‘Wat is in godsnaam het verschil tussen een religieus dogma en een wiskundig axioma?’

‘Geloof en wetenschap zijn eigenlijk twee verschillende zaken’, schrijft Louis Ide (N-VA) in deze bijdrage voor het schaduwparlement. Toch stelt hij vast dat de extremen van beiden niet ver uit elkaar liggen.

Als uw leraar u indertijd vroeg: “Aanvaard je het begrip oneindigheid?” Welke leraar stelde u dan de vraag? De leraar wiskunde of de godsdienstleraar? Afhankelijk van uw persoonlijkheid zal u het een of het andere antwoorden. Maar misschien is er hier geen juist noch fout antwoord te geven?

Als je eerder rationeel ingesteld bent, heb je eerder wetenschappelijke reflexen. Bijgevolg ben je misschien vrijzinnig of kritisch gelovig en zal je argumenteren dat de ‘platte acht’ (het begrip oneindigheid in de wiskunde) een axioma is. Tegelijk zal je godsdienstleraar al uitgelegd hebben dat oneindigheid een dogma is. Wat is dan in godsnaam het verschil tussen een dogma en een axioma? Het intrigeert me vast te stellen dat twee op het eerste gezicht tegengestelde visies toch raakvlakken kunnen hebben.

Ik herinner me nog goed hoe de onderwijzer met handen en voeten aan ons, bende kleine snaken, het begrip nul trachtte uit te leggen. Het afdreunen van de positieve getallen zat er goed in. De negatieve getallen werden eraan gebreid en vrij makkelijk door ons verteerd. Maar daartussen lag ‘nul’, het niets. Hij worstelde met de vraag het begrip ‘nul’ uit te leggen, net zoals hij moeite had om ‘het begrip god’ uit te leggen.

Toen 30 jaar geleden mijn buurjongetje trots verkondigde dat hij in het eerste leerjaar bij meester Verhelst geleerd had dat 1+1 = 2 is, maakte ik hem wijs dat hij eens moest zeggen tegen de meester dat 1+1 = 3 is. Want 1+1 = 2 is toch maar een axioma. Ik weet niet of mijn buurjongen het hem ooit gezegd heeft. Ik zou het meester Verhelst eens moeten vragen want ook al is het zo lang geleden, dergelijke opmerking uit een kindermond zal hij zich wel herinneren.

De wetenschapsfilosofie kan ons misschien een eind vooruit helpen. Eenvoudig gesteld, vormen de wetten van Newton, Darwin en Einstein een samenhangend stelsel van theorieën, begrippen, modellen, etc. Een paradigma heet dat in de wetenschapsfilosofie. De vraag is of er in bepaalde godsdiensten dan geen samenhang zou zijn? Of beter oprecht Geloof, want er is een verschil tussen godsdienst en Geloof.

Geloof en wetenschap zijn eigenlijk twee verschillende zaken. Als godsdienst zich met de wetenschap gaat bemoeien, komen er problemen van. Creationisten mogen dan wel overtuigd zijn van hun eigen grote gelijk, Darwin blijft overeind telkenmale zijn theorie wordt aangevallen. Hoe meer zijn theorie wordt aangevallen des te steviger zijn theorie wordt. Dat zijn de zogenaamde falsificaties van Popper.

Maar als de wetenschap neerbuigend doet over geloof, heeft ze ook een probleem. Ze maakt immers gebruik van begrippen die evenzeer niet tastbaar zijn en noodzakelijk om het ganse paradigma overeind te houden. Zeker de relativiteitstheorie van Einstein vergt nogal wat verbeeldingskracht om een nochtans coherente wetenschappelijk gefundeerde theorie te vatten. Zonder ‘nul’ of ‘oneindigheid’ stonden we nergens in de wiskunde… en het Geloof.

Het intrigeert me dus hoe dogma’s, axioma’s zijn en omgekeerd. Misschien is God wel een wiskundige. De les is dat beide respect voor elkaar moeten hebben.