‘Schrijnende situatie in geestelijke gezondheidszorg’

‘Het blijft schrijnend dat mensen met psychiatrische problemen, die perfect ambulant kunnen geholpen worden, de beweging moeten maken naar “de kliniek”, zegt klinisch psycholoog Koen Lowet. ‘Benieuwd of er in het komende federale regeerakkoord wel gedurfde keuzes gemaakt zullen worden.’

De onafhankelijke ziekenfondsen brachten cijfers naar buiten omtrent de opname – duur in onze psychiatrische klinieken. Wat blijkt? Mensen met psychiatrische problematiek verblijven veel te lang in onze klinieken. Gemiddeld 69 dagen, 5 % langer dan een jaar, 2 % zelfs langer dan 5 jaar. Verrassend? Niet echt.

België kent (na Japan) internationaal het hoogste aantal psychiatrische bedden. We besteden slechts 6,1 % van ons gezondheidszorgbudget aan geestelijke gezondheidszorg. Het leeuwendeel van dat budget gaat naar grote psychiatrische voorzieningen, waar patiënten opgenomen worden en een residentiele behandeling krijgen. Nochtans weten we dat een patroon van opnames problemen kan verergeren, het risico op medicatieafhankelijkheid doet toenemen en dat behandelprogramma’s zelden gebaseerd zijn op wetenschappelijk onderbouwde methoden.

Stigma

Het blijft schrijnend dat zoveel mensen, die perfect ambulant kunnen geholpen worden, de beweging moeten maken naar ‘de kliniek’. Dezelfde kliniek waar men, in een niet zo ver verleden, ‘de gekken’ opsloot. De impliciete boodschap blijft dat we mensen met psychiatrische problemen liefst niet in onze buurt willen behandelen.

De organisatie van onze geestelijke gezondheidszorg lijkt hierdoor tot een pervers effect te leiden. We wachten tot er een serieuze pathologie is ontstaan en dan zetten we meteen de zwaarste interventievorm in, een opname. Die dan nog eens plaatsvindt in een afgelegen, in het slechtste geval ommuurd, ziekenhuis. Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat Belgen gemiddeld 10 jaar wachten vooraleer ze hulp zoeken in de Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ) voor klachten. Het stigma op psychische problematiek alleen toeschrijven aan onze psychiatrische klinieken is uiteraard te kort door de bocht. Dat de huidige organisatie van de GGZ dit stigma echter mee in stand houdt, kan je niet ontkennen.

Hoopvolle signalen

En toch zijn er hoopvolle signalen. De afgelopen periode is er nog nooit zoveel aandacht geweest voor geestelijke gezondheidszorg. Alternatieven voor de psychiatrische opnames worden naar voren geschoven en bekrachtigd. Er lopen projecten die ertoe leiden dat mensen met ernstige psychiatrische problemen thuis hulp krijgen. Bovendien krijgen steeds meer patiënten een poliklinische behandeling. Op die manier wordt de tijd die doorgebracht wordt in het ziekenhuis tot een minimum beperkt.

Recent erkenden we het beroep van klinisch psycholoog en beschermden we de psychotherapie. We startten in Vlaanderen met eerstelijnspsychologische projecten, waar mensen rechtstreeks en snel toegang kregen tot een psycholoog. We zijn aarzelend begonnen met het ombouwen van psychiatrische bedden naar meer ambulante hulpverlening. In het Vlaams regeerakkoord verscheen er zowaar een eigen hoofdstuk(je) over geestelijke gezondheid.

Terugbetaling van psychologische interventies

Toch zullen alle actoren de komende periode een aantal versnellingen hoger moeten schakelen. De psychologen zijn nu wel erkend, maar ze zijn financieel nog niet bereikbaar. Willen we medicatie afbouwen, dan moeten we het alternatief goedkoper maken. Terugbetaling van psychologische interventies is dan ook essentieel.

Het omschakelen van psychiatrische bedden is een proces wat nu al zo’n 20 jaar (!) bezig is. Waar andere Europese landen duidelijke keuzes maakten en sneller hun bedden hebben afgebouwd, slagen wij er hier maar niet in. Benieuwd dus of er in het komende federale regeerakkoord wel gedurfde keuzes gemaakt zullen worden.

Koen Lowet is klinisch psycholoog – psychotherapeut. Hij is gedelegeerd bestuurder van de Belgische Federatie van Psychologen en tevens werkzaam in een eigen praktijk.