Wereldaidsdag: ‘Progressieve landen moeten front vormen tegen conservatieve storm die op ons afkomt’

‘De komende jaren zullen progressieve krachten zich moeten verenigen en harder dan ooit moeten ijveren voor seksuele rechten en een doeltreffende aanpak van hiv wereldwijd’, schrijft Wim Van de Voorde van Sensoa naar aanleiding van wereldaidsdag.

De voormalige Amerikaanse president Bush riep de ‘Axis of Evil’ of As van het Kwaad in het leven, een kwalificatie voor regeringen die zich volgens Amerika schuldig maakten aan het beschermen van terroristen. Met het aantreden van de nieuwe Amerikaanse president Trump dreigt een nieuwe as te ontstaan, de ‘As van Sociaal Conservatisme’. Trump schaart zich mogelijk in het rijtje van wereldleiders zoals de Russische president Poetin die een ondoeltreffend seksueel gezondheidsbeleid voeren in binnen- en buitenland.

In België daalde het aantal nieuwe diagnoses in 2015 en is het aantal overlijdens aan aids ondertussen bijzonder laag, maar de aanpak van hiv wereldwijd hapert. Het aantal overlijdens ten gevolge van aids mag dan sterk gedaald zijn, van 2 miljoen in 2005 naar ruim 1 miljoen in 2015, het aantal nieuwe infecties onder volwassenen is de afgelopen vijf jaar niet gedaald.

Ondanks nieuwe preventiemethodes en de verbeterde toegang tot hiv- medicatie worden jaarlijks bijna 2 miljoen volwassenen geïnfecteerd met hiv. Bijna de helft van die nieuwe infecties komen voor bij kwetsbare groepen en hun seksuele partners. In vele regio’s zoals Europa, Noord-Amerika, Centraal-Azië, Noord-Afrika en het Midden Oosten vertegenwoordigen kwetsbare groepen zoals sekswerkers, mensen die drugs injecteren, transgenders en mannen die seks hebben met mannen meer dan 90% van het aantal nieuwe hiv-infecties.

Twintig jaar geleden was preventie beperkt. Vandaag is er een brede waaier aan preventiemethodes waardoor mensen zich kunnen beschermen, zoals mannen- en vrouwencondooms, programma’s voor vrijwillige medische besnijdenis van mannen en een vaginale ring tegen hiv. Hiv-preventie kan maar ten volle werken in een gunstig sociaal en wettelijk klimaat waarbij mensenrechten en gelijke kansen centraal staan.

Dat klimaat staat langs alle kanten onder druk. Wereldwijd winnen leiders met sociaal conservatieve agenda’s aan kracht. In de Filipijnen gaat de oorlog tegen drugs ten koste van hiv-preventieprogramma’s voor druggebruikers. In Tanzania zijn hiv-programma’s voor mannen die seks hebben met mannen niet langer toegestaan. In Rusland werden de afgelopen jaren meer dan 100 mensen met hiv veroordeeld op beschuldiging het virus te hebben overgedragen aan een seksuele partner. Stigma, discriminatie en de uitsluiting van kwetsbare groepen zijn nefast voor een doeltreffende aanpak van hiv.

De gevaarlijke nummer twee

Die internationale conservatieve trend krijgt waarschijnlijk wind in de zeilen bij het aantreden van de nieuwe Amerikaanse president Donald Trump. Binnen zijn toekomstige administratie heeft hij mensen benoemd die bekend staan om hun kruisvaart tegen seksuele gezondheid en rechten van holebi’s. Zo is er Mike Pence, de toekomstige vice-president, een steunpilaar van de conservatieve Tea Party-beweging. Als gouverneur van Indiana ondertekende Pence een wet die discriminatie tegenover holebi’s legitimeerde en stopte hij de financiering van een seksuele gezondheidsorganisatie waardoor er minder hiv-diensten in Indiana waren.

De sociaal conservatieve agenda van de toekomstige Amerikaanse regering zal niet ophouden voor de muur aan de Mexicaanse grens. Waarschijnlijk haalt Trump de ‘Global Gag Rule’ opnieuw van stal. Deze maatregel bepaalt dat Amerikaanse buitenlandse hulp niet mag gaan naar organisaties die abortusdiensten aanbieden of hierover informatie verstrekken. Ook dit heeft gevolgen voor de aanpak van hiv. Zo zal de Amerikaanse steun voor de VN-organisatie UNFPA en de internationale ngo IPPF, organisaties die een voortrekkersrol opnemen bij de aanpak van hiv, waarschijnlijk eindigen.

Onder Obama investeerde Amerika naar schatting jaarlijks 7 miljard dollar in internationale hiv-programma’s, ook voor kwetsbare groepen. Aan dit Amerikaanse leiderschap dreigt een einde te komen. De ‘America first’- doctrine van Trump doet vermoeden dat internationale solidariteit niet hoog op de agenda van de nieuwe administratie zal staan. Een ander scenario is dat de Amerikaanse ontwikkelingshulp voor hiv opnieuw naar christelijke organisaties met conservatieve agenda’s gaat. Zo toonde een studie aan dat de voormalige president Bush Junior 1,3 miljard dollar verspilde aan religieuze organisaties die geen condooms verspreidden maar seksuele onthouding predikten bij de preventie van hiv.

Frontvorming nodig

Progressieve landen zoals België moeten een sterk front vormen tegen de conservatieve wind die volgend jaar een storm dreigt te worden. Schouderklopjes aan organisaties die opkomen voor seksuele rechten zullen niet volstaan. Wereldleiders zullen extra inspanningen moeten leveren om de groter wordende financieringskloof voor de strijd tegen hiv en voor seksuele gezondheid en rechten verder te dichten. De komende jaren zullen progressieve krachten zich moeten verenigen en harder dan ooit moeten ijveren voor seksuele rechten en een doeltreffende aanpak van hiv wereldwijd. België heeft een traditie in de strijd voor seksuele gezondheid, laat ons ook het voortouw nemen in de ‘Axis of Social Progress’.

Wim Van de Voorde is beleidsmedewerker Internationaal Beleid van Sensoa.