoekt naar de fundamentele concepten, enzovoort. Allemaal dingen waar mensen zich normaal gesproken niet mee bezig houden.’

Is dat voor u een bron van genot?

Herman De Dijn: Ja, die vorm van denken is heel plezierig. Ik vind het fantastisch om daaraan te mogen deelnemen. Om mijn leven daaraan te mogen wijden. En ik werd er nog voor betaald ook. Ik heb mogen converseren met de doden, want dat doe je in feite als je de grote filosofen leest: je probeert te begrijpen wat zij ons te vertellen hebben.

Wat is conservatisme eigenlijk?

De Dijn: In filosofisch opzicht betekent conservatief zijn dat je begrijpt dat bepaalde dingen pas betekenis en zin krijgen in en door een gemeenschap, dankzij de overdracht die in die gemeenschap kan plaatsvinden. Traditie betekent letterlijk: datgene wat doorgegeven is, van het Latijnse tradere, doorgeven. De echt interessante dingen in het leven kun je louter als individu nooit bedenken of uitvinden, die krijg je aangereikt via de gemeenschap waarvan je deel uitmaakt. Pas zo is echte zelfrealisatie mogelijk: door te participeren aan een cultuur, een traditie die van generatie op generatie wordt bewaard, aangepast en doorgegeven. Als ik dat op mijzelf betrek: al die inzichten die ik als filosoof heb verworven, daar zou ik in mijn eentje nog in geen miljoen jaar opgekomen zijn.

N-VA-voorzitter Bart De Wever schrijft vaak over dat conservatisme. Heeft hij het volgens u goed begrepen?

De Dijn: Ja, hij formuleert dat heel goed, ik moet dat bewonderen. Toch is er iets dat ik eigenaardig vind. Aan de ene kant is De Wever iemand die begrijpt waar het over gaat, die zich de conservatieve inzichten heeft eigen gemaakt, maar toch is hij voorzitter van een partij die voortdurend tegen die conservatieve inzichten ingaat. Ik bedoel daarmee het volgende: hoe verkoopt zijn partij zich? Niet door allerlei traditionele inzichten te verdedigen, maar zoals elke politieke beweging vandaag: met een economisch discours, met de belofte van meer welvaart en rijkdom. Alsof dat het enige is dat belang heeft.

U hebt natuurlijk makkelijk praten, professor. Voor velen onder ons is economische groei zeer belangrijk, anders vinden we geen job.

De Dijn: Akkoord, maar dat mag toch niet het enige doel zijn? Het is toch even belangrijk dat we bepaalde tradities bewaren en verdedigen. Als we dat niet doen, zal die economische weg uiteindelijk toch doodlopen. De financiële crisis was geen toeval. Ik ben geen specialist in die materie, maar die crisis heeft ook te maken met het verdwijnen van bepaalde waarden, met de ontsporing van de hebzucht. Veel economen hebben Adam Smith maar half gelezen. Ze kennen The Wealth of Nations, zijn boek over de werking van het kapitalisme. Maar ze vergeten dat hij ook The Theory of Moral Sentiments schreef, over het belang van vertrouwen. Zonder dat onderliggende niveau van vertrouwen is er geen vooruitgang. Een samenleving heeft stabiliteit nodig, waarden en deugden, om economisch succesvol te zijn.

Joël De Ceulaer