De 78e Boekenbeurs mag dan gisterenavond blakend van zelfvertrouwen zijn afgetrapt, met zoveel vraagtekens rond de toekomst van de prominentste Vlaamse literaire uitgeverij bleef de sfeer in Antwerp Expo wat onwezenlijk, aldus onze vliegende reporter Michiel Leen.
De openingsavond van de Boekenbeurs is steevast een moment waarop de sector de balans opmaakt. Al wordt het evenement overschaduwd door de aankondiging van de ingrijpende hervorming bij De Bezige Bij Antwerpen, en al blijkt dat de omzet van de boekensector ook in het afgelopen jaar met 2.4% kromp, toch lijkt er tijdens de officiële speeches een groter optimisme te heersen dan vorig jaar.
Koppen omhoog
Cérémonie Protocollaire. Boek.be- voorzitter André Vandorpe stelt vast dat er, ondanks berichten over voortschrijdende ontlezing, nog steeds een bloeiende leescultuur heerst, met clubjes en collectieven die her en der de kop opsteken. En zelfs in een klimaat van cultuurbezuinigingen, stelt Vandorpe vast dat de nieuwe cultuurminister maatregelen neemt om de onafhankelijke boekhandel te ondersteunen en dat er werk wordt gemaakt van een gereglementeerde boekenprijs.
Antwerps burgemeester Bart De Wever verdedigt het brede publiekskarakter van de Boekenbeurs, en relativeert de berichten over een dalende boekenverkoop: er worden jaarlijks nog steeds 16 miljoen boeken verkocht in Vlaanderen, in crisistijd zijn dat mooie cijfers. “Vijftien jaar geleden verklaarde men het gedrukte boek ook al dood,” voegt De Wever er nog aan toe. “Vandaag is het nog steeds springlevend.”
Koppen omhoog dus, de burgemeester maant de sector aan om het doemdenken te laten varen, maar daarentegen creatief en innovatief te denken. Kers op de taart: de langverwachte renovatie van Antwerp Expo zou nu in een stroomversnelling zitten. Cultuurminister Sven Gatz citeert omstandig uit het werk van Erwin Mortier om het belang van lezen in de verf te zetten. Maar van hem wil je toch vooral horen hoe de auteurs er vanaf komen in deze tijden van stringente besparingen op cultuur. Schrijvers kunnen op hun twee oren slapen: de individuele auteur blijft centraal staan in het beleid, en ondanks besparingen van 7.5% bij het Vlaams Fonds voor de Letteren, zou de ondersteuning van auteurs buiten schot blijven. Over de kwestie – De Bezige Bij Antwerpen (DBBA) blijft de minister op de vlakte: “Soms moet het boekenvak moeilijke keuzes maken.” Gatz lijkt wel een aflossing van de wacht in het vooruitzicht te stellen, waarbij nieuwe, onafhankelijke initiatieven de leemte opvullen. Concreter dan dat wordt het echter niet.
Debuutprijs
Traditioneel wordt bij de opening van de Boekenbeurs ook de Debuutprijs uitgereikt, die dit jaar naar ‘Woesten’ van laatbloeier Kris Van Steenberge gaat. Spijtig dat ook op Van Steenberges prestatie de economische logica wordt toegepast, zoals blijkt uit de inleiding van de Antwerpse cultuugedeputeerde Luk Lemmens. Zelfs het bloed, het zweet en de tranen waarmee de auteur zijn boek voltooit, heten dan een investering te zijn. Ach ja. Van Steenberge laat het terecht niet aan zijn hart komen. Verwacht dus niet het soort tirade dat Christophe Van Gerrewey vorig jaar nog afstak bij dezelfde gelegenheid. Van Steenberge is vol lof voor zijn uitgevers, Vrijdag in België en Podium in Nederland, en deelt en passant een steekje uit over het ‘economische gezoem van bezige bijen,’ om af te sluiten met een emotionele passage uit zijn gelauwerde debuutroman.
Alles of niets
Voor uitgever Rudy Vanschoonbeek kan de Boekenbeurs eigenlijk al niet meer stuk, met die debuutprijswinnaar in de rangen. “De teneur is dit jaar merkelijk optimistischer dan vorig jaar,” klinkt het. “Ik ben ook erg onder de indruk van de nieuwe cultuurminister, met wie we samenwerken om het gastlandschap op de Frankfurter Buchmesse in 2016 op te zetten. Gatz kent de grote Europese dossiers in het boekenvak, hij heeft een ongeziene vakkennis. Dat stemt me hoopvol voor de komende beleidstermijn.” Over de situatie bij DBBA spreekt Vanschoonbeek zich niet uit. “Dat lijkt me op dit moment weinig collegiaal.”
Wie wel een uitgesproken mening heeft over de zaak, zoals eerder deze week ook mocht blijken in ‘Ter Zake’, is uitgever André Van Halewyck. “De timing is wel heel ongelukkig, zo vlak voor de Boekenbeurs. Maar we moeten niet onnozel doen: de sector zit in zwaar weer, en dan wordt er soms ongelukkig gecommuniceerd. Wat er nu bij DBBA gebeurt, zag ik vroeger bij Kritak ook gebeuren: veel Vlaamse auteurs kiezen er zelf voor om naar Amsterdam te gaan en daar te worden uitgegeven. Uitgever Harold Polis slaagde er weliswaar in om heel wat namen naar Antwerpen te krijgen, maar heel wat auteurs wilden en willen nog steeds naar Amsterdam.” Of die situtatie opportuniteiten creëert voor de andere Vlaamse uitgeverijen, daarover doet Van Halewyck geen uitspraken. “Het publiek en de media beseffen niet dat enkele Vlaamse uitgeverijen op dit ogenblik ook al literair werk uitgeven. Door een weeffout in het systeem is er een mentaliteit van ’the winner takes it all’, waardoor het publiek heel wat eigenzinnige boeken gewoon nooit leert kennen. Het debuut van Geert Colpaert, bijvoorbeeld, had vorig jaar mee kunnen dingen naar de debuutprijs. Alleen werd het nooit opgepikt. Weet je, het boekenlandschap heeft iets van de woestijn rond Dubai. De skyline wordt gedomineerd door één forse toren, de Burj Kalifa, met daaromheen een honderdtal wolkenkrabbers. Als je niet af en toe een seller van het formaat Burj Kalifa in handen hebt, zit je al snel in de woestijn. Vroeger zou je het boekenlandschap nog divers en verstedelijkt kunnen noemen. Vandaag is het veel meer alles of niets.”
Maar voorts horen we Van Halewyck niet klagen, temidden de stapels nieuwe titels. Zeker niet nu Jeroen Meus erin geslaagd is om Lannoo’s keukenqueen Pascale Naessens de nummer-1-plaats afhandig te maken. De kartonnen beeltenis van de smeuïge Leuvenaar staat pal op de Van Halewyck-stand, klaar voor eindeloze selfies.
Rouwband
Minder luim bij de stand van DBBA . Enkele auteurs dragen een sticker met een éénvleugelig bijtje erop ten teken van protest . Bart Van Loo is een van hen. “Ik wil mijn collectieve en individuele bezorgdheid uiten. Collectief: voor de toekomst van Harold Polis en zijn ploeg. En individueel: uiteraard vraag ik me ook af wat er met mij zal gebeuren. Maar ik steek de hand uit aan Amsterdam, ik ga er alvast niet voor pleiten om de bruggen met Amsterdam op te blazen.”
Ook Koen Peeters draagt het insigne, en heeft het, net als Jeroen Theunissen, aangevuld met een heuse rouwband. “Zo willen we onze ongerustheid uitdrukken en onze grenzeloze sympathie voor Harold Polis en zijn ploeg,” zegt Peeters. ” Harold is steeds een goede coach geweest voor zijn auteurs. DBBA was altijd een dapper en gedurfd fonds.” Over zijn eigen situatie maakt Peeters zich minder zorgen. “‘Miavoye’ is net uit en vindt zijn weg wel. Mijn volgende roman is gepland voor volgend jaar. Ik zal dan wel merken in welke wereld ik wakker word.’
Ziek thuis
Ondanks de prominente aanwezigheid van WPG-directeur Koen Clement en Henk Pröpper, directeur van De Bezige Bij Amsterdam, is de ongerustheid bij de auteurs dus nog lang niet weg. Het lot van de Antwerpse medewerkers blijft onzeker. En de opvallende afwezigheid van Harold Polis is talk of the town. Via Boekblad.nl meldt Pröpper weliswaar dat Polis een ‘zeer serieus voorstel’ heeft gekregen om de Antwerpse afdeling te blijven leiden, maar het is onduidelijk of Polis hierop ingaat. Bovendien zit hij al geruime tijd ziek thuis en kan hij niet reageren. Ook uitgever Koen Clement verkiest om verder geen uitspraken te doen over het verdere verloop van de afslankingsoperatie bij DBBA. Steun en bezorgdheid gonzen voorts vooral off the record. To be continued.
Michiel Leen
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier