‘Vrouwen zijn complexer dan mannen, stellen farmacologen’

‘Vrouwen uitsluiten uit geneesmiddelenonderzoek is geen goed idee’, schrijft Bodytalk-hoofdredacteur Marleen Finoulst. ‘De verschillende verhouding van spier- ten opzichte van vetmassa kan de effecten van geneesmiddelen beïnvloeden.’

Vrouwen schijnen zolpidem, een bepaald populair slaapmiddel, trager af te breken dan mannen, waardoor ze ’s ochtends nog versuft zijn en riskeren half slaperig achter het stuur te kruipen. Daarom vroeg de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) in 2013 de initiële dosis van zolpidem voor vrouwen te halveren. Veel slaapmiddelen worden grotendeels getest bij mannen en helaas niet bij vrouwen, klaagt de Amerikaanse slaaponderzoeker Jessica Mong aan.

Dat vrouwen uitsluiten uit geneesmiddelenonderzoek geen goed idee is, bewijst nog een ander medicijn, dat in de jaren negentig getest werd om stolling tegen te gaan bij patiënten die net een hartinfarct hebben doorgemaakt. Bij mannen bleek het middel goed te werken (20 % minder schade aan de hartspier), maar bij vrouwen stelde men het tegenovergestelde vast (15 % meer schade). Een verklaring voor dit omgekeerde effect is nooit gevonden. Het medicijn werd wel meteen afgevoerd, wat ook geen goede zaak was voor mannen, die er baat bij hadden kunnen hebben.

Hormoonschommelingen

Loes Visser, farmaco-epidemiologe aan het Erasmus MC Rotterdam, becijferde in 2013 dat slechts 1 op de 10 geneesmiddelen ook bij vrouwen getest wordt, terwijl vrouwen meer pillen slikken dan mannen en soms ook anders reageren. De verschillende verhouding van spier- ten opzichte van vetmassa, kan, net als andere verschillen in lichaamssamenstelling, de effecten van geneesmiddelen beïnvloeden. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat vrouwen meer kans lopen op nevenwerkingen en vaker gehospitaliseerd worden vanwege nevenwerkingen van geneesmiddelen.

Dat nog steeds te weinig vrouwen betrokken worden bij het uittesten van nieuwe medicijnen heeft verschillende verklaringen. Vrouwen zijn complexer dan mannen, stellen farmacologen.

Hormoonschommelingen hebben een impact op de werking van medicijnen. Zo beïnvloedt het vrouwelijke hormoon oestrogeen hormonen in de lever die een rol spelen bij de afbraak van medicijnen. Met andere woorden: de duur dat een geneesmiddel in het bloed blijft circuleren en effecten en neveneffecten genereert, wordt mee bepaald door de menstruele cyclus. Je hebt daarom een grotere groep vrouwen nodig om een geneesmiddel te testen, omdat vrouwen meer onderlinge verschillen vertonen dan mannen. Meer testpersonen betekent ook meer kosten voor het farmaceutische bedrijf, en nieuwe medicijnen ontwikkelen kost nu al stukken van mensen. Het kostenplaatje mag echter geen reden zijn om vrouwen uit te sluiten: er kan gerust wat worden afgeroomd van het marketingbudget ten gunste van het klinische onderzoek.

Softenon-drama

De vaststelling dat vrouwen gevoeliger zijn voor nevenwerkingen kan de producent ook parten spelen natuurlijk. Je brengt liever een medicijn op de markt dat goed getolereerd wordt. In Nederland meldde 50 % meer vrouwen nevenwerkingen van medicijnen aan het Bijwerkingencentrum Lareb en trok de overheid zopas extra geld uit voor meer geneesmiddelenonderzoek bij vrouwen. In België kunnen nevenwerkingen of incidenten met geneesmiddelen gemeld worden bij het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten en ook daar blijken meer vrouwen dan mannen nevenwerkingen te melden, al kan men daar geen conclusies aan verbinden. De melder is bij ons niet noodzakelijk degene die de nevenwerking ondervindt.

De laatste jaren worden stilaan meer vrouwelijke testpersonen ingeschakeld voor klinische studies, maar al bij al nog te weinig. Hun deelname is aan strikte voorwaarden verbonden: ze moeten anticonceptie gebruiken en bij de start van de test veelal een zwangerschapstest laten afnemen bijvoorbeeld. Een gevolg van het Softenon-drama in de jaren zestig.