We moeten van miseriejournalistiek naar oplossingsgerichte journalistiek

Volgens Björn Soenens moeten journalisten leren om mensen te verbinden in plaats van alleen maar conflicten op te poken.

Nieuws is overal. Nieuws stroomt elke seconde ons leven binnen. En toch klopt ons beeld van de wereld niet. Het nieuws overspoelt ons met negativiteit. Soms lijkt het alsof de wereld enkel bestaat uit oorlogen, conflicten, schurken en slachtoffers. En iedereen in de journalistiek surft mee op die golf. Maar: als je achter de kudde aanloopt, dan loop je alleen maar door de stront. Terwijl nieuws zo veel méér is.

‘Journalistiek is zoeken naar de best mogelijke versie van de waarheid’, zegt Carl Bernstein. We doen dat niet genoeg: we focussen op de problemen, en laten daardoor de mensen in het donker achter. Gevolg: een samenleving vol wantrouwen, een cultuur van angst. Omdat het nieuws zo veel sneller is dan vroeger, bereikt alle ellende ons per direct. Media focussen zo graag op de gaten in de kaas, en onderweg vergeten we de rest van de kaas: de context, de normaliteit, de vooruitgang. Slechts vijf percent van alle terreur in de wereld is moslimterreur, maar we zeggen dat nooit. En we missen zo veel: de dalende armoede, het dalende analfabetisme, de groeiende rijkdom in Afrika, het verdwijnen van allerhande ziektes. Ons denken is destructief, niet constructief. We zien het niet, omdat we denken in incidenten, niet in langzame trends. Nochtans, ook die zijn nieuws. Het moet dus anders.

Burgers moeten weer geloven in de mensheid, want de wereld is niet alleen maar rot. Media portretteren een vals beeld van de wereld, waarbij velen het liefst een laken over hun hoofd willen trekken om nooit meer wakker te worden. We moeten dus van miseriejournalistiek naar oplossingsgerichte journalistiek. Dat is onze missie bij VRT Nieuws: mensen verbinden, geen conflicten oppoken. Het haar uit de soep halen, en niet enkel het haar tonen.

Journalistiek heeft meer dan ooit een toekomst, om mensen slimmer te maken, door over de muur te kijken, door te zoeken naar best practices, oplossingen elders. Hoe pakken ze het pensioenspook aan in het buitenland? Werkloosheid? Kanker? Constructieve journalistiek verbreedt de blik, en biedt daardoor hoop. Bij Het Journaal brachten we het verhaal van een Israëlische en een Palestijnse vader. Allebei hebben ze een vermoord kind, en toch zijn ze de beste vrienden. Het portret van die twee is zo’n mooi verhaal van verzoening, zonder dat daarbij het conflict in het Midden-Oosten onder de mat wordt geveegd. Zo’n constructief verhaal doet veel meer om de wereld te veranderen dan het beeld van de zoveelste bom. Het stimuleert burgerschap, verhoogt het begrip. Ook dát is constructieve journalistiek. The bigger picture tonen. De waan van de dag in zijn juiste context.

Constructieve journalistiek is nodig, want onze samenleving lijdt aan een kanker van wantrouwen in journalistiek en politiek. Het is de verpletterende taak van de media om het vertrouwen te herstellen en een juister beeld van de wereld te tonen. Let wel: het gaat hier niet om hoerajournalistiek op zijn Noord-Koreaans. Het is gewoon betere journalistiek: orde in de chaos brengen, ruis wegfilteren, evoluties, trends, uitvindingen en oplossingen laten zien die nu onbelicht blijven. Inspireren in plaats van deprimeren. Zo krijgen nieuwsgebruikers mededogen met de wereld, omdat ze hem beter begrijpen en de limieten ervan zien.

Onlangs berichtte Het Journaal over een conflict tussen een rolstoelgebruikster en een gemeente bij de verkiezingen. De vrouw kreeg haar rolstoel niet binnen in het stemlokaal, want de deuropening was te smal. Het leek op een zuur klagersverhaal. De reporter deed in het item aan constructieve journalistiek, bracht zelf een oplossing aan voor het probleem. Hij haalde de deur uit de hengsels, en de vrouw kon binnen. Iedereen heeft dát item onthouden, want het toonde een oplossing voor een probleem. Gezond verstand. Dat is ook constructieve journalistiek. Als iedereen bericht over de IS, en niemand nog over de toestand in Syrië zelf, dan doen wij dat toch, tegen de stroom in. Ook dát is constructieve journalistiek. Als de paniek over ebola het grootst is, maken wij een item over wat je kunt doen tegen ebola en geven we ook de cijfers mee over de slachtoffers van ziekten waar nooit meer over bericht wordt (malaria of tbc, want daar schrikken we niet meer van op). Ook dát is constructieve journalistiek.

Constructieve journalistiek is de toekomst: de pers als waakhond, maar dan zonder oogkleppen, door méér te zien dan alleen het haar in de soep. Onze nieuwsgebruikers zullen er wel bij varen.