Haruki Murakami – Slaap

Haruki Murakami voor beginners én fans: Slaap, een mysterieuze Murakami-novelle uit 1990, werd in een mooi jasje met psychedelische tekeningen heruitgegeven.

‘De motor afzetten – daar kwam slaap eigenlijk op neer.’ Maar wat als die motor zich niet meer laat afzetten? Het vrouwelijke hoofdpersonage in Slaap, een intrigerend kleinood uit Murakami’s beginnersjaren als schrijver, bekent al in de eerste regel dat ze zeventien dagen lang niet meer geslapen heeft.

Op een onnavolgbare, soepele manier laat Murakami de lezer afdalen in het hoofd van deze slapeloze jonge vrouw. Eerst geeft ze nog mee dat ze ooit al eens een aanval had van insomnia toen ze studente was: ‘Het was als een dikke, zwarte wolk die van ver door de wind naar me toe was geblazen.’ Even plots als die wolk haar verlamde, was de slapeloosheid na een maand destijds verdwenen.

Maar nu is er meer aan de hand. Ondertussen is ze bijna dertig en leidt ze een op het eerste gezicht voldaan leven met echtgenoot-tandarts en jong kind aan haar zijde. En toch.’s Nachts kan ze de slaap niet vatten en lijkt ze wel in trance, zo gespannen en alert is ze.

Murakami laat zijn personages bij voorkeur in een kosmisch, jungiaans bewustzijn baden waarbij het om het bezweren van archetypes gaat. Hij beschrijft indringend hoe ze bij het begin van deze heel aparte aanval van slapeloosheid wordt bezocht door een oude man met bloeddoorlopen ogen die voortdurend water uit een kom over haar voeten giet tot ze plots niet meer kan bewegen op bed: ‘Het was een soort kille oerangst, die geluidloos opwelde uit een bodemloze bron van herinneringen.’

Ze raakt verlost uit die trance en gaat voortaan terwijl man- en zoonlief de slaap der onschuldigen slapen beneden bij een glas cognac en een stuk chocola zitten lezen. Al lezend in Anna Karenina van Leo Tolstoj komen haar een voor een de herinneringen aangewaaid. Overdag gaat ze een uurtje zwemmen en leest ze verder na het obligate potje koken en seks. Alleen het lezen houdt haar obsessief bezig én de dagelijkse zwempartij.

Na één week zonder slaap voelt ze zich kiplekker en energieker dan ooit: ‘Ik voelde een soort verlangen iets uit mijn lichaam te verjagen door het heel intensief te bewegen. (…) Wat valt er te verjagen?’ Via een vorm van anamnese met Tolstoj als psychiater leidt Murakami zijn protagoniste tot op de bron van haar bestaan waarin ze oog in oog komt te staan met het eigen failliet. Ze begluurt haar echtgenoot en kind in hun slaap en voelt regelrechte walging bij het aanschouwen van zo veel idiote lelijkheid: ‘Die erfelijke hardheid, die zelfingenomenheid – ik haatte die arrogantie in mijn mans familie.’

Na twee weken hyperactiviteit zonder rust raakt ze de kern van haar ‘kille oerangst’: ‘Stel dat doodgaan betekende dat je eeuwig klaarwakker de hele tijd in het duister staarde?’ Zonder het te merken maakte Murakami van dit simpele gegeven een existentialistische divina commedia, maar dan in omgekeerde volgorde: van de hemel – nooit voelde ze zich beter – raakt ze uiteindelijk in de hel. Willem Frederik Hermans schreef ooit een soortgelijke klassieker over een geoloog die in het barre noorden met zijn midzomernachten, waarin het nooit donker wordt, zichzelf tegenkomt. In kort bestek voert Murakami hier hetzelfde huzarenstukje uit.

Alleen is de stijl van Murakami sensueler en minder minimalistisch-hard dan bij Hermans. Daarom is deze novelle de perfecte smaakmaker voor wie nog nooit iets van de Japanse meester heeft gelezen en die ervoor terugschrikt om aan de drie delen van 1q84 te beginnen. D

Deze uitgave werd geïllustreerd door stemmige tekeningen vol zilver die oplichten in het duister. Spijtig van twee schoonheidsfoutjes in de tekstbezorging -’s ochtends zonder s en ongelofelijk met een v – maar welke kniesoor gaat daar drukte over maken, tenzij uw immer toegewijde recensent.

Frank Hellemans