Paul Verhaeghe : ‘Er is geen enkel rationeel argument om een relatie te beginnen’

‘Tegenwoordig kun je binnen een relatie veel meer vrijheid hebben dan vroeger, maar je betaalt daar ook een prijs voor: individualisering staat haaks op relatievorming’, zegt psycholoog Paul Verhaeghe.

‘In de toekomst zullen het de mannen zijn die een lagere positie innemen’, zegt klinisch psycholoog en psychoanalyticus Paul Verhaeghe. ‘Het traditionele beeld van de mannelijke jurist of arts die met een secretaresse of verpleegster is getrouwd, is niet alleen aan het verdwijnen maar zal ook worden omgekeerd. Er zullen meer en meer koppels zijn waarvan de vrouw hoogopgeleid is en de man een lager diploma heeft. Nu al zien we de voorbode daarvan in het hoger onderwijs: zestig procent van de studenten zijn meisjes. In de heel nabije toekomst zal de opleidingskloof tussen mannen en vrouwen nog groter worden. Niet alleen beginnen meer meisjes dan jongens aan een opleiding in het hoger onderwijs, ze hebben ook betere cijfers en studeren sneller af. Ondertussen lukt het steeds minder jongens om een diploma te behalen.’

Twee op de drie huwelijken lopen tegenwoordig op de klippen, terwijl het aantal singles jaar na jaar stijgt. Komt dat allemaal doordat de traditionele rollenpatronen verdwijnen?

Paul Verhaeghe: Dat is maar één factor. We leven ook langer, we blijven langer gezond en we zijn, onder meer door het internet, veel mobieler geworden. Daarnaast heeft ook de toenemende individualisering van de samenleving een grote invloed op relaties. Zelfs koppels doen nu veel apart, elk met hun eigen vrienden. Tegenwoordig kun je binnen een relatie veel meer vrijheid hebben dan vroeger, maar je betaalt daar ook een prijs voor: individualisering staat haaks op relatievorming.

In uw boek Liefde in tijden van eenzaamheid schrijft u dat een man in bed vooral wil scoren, terwijl seks voor een vrouw vooral een manier is om een relatie te beginnen of in stand te houden. Geen wonder dat zoveel relaties op de klippen lopen?

Verhaeghe: Tegenwoordig is een relatie geen voorwaarde meer om erotiek en seksualiteit te kunnen beleven. Vroeger was dat anders: je moest getrouwd zijn of toch minstens een vaste relatie hebben. Ondertussen is die koppeling losser geworden en kan een relatie ook op andere gronden dan seksualiteit gebaseerd zijn. Op liefde, bijvoorbeeld. En mensen kunnen seksualiteit ook buiten hun relatie beleven. Biologisch gezien zijn mensen niet monogaam, maar tegen beter weten in blijven de meesten van ons exclusiviteit van onze partner verwachten. Er is een nieuw soort dubbelzinnigheid ontstaan: vandaag hebben mensen vaak meer dan één relatie tezelfdertijd maar van hun partner kunnen ze dat niet verdragen.

Op zo’n datingsite kun je een partner zoeken op basis van uiterlijk, opleiding, leeftijd en hobby’s. Levert dat ook de beste match op?

Verhaeghe: Het blijft altijd een rationeel keuzeproces: je vinkt die kenmerken aan die je belangrijk vindt. Zulke rationele afwegingen werken prima als je een grasmaaier wilt kopen maar niet om je liefdespartner te vinden, want dat is een emotionele keuze die in de eerste plaats op buikgevoel berust. Rationeel gezien is de beste keuze trouwens alleen blijven.

Het volledige interview met Paul Verhaeghe leest u deze week in Knack.