Te veel tijd voor een scherm ruïneert de gezondheid van onze jongeren

Geen kwaad woord over de voordelen van de ultrasnelle communicatie via beeldschermen. Maar we mogen niet blind zijn voor de stevige gezondheidsrisico’s die ze inhouden. Want te veel kijken, is zeer schadelijk voor ze.

Volgens de Britse arts, Aric Sigman, moeten we de tijd die onze kinderen besteden voor televisie- en computerschermen dringend inkrimpen. Onze kinderen bewegen nu al veel minder dan vroeger en de extra tijd voor het scherm maakt dat nog erger.

Onstuitbare opmars

Sigman trekt flink van leer in een bijdrage in de Archives of disease in childhood. Aanbevolen literatuur, al bevat het stuk helaas veel technische termen en afkortingen.

Hij haalt wel alleen cijfers aan voor Britse, Amerikaanse en Canadese kinderen, maar de situatie bij ons lijkt daar niet wezenlijk van te verschillen.

Want ook hier kent de opmars van de beeldschermen voorlopig nog geen grenzen. Zeker niet bij de jonge generaties die tussen de beeldschermen opgroeien.

“Britse kinderen van 10 jaar kunnen thuis vrij beschikken over gemiddeld 10 schermen. Van televisie, laptops, vaste computers, spelconsoles, smartphones enzovoort,” stelt Sigman.

“Tijdens hun jeugd spenderen ze meer tijd voor een scherm dan in school. Voor zijn zevende heeft een kind dat nu geboren wordt al een volledig jaar voor het scherm doorgebracht: 365 dagen van 24 uur. Non-stop. Op hun 18de is dat al meer dan 3 jaar en tegen hun 80ste een 17,6 jaar.” Hallucinant.

“Het begint ook al op zeer jonge leeftijd,” volgens Sigman. “Met het scherm als babysit en daarna beginnen kinderen al vlug 2 schermen tegelijk te gebruiken en combineren ze televisie met een laptop, gsm, smartphone enzovoort.”

De meeste ouders stellen geen grenzen aan het gebruik thuis. Er bestaan nochtans richtlijnen, maar blijkbaar zien ouders en andere begeleiders er het nut (nog?) niet van in.

Gevolg: sommige kinderen zitten overdag bijna de helft van de tijd en meer voor het scherm. Acht uur schermtijd is geen uitzonderingen meer. En dan rekenen we nog maar alleen met de toestand thuis. Niet het mobiele schermgebruik onderweg.

Slaapstand overdag

Languit voor het scherm liggen of in een zetel wat op een computer tokkelen, lijken voor ons lichaam onschuldige bezigheden. Ze zijn dat ook tenzij wanneer je het te vaak en te lang doet. Want ons zuinige lichaam schakelt bij zulke zeer passieve bezigheden binnen de kortste keren over naar een absolute spaarstand in energieverbruik die ongeveer overeenkomt met slapen. Zelfs achter het stuur in je wagen.

In die rusttoestand nemen je spieren bijvoorbeeld veel minder vetten op uit het bloed dan normaal. Maar zelfs het beetje dat ze opnemen, verbranden ze niet omdat ze er toch maar passief bijhangen. Gevolg? De vetten stapelen zich op in de spiercellen en dat ontregelt hun stofwisseling.

Het verstoort bijvoorbeeld de werking van insuline en de productie van het goede HDL-cholesterol en stresshormonen. Van die laatste gaan we meer produceren wat het stresspeil in lichaam en geest opschroeft. Al die negatieve mechanismen samen zetten ons op weg naar diabetes, verhoogde bloeddruk, ontwrichte cholesterolspiegels enzovoort.

De eerste signalen daarvan zijn zelfs op jonge leeftijd al merkbaar. Kinderen die veel voor een scherm zitten, hebben gemiddeld minder spierkracht en uithouding. Voor elk extra uur voor het scherm per dag meet je bij hen gemiddeld 1 kilogram extra gewicht.

Het is ook geen toeval dat steeds meer kinderen aan diabetes type 2 lijden, een chronische aandoening die het gevolg is van de combinatie van overgewicht en te weinig beweging, wat naadloos aansluit op het overmatig gebruik van beeldschermen.

Vroege start naar het infarct

De gevolgen van dat gedrag stapelen zich op en zijn niet min. Deze maand meldt Neurology dat beroertes, ooit een aandoening voor 50-plussers, steeds meer voorkomen in de groep 20 tot 50-jarigen. De oorzaken ervan passen perfect op de risicofactoren waar overdreven schermgebruik toe bijdraagt.

Toegegeven, het aantal jonge slachtoffers blijft nog altijd klein, maar een beroerte op je dertigste, je mag er niet aan denken. De gevolgen voor je leven kunnen desastreus zijn.

Het hart lijdt ook onder de passiviteit. Doctor Katrien Wijndaele van de universiteiten van Gent en Cambridge stelde vast dat het risico op een fatale hartaandoening onder de Britse bevolking met 7% toeneemt voor elk extra televisie-uur per dag.

In Australie stijgt het risico op overlijden zelfs met 11% voor elk extra uur televisie per dag en dat op overlijden door een hart- of vaatziekte met maar liefst 18%.

De cijfers zijn nog dramatischer voor wie 4 uur of meer per dag televisie kijkt. Het risico op een fatale hartaandoening ligt in deze groep maar liefst 80% hoger dan voor wie minder dan 2 uur voor de beeldbuis slijt.

Klinkt dit allemaal overdreven? Helaas niet, want ondertussen meldt het World Cancer Research Fund en het American Institute for Cancer Research in hun laatste rapport dat een gebrek aan beweging en overgewicht de belangrijkste oorzaken van kanker worden nu roken als risicofactor steeds meer van het toneel verdwijnt.

Tips voor ouders

Uiteraard bepaalt iedereen voor zichzelf hoeveel tijd hij of zij voor een scherm wil slijten en het zou onvergeeflijk dom zijn om televisie als het ultieme kwaad voor kinderen te beschouwen, maar we mogen niet blind zijn voor de risico’s van overmatig passief schermgebruik. De volgende tips kunnen misschien helpen het tot gezonde proporties te herleiden.

Plaats liefst geen schermen op kinderkamers, zeker niet van jonge kinderen, want dat is een vrijgeleide voor ongecontroleerd gebruik.

Gebruik televisie niet als babysit.

Laat kinderen kruipen, ontdekken en spelen, het maakt niet uit met wat. Het is veel stimulerender voor hun lichamelijke en verstandelijke ontwikkeling.

Hou kinderen, zeker tot ze drie zijn, zoveel mogelijk weg van televisie en andere beeldschermen.

Beperk passief schermgebruik. Minder dan een half uur lijkt ongevaarlijk voor kinderen jonger dan 7. Tot 12 jaar lijkt 1 uur per dag een goede richtlijn.

Minder dan 2 uur per dag televisiekijken lijkt een goede gezondheidsrichtlijn voor al wie ouder is dan 16.

Eet liever niet eten voor televisie en zeker niet samen met de kinderen.

Wees liefst zoveel mogelijk actief, zoals te voet of met de fiets naar school en de winkel.

Jan Etienne, Bodytalk