Isabel Allende: ‘De Amerikanen maken nu net dezelfde fouten als destijds in Chili’

Met bijna 60 miljoen verkochte boeken is Isabel Allende de meest gelezen Spaanstalige schrijfster ter wereld. Knack sprak met haar over leven en werk, over haar geboorteland Chili en haar huidige land Amerika.

In 1975 ontvluchtte Isabel Allende haar vaderland Chili. Twee jaar na de militaire staatsgreep door generaal Augusto Pinochet werd de grond er te heet onder haar voeten. ‘Als ik me heel erg gedeisd had gehouden, had ik misschien wel kunnen blijven’, zegt het achternichtje van de in 1973 aan de kant gezette en vermoedelijk vermoorde president Salvador Allende. ‘Maar ik werkte als journalist en had mijn eigen tv-programma. Dan is het onmogelijk om low profile te blijven.’ Allende is nu 71 jaar oud, in 2003 werd ze Amerikaans staatsburger.

In de jaren zeventig grepen in veel Latijns-Amerikaanse landen de militairen de macht. Waar kwam die hang naar het autoritaire vandaan?

Allende: Wij hebben niet het trage proces van opbouw van democratie gekend zoals de Europeanen, of de schepping van een democratie zoals in de VS. Maar onze dictaturen waren ook een gevolg van het Amerikaanse beleid. De Amerikaanse regering ondersteunde de Latijns-Amerikaanse militaire dictaturen omdat ze veel makkelijker deals kon sluiten met militairen dan met verkozen politici. Generaals lieten zich nu eenmaal omkopen met geld en wapens. Amerikaanse politici verheerlijken hun idealen van vrijheid, democratie en onafhankelijkheid, maar ze zagen er veertig jaar geleden geen graten in om hun Latijns-Amerikaanse buren regimes op te dringen die ze zelf nooit zouden hebben getolereerd. Na de coup in Chili zei Henry Kissinger: ‘We kunnen dat land toch niet communistisch laten worden omdat de bevolking dat wil?’ En kijk, nu focussen de Amerikanen zich op het Midden-Oosten, waar ze net dezelfde fouten maken als bij ons indertijd.

Wat betekende het voor u toen Pinochet in oktober 1998 gearresteerd werd in Londen?

Allende: Dat was fantastisch. Ik was toevallig in Chili. Pinochet werd gearresteerd in Londen en in 24 uur tijd veranderde de sfeer in het land totáál. Hij werd niet langer eerbiedig ‘voormalige president’ of ‘senator voor het leven’ genoemd, maar ‘de dictator’. In plaats van ‘de generaal’ had iedereen het nu over ‘Pinochet’. Er werd gevierd in de straten, maar er waren ook tegenbetogingen.

Ik was ook in Chili op de dertigste verjaardag van de coup, in 2003, het jaar dat ik Amerikaans staatsburger werd. In dat herdenkingsjaar werden er over heel Chili tentoonstellingen georganiseerd, lezingen gehouden en verschenen er boeken en artikels. De waarheid over de terreur onder de dictatuur lag open en bloot op straat. Sinds 2003 kan geen enkele Chileen nog ontkennen wat er gebeurd is, en toch blijven nogal wat mensen de dictatuur vergoelijken. Sommigen zeggen: ‘Het alternatief was een communistische dictator. Pinochet redde het land en bracht economische welvaart.’ Wat niet waar is: de welvaart kwam later, samen met de democratie. De helft van de Chilenen blijft geloven dat we tijdens de dictatuur een fijne tijd beleefden. De rechtse partijen zijn nog altijd heel machtig, en economisch hebben ze het land zelfs in handen.

Ik vind trouwens dat de slachtoffers nog altijd niet het eerbetoon gekregen hebben dat ze verdienen. De aanhangers van het regime zwijgen, de slachtoffers sterven uit, en de nieuwe generatie wil er niets over horen. De dictatuur is niet het verhaal van de jonge Chilenen. Ze willen de schuld niet dragen voor wat hun grootouders uitgespookt hebben. (JS)

Het volledige interview met Isabel Allende leest u deze week in Knack.