Op 28 december 2017 stelde de Raadkamer van de Nederlandstalige rechtbank van eerste aanleg in Brussel Knack buiten vervolging in een zaak van laster en eerroof die Kenny De Meirleir, expert in chronische vermoeidheid en de chronische ziekte van Lyme, had aangespannen. Stukken uit het strafdossier geven inzicht in het functioneren van de controversiële arts, die zich nu zelf voor een rechtbank moet verantwoorden.
Op 15 oktober 2015 dient de arts Kenny De Meirleir een klacht in voor laster en eerroof tegen een andere arts: Louis Ide, algemeen secretaris van de N-VA. Aanleiding was de publicatie op 1 juli 2015 van een artikel in Knack over zijn omstreden praktijken. In het artikel wordt de medische modus operandi van De Meirleir toegelicht, onder meer door Ide. De Meirleir profileert zich als iemand die moeilijk definieerbare aandoeningen zoals het chronischevermoeidheidssyndroom (CVS) en de chronische ziekte van Lyme (CZL) kan genezen, onder meer door langdurige antibioticakuren. Helaas bestaan er geen degelijke onafhankelijke wetenschappelijke studies die aantonen dat de – dikwijls peperdure – behandelingen van De Meirleir werken. Bovendien levert hij zelf tests en medicatie voor de behandelingen via niet altijd even doorzichtige circuits.
Een behandeling met het varkensleverextract Nexavir kost 2700 euro, zonder dat bewezen is dat ze een effect heeft.
Er wordt in De Meirleirs klacht nog een tweede ‘verdachte’ geviseerd, aanvankelijk aangeduid als ‘X’. Na verhoor van De Meirleir vult het parket die X in als de auteur van het gewraakte artikel in Knack. De Meirleir zegt in zijn verhoor ook dat ‘Dirk Draulans dit artikel in opdracht heeft geschreven’. De opdrachtgever zou de KU Leuven zijn geweest, met als doel een maximale beschadiging van De Meirleir. Hij heeft het in zijn toelichting voor het parket over een ‘negatief’ dossier van de KU Leuven tegen hem, dat jaren in de maak zou zijn geweest (minstens sinds 2013).
Met dat dossier zou de KU Leuven de Vrije Universiteit Brussel (VUB), waaraan De Meirleir destijds als hoogleraar verbonden was, onder druk hebben willen zetten. Waarom de KU Leuven dat zou willen, legt hij niet uit, maar er was altijd veel animositeit tussen De Meirleir enerzijds en KU Leuven-hoogleraar Boudewijn Van Houdenhove anderzijds. Volgens de laatste waren de aandoeningen waarin De Meirleir zich specialiseerde vooral psychologisch of neurologisch van aard (ingebeelde ziektes of ziektes als gevolg van vreemde spelingen in de hersenen), terwijl De Meirleir zijn loopbaan bouwde op de stelling dat er onderliggende oorzaken waren (zoals virussen of bacteriën), waardoor er dus ook een behandeling met medicatie mogelijk was. Volgens Van Houdenhove was gedragstherapie de aangewezen weg.
‘Ik ben niet paranoïde’
De Meirleirs idee-fixe over een complot van de KU Leuven leek te steunen op een e-mail die hij op 3 mei 2013 kreeg van de ook al controversiële VUB-hoogleraar Willem Elias, die toen decaan was van de faculteit psychologie en educatiewetenschappen. Hij legde dat mandaat in 2015 neer nadat hij in een mediastorm terecht was gekomen door vrouwonvriendelijke uitspraken in de naweeën van de zelfmoord van zijn vriend Steve Stevaert. Zijn e-mail naar De Meirleir luidde: ‘Dag Kenny, steek het maar in je dossier voor als de geschiedenis je gelijk geeft, dat men weet dat ik tenminste het Vrij Onderzoek trouw bleef en niet plooi, in de VUB heerst vandaag de broekschijtersmentaliteit.’ De Meirleir stuurde de e-mail meteen door naar zijn vrouw met de boodschap: ‘Zie je dat de KUL hier achter zit, (ik) ben niet paranoïde.’
Aan de e-mail van Elias hing namelijk een correspondentie die de decaan voerde met Paul De Knop, toenmalig rector van de VUB. Hij reageerde op stappen die onder meer klinisch farmacoloog Alain Dupont van het UZ Brussel en revalidatie-expert Eric Kerckhofs van de VUB hadden ondernomen om De Meirleir uit de faculteiten geneeskunde en lichamelijke opvoeding te weren, en hem te verbieden de VUB nog te vermelden op zijn publicaties. Elias bood De Meirleir onderdak aan in zijn faculteit, als fin de carrière – de arts gaf er al een cursus fysiologie. Volgens Elias verviel daardoor ook het verzoek tot een tuchtprocedure. En dan komt de zin: ‘Mocht, wat door de collegae gevreesd wordt, een KUL-dossier over Kenny De Meirleir toch in de pers verschijnen, dan sta ik graag de pers te woord en mogen zowel Alain als Eric doen alsof hun neus bloedt.’
De grote schurken zijn de artsen die zijn overgegaan naar de dark side om hun duistere magie te beoefenen
Meer had De Meirleir niet nodig om een complot van de KU Leuven tegen zijn persoon te zien, waarvoor Knack zich graag als doorgeefluik zou hebben geleend. Dat het artikel op 1 juli 2015 verscheen, had volgens De Meirleir ook een duidelijke reden: hij had op 13 mei 2015 een aangetekende brief gestuurd naar professor Evelyn Lerut van het UZ Leuven, die in een pathologisch rapport over een patiënt De Meirleir had omschreven als ‘bekend van een eerder alternatief circuit’. Dat volstond voor De Meirleir om te dreigen met een strafrechtelijke klacht. Volgens zijn verhoor door het Brussels parket was het door de KU Leuven opgelegde artikel in Knack een rechtstreeks gevolg van zijn dreigement.
Willem Elias verklaart nu echter dat het verhaal over een complot van de KU Leuven niet van hem kwam, maar van De Meirleir zelf. Hij signaleerde het aan de rector, en De Meirleir gebruikte het op zijn beurt om zijn gelijk bevestigd te zien. Misschien toch paranoïde? Elias zegt ook dat hij De Meirleir ‘als mens’ bleef verdedigen, en dat hij geen zaken had met diens conflict in de geneeskunde: ‘Ik verdedig altijd de underdog. Als iedereen tegen iemand is, ben ik voor. De Meirleir was een van de eerste artsen waar ik in mijn jeugd naartoe ben geweest. Toen werd er over hem al gezegd dat hij ofwel gek was, ofwel geniaal. En ik wilde niet de geschiedenis ingaan als iemand die een genie kruisigde.’
In haar beschikking van 28 december 2017 is de raadkamer duidelijk: ‘Uit de tekst van het gewraakte artikel en de verhoren blijkt dat de verdachten hun visie gesteund hebben op een aantal wetenschappelijke publicaties, en dat het hier niet zomaar gaat om uitingen die louter met kwaadwillige bedoelingen zouden zijn geuit zijn. Een essentieel element van laster is de kwaadwillige intentie: de dader moet hebben gehandeld met de bedoeling aan de belasterde persoon schade toe te brengen. Deze “animus iniurandi” blijkt niet uit de tekst, nu deze gesteund is op wetenschappelijke bronnen, ook al komen deze niet overeen met de visie van de burgerlijke partij ( in casu De Meirleir, nvdr).’
De raadkamer oordeelde ook dat Knack objectief was gebleven in de berichtgeving – de klacht van De Meirleir was des te opmerkelijker, omdat hij in het artikel uitgebreid aan het woord werd gelaten. ‘Er werd overigens al meermaals geoordeeld dat uitlatingen in verband met de beroepsuitoefening of -bekwaamheid, bijvoorbeeld dat een advocaat zijn zaken slecht pleit, geen lasterlijke of eerrovende uitlatingen zijn’, klonk het nog. De raadkamer besloot om de twee verdachten (dus ook Ide) buiten vervolging te stellen, en De Meirleir te veroordelen tot het betalen van tweemaal een rechtsplegingsvergoeding van 1440 euro.
Dat De Meirleir tracht om me te intimideren door een loodzware juridische procedure te starten met aanduiding van een onderzoeksrechter en verschijning voor een raadkamer en een kamer van inbeschuldigingstelling, zal me nooit tegenhouden om de wetenschap te blijven te verdedigen. Nooit!
Louis Ide is tevreden met de buitenvervolgingstelling, al heeft hij nooit begrepen wat de bedoeling van de klacht was, tenzij intimidatie: ‘Deze rechterlijke uitspraak is een overwinning voor de wetenschap, die – ik ga wat kort door de bocht – werkt volgens het principe van de herhaalbaarheid en de weerlegbaarheid. Dat De Meirleir tracht om me te intimideren door een loodzware juridische procedure te starten met aanduiding van een onderzoeksrechter en verschijning voor een raadkamer en een kamer van inbeschuldigingstelling, zal me nooit tegenhouden om de wetenschap te blijven te verdedigen. Nooit!’
Lopen voor Lyme
Het is meer dan ironisch dat De Meirleir ondertussen, samen met zijn echtgenote, zelf voor de rechter is gedaagd door het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG) voor inbreuken op het voorschrijven van geneesmiddelen. Het betreft het antivirale middel Nexavir, dat hij leverde aan patiënten met CVS. Hij zou het hebben ‘geïmporteerd’ via een Nederlands bedrijf waarvan zijn echtgenote bestuurder was. Een behandeling zou ongeveer 2700 euro hebben gekost – veel geld voor een middel op basis van varkensleverextracten waarvan de werkzaamheid niet is bewezen. De krant Het Laatste Nieuws citeerde op 9 november 2017 in die context viroloog Marc Van Ranst van de KU Leuven, die zei dat hij het middel bij niemand zou durven inspuiten. De krant voerde ook een patiënte met CVS op die De Meirleir meer dan 3000 euro voor consultaties en tests had betaald, de dure medicatie niet inbegrepen (ze kreeg naast Nexavir ook hoge dosissen antibiotica en vitaminen). Het hielp niet. ‘Weggegooid geld’, zei de patiënte, die zich ‘opgelicht voelt’.
Op 2 januari 2018 publiceerde de Nederlandse Vereniging tegen Kwakzalverij op haar website het verhaal van een patiënte van De Meirleir die leed aan de chronische ziekte van Lyme. Ze kreeg geen gelijk van de rechtbank in haar eis dat haar zorgverzekeraar haar het grote bedrag zou terugstorten (volgens sommige bronnen 35.000 euro) dat ze De Meirleir had betaald. De Meirleir schreef haar maandenlange antibioticakuren voor, terwijl de Nederlandse wetgeving slechts in vier weken terugbetaling van antibiotica voorziet. Bovendien ging de verzekeraar ervan uit dat het behandelpakket ‘niet bewezen effectief’ is. Het artikel beschreef ook het verschijnsel van loopacties (‘Lopen voor Lyme’) en andere crowdfundinginitiatieven die tot 6000 euro per patiënt opleveren, wat de auteur noopte tot de conclusie dat ‘lymepatiënten kwakzalvers in leven houden met fundraising’. Viroloog Van Ranst had het in die context over kwakzalvers zonder enig medisch diploma als ‘boosdoeners’, maar de ‘nog grotere schurken’ waren voor hem ‘de artsen die zijn overgegaan naar de dark side om hun duistere magie te beoefenen’.
De Meirleir was een van de eerste artsen waar ik in mijn jeugd naartoe ben geweest. Toen werd er over hem al gezegd dat hij ofwel gek was, ofwel geniaal. En ik wilde niet de geschiedenis ingaan als iemand die een genie kruisigde
Nexavir is slechts een van de middelen waarmee patiënten valse hoop werd gegeven. Volgens een verslag in het eerste nummer van Nature van 2018 is het laatste in de rij rituximab: een antilichaam tegen specifieke cellen uit de afweer. Tien jaar geleden was er grote hoop dat het een doorbraak betekende in de strijd tegen CVS, maar eind vorig jaar werd duidelijk dat het middel niet meer dan een placebo-effect heeft: het geneest sommige mensen omdat ze denken dat ze een efficiënte behandeling krijgen. ‘De wetenschappelijke reputatie van het domein is bezoedeld door controversieel onderzoek’, schrijft het blad ook.
Het verwees daarbij onder meer naar een artikel in Science in 2009 over een retrovirus (XMRV) dat CVS zou veroorzaken. Dat artikel moest twee jaar later teruggetrokken worden, omdat het steunde op niet-reproduceerbare resultaten – andere wetenschappers vonden niet dezelfde link. Onderzoekers concludeerden dat het retrovirus, als het al bestond, nooit een mens besmette. Dat belette De Meirleir destijds niet om een test aan te bieden (voor 400 euro) waarmee het virus kon worden opgespoord, evenals naar verluidt een behandeling met een ‘eiwit’ dat de mogelijkheid tot replicatie van het virus uitschakelde en dus zijn effect verminderde. De Meirleir beweerde later wel dat hij een alternatieve verklaring voor het zogenaamde virus vond: ‘Lichaamscellen die stukken van retrovirale genen uit hun eigen genoom tot expressie brengen’. Ook daar is nooit een onafhankelijke bevestiging van gekomen.
Knack nam contact op met Kenny De Meirleir voor een reactie, maar hij wenste ‘absoluut niet’ te reageren, niet op de zaak die hij tegen ons had aangespannen, noch op de zaak waarvoor hij zelf is gedagvaard. Die wordt in principe half februari behandeld door de correctionele rechtbank van Brussel.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
