Steeds meer moeders kampen met postnatale depressie

De jonge vrouw die haar 4 maanden oude baby’tje deze week in een waterput verdronk, brengt het probleem, dat we liever wegmoffelen onder roze-wolk-boeken, weer volop onder de aandacht.

Enkele generaties geleden kwam een postnatale depressie voor bij naar schatting 10% van de pas bevallen moeders. Vandaag heeft 12 tot 20% ermee te maken, in een variatie van mild tot zeer ernstig.

De meeste vrouwen zijn melancholisch 3 tot 5 dagen na de bevalling, maar dat wordt als normaal beschouwd. Problematisch wordt het wanneer de depressieve stemming maanden aanhoudt. Hoofdpijn, prikkelbaarheid, verlies van eetlust, huilbuien, slecht slapen zijn alarmsignalen. Het risico dat een vrouw een depressie doormaakt, verdrievoudigt in de eerste maand na de bevalling in vergelijking met vrouwen van dezelfde leeftijd. De veranderende hormoonhuishouding maakt jonge moeders extra kwetsbaar, maar het zijn vaak de moeilijke psychosociale omstandigheden die hen echt onderuit halen. Verslaving, relatieproblemen, echtscheidingen, wisselende gezinsstructuren, samengestelde gezinnen en de groeiende afstand met de eigen ouders creëren een moeilijke omgeving. Terwijl een jonge moeder net nood heeft aan ondersteuning en houvast.

De toename van postnatale depressies loopt parallel met de toename van psychosociale problemen in de samenleving. In vorige generaties konden heel wat jonge moeders nog een beroep doen op hun eigen moeder, die vaak thuis was, als spil van een klassiek gezin. Vandaag werken grootmoeders niet zelden buitenshuis, zijn ze gescheiden, leven ze met een nieuwe partner en/of stiefkinderen, of zijn ze zelf nog met een nieuw gezin gestart. Ze kunnen minder instaan voor de opvang van hun dochter en kleinkind. Jonge moeders zijn daardoor meer op zichzelf aangewezen.

Trauma’s herbeleven

In de postpartumperiode komt de zoektocht naar een referentiefiguur spontaan op gang: wat is moederschap, wat is een goede moeder? Jonge moeders kijken dan terug naar hun eigen kinderjaren en herbeleven ook traumatische ervaringen uit hun jeugd. Psychoanalytici kennen dit fenomeen als ghosts in the nursery. Precies in deze kwetsbare periode komen verhalen van incest en misbruik aan de oppervlakte, een enkele keer zelfs voor het eerst. Bij de vrouwen die met een postpartumdepressie in de psychiatrie verblijven, blijkt vroeger misbruik een frequent probleem te zijn. Ook verdrongen pijn bij de echtscheiding van de ouders kan in deze periode scherp de kop opsteken.

Perfectionisme

Maar er zijn ook moeders die ondanks een gestructureerde en warme omgeving in een depressie verzeilen. Bij veel jonge vrouwen van vandaag zou overdreven perfectionisme een opvallend fenomeen zijn. Wie als kind veel op zichzelf was aangewezen omdat de ouders bijvoorbeeld vaak uithuizig waren door relatieproblemen of carrière, groeit op met een grotere mate van onzekerheid. Perfectionisme verhult die onzekerheid. Nu steeds meer gezinsstructuren op losse schroeven staan, neemt de onzekerheid en dus het perfectionisme toe. Verwachtingen blijken ook zeer hoog gespannen te zijn, alles moet volgens het boekje verlopen, hulp vragen is niet aan de orde. De tijdgeest dicteert dan ook dat alles maakbaar en haalbaar is. Advertenties tonen perfecte vrouwen, perfecte relaties en perfecte gezinnetjes. De confrontatie met de werkelijkheid doet sommige jonge moeder overkop gaan.

Leren delegeren

Een kind krijgen zet de partnerrelatie onder druk. Wanneer beide ouders een carrière hebben, voelt de moeder zich soms benadeeld omdat ze vindt dat zij meer offers moet brengen dan de vader. Ook dit soort wrijvingen zijn vrij recent. Vrouwen die het gevoel hebben dat het evenwicht zoek is en dat ze de zorg voor de baby grotendeels alleen moeten dragen, voelen zich ontredderd, machteloos en ‘bedrogen’. Bijzonder kwetsbaar zijn ook in dit geval de perfectionistische vrouwen, die én een goede moeder willen zijn én hun carrière draaiend willen houden én weinig uit handen willen geven. Deze mama’s moeten leren dat het normaal is dat je dingen moet opgeven, uit handen geven en delegeren bij de komst van een kind. Je daartegen verzetten is tot mislukken gedoemd. Af en toe tijd en ruimte maken voor jezelf en je partner is heel belangrijk om tot een gezond evenwicht te evolueren.

Meer zielen, minder vreugd

Een kindje verwelkomen in een nieuw samengesteld gezin is een nog grotere uitdaging dan in een klassiek kerngezin. Eén of beide partners hebben al een of meerdere kinderen uit een vorige relatie. Een geboorte confronteert hen met een veelheid aan loyaliteiten. Gevoelens van rivaliteit steken de kop op. Het contact tussen stiefmoeder en stiefkinderen komt onder druk te staan, ook al was de relatie voorheen goed. De aandacht die de vader aan de diverse kinderen besteedt, wordt nauwgezet in de gaten gehouden. Een stiefmoeder kan het gevoel krijgen dat haar partner meer aandacht heeft voor de kinderen van zijn ex dan voor het eigen kind. Dat leidt soms tot spanningen en verwijten die voor nog meer donkere wolken kunnen zorgen.

Professionele hulp

Postnatale depressies kunnen jaren aanslepen, maar met een goede emotionele en psychologische ondersteuning en praktische hulp geneest 60 tot 65% binnen het jaar. Wanneer dat niet volstaat, kunnen antidepressiva helpen. Baat ook dat niet, dan kunnen de moeders die volkomen blokkeren, gehospitaliseerd worden in de psychiatrie. Voor hen telt Vlaanderen twee speciale Moeder-Kindafdeling: eentje in het Psychiatrisch Centrum Bethanië in Zoersel en eentje in Sint-Denijs-Westrem.