Met meer dan 160 titels was Theun de Vries een van de meest productieve Nederlandse schrijvers ooit. Een nieuwe bio vertelt veel over de schrijver en zijn politieke opvattingen.
Bovendien werd Theun de Vries (1907-2005), in Vlaanderen vooral bekend voor zijn historische romans, ook bijzonder vaak vertaald. Vooral in het Duits, Russisch, Tsjechisch. Maar biograaf Jos Perry zegt in ‘Revolte is leven’ minder over De Vries als mens.
Als schrijver werd Theun de Vries (TDV) vooral bekend met zijn roman ‘Het meisje met het rode haar’. De verzetsroman die steunt op waargebeurde feiten verscheen in 1956 en werd vijfentwintig jaar later verfilmd met Renée Soutendijk in de hoofdrol. Toen het boek verscheen, was De Vries begin zestig en een bekend Nederlands communist die ook naam had gemaakt met zijn verzetsactiviteiten in de Tweede Wereldoorlog. Hij verbleef tien maanden in het Kamp Amersfoort en werd daar door het verzet bevrijd. Een beetje toevallig, vermeldt biograaf en historicus Jos Perry, want eigenlijk was het de bedoeling een andere gevangene te bevrijden.
Rembrandt
Lid van de CPN, de Communistische Partij van Nederland, werd TDV midden de jaren dertig. Hij had toen al naast heel wat dichtbundels een opgemerkte roman over Rembrandt gepubliceerd. Een boek dat intussen al aan dertien herdrukken toe is. Het mag dan heel wat historische onjuistheden bevatten, de schilder verschijnt erin als een mens van vlees en bloed.
Boerenromans
In zijn lange leven, hij was 98 toen hij in 2005 overleed, had TDV het aan de stok met heel wat collega’s. Willem Frederik Hermans noemde hem een ‘ijverige fabrikant van lijvige boerenromans en historische romans’. Iets waarmee overal ter wereld ‘een welgestoffeerde boterham’ te verdienen valt. Bewondering had TDV voor Simon Vestdijk, ook al iemand die sneller kon schrijven dan god kon lezen.
Trouw partijlid
Perry schrijft boeiend over de politieke opvattingen van TDV: zijn enorme trouw aan de richtlijnen van de CPN, zijn bewondering voor de Sovjet-Unie, Hongarije, Stalin… Later werden dat China en Mao die hij even de hand mocht schudden. Minder moest TDV het hebben van Cuba. Schokkender dan de dood van zijn vader, aldus Jos Perry, was de ‘geheime’ toespraak van Chroesjtsjov die in februari 1956 op het 20ste congres van de CPSU de terreur van Stalin aan de kaak stelde. Het belette TDV niet kort daarna als gast terug te keren naar de Sovjet-Unie. Wat later werd hij door de Nederlandse PEN-club van de ledenlijst afgevoerd omdat hij de inval van de Sovjet-Unie in Hongarije niet afkeurde. Het zou tot 1968 duren voor TDV opnieuw lid kon worden, drie jaar later werd hij zelfs voorzitter.
Streuvels en Claus
Er was ondertussen wel een en ander veranderd: TDV had de CPN verlaten en was een loslopende leninist geworden, een communist zonder partij. Hij was gelauwerd met de P.C. Hooftprijs voor zijn compleet oeuvre. Communist wilde hij zich een vijftien jaar voor zijn dood niet meer noemen. Hij gebruikte wel woorden als socialisme, marxisme, vrijheid, humanisme om te zeggen waar hij stond. En schrijven bleef hij doen tot zijn laatste levensjaren: gedichten, novellen, historische non-fictie, essays, toneelstukken, filmscenario’s, hoorspelen. Toen hij begin tachtig was, publiceerde hij nog een historische misdaadroman. Vertalingen ook uit of naar het Fries.
In 2000 nog een niet uitgegeven vertaling in het Fries van Streuvels’ ‘Het leven en de dood in de ast’. Ooit bewerkte Hugo Claus De Vries’ roman ‘Het zondagsbed’ tot een filmscenario. TDV had het moeilijk met het vocabulaire van Claus: ‘klootzak’ moest vlegel, pummel, kinkel worden. Drieletterwoorden als ‘pik’ waren te rechtuit. TDV’s alternatief was ‘mannenversiersel’. De film is er nooit gekomen.
Privéleven
‘Revolte is leven’ is een genuanceerde biografie, geen kritiekloze ode aan een veelzijdig schrijver die heel bewust de twintigste eeuw heeft beleefd. Perry toont belangstelling voor de fascinatie die TDV had voor heilige moed, voor revolutie en revolutionairen, voor de momenten in de geschiedenis waarop mensen een enorme vitaliteit ontwikkelen en een metamorfose ondergaan. Het persoonlijke leven van De Vries komt minder aan bod. Wat voor vader en echtgenoot was hij? Waarom scheidde hij van Aafje en hertrouwde hij een paar jaar later met haar? Hoe zat het met die vele vriendinnen? Perry lijkt wel schroom te hebben, ook al schrijft hij soms ontroerend over de laatste jaren van TDV die alleen nog telefonisch met zijn vriendin contact kon hebben. Al bij al brengt Jos Perry een heel leesbare biografie die je zin geeft een roman van Theun de Vries (opnieuw) te lezen. Wat kan een schrijver nog meer verlangen van zijn biograaf?
Fred Braeckman
Jos Perry, ‘Revolte is leven – Biografie van Theun de Vries (1907-2005)’, Ambo, 394p., 34,95 euro. ISBN 978 90 263 1983 9
Van historicus Jan van Galen verscheen in 2011 bij Aspekt het eerste deel van een zeer omvangrijke biografie, ‘Theun de Vries, een schrijversleven 1907-1945’. Aan het tweede deel wordt nog gewerkt.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier