Vlaams Belang wil gelijk hebben, N-VA het ook krijgen: verslag van een familieruzie

Of Vlaanderen snel onafhankelijk wordt, is een vraag. Dat haar leeuwen tanden en klauwen hebben, een vaststelling. Toch als ze Peter De Roover en Barbara Pas heten en voor een zaal Vlaams-nationalisten in debat met elkaar gaan. Verslag van een harde strijd om het Vlaamse gelijk. ‘N-VA heeft België gered’. “En 30 jaar VB heeft maar één ding opgeleverd: 25 jaar PS aan de macht.’

‘U gaat ze toch niet te veel tegen elkaar uitspelen, hé.’ Het debat tussen Peter De Roover en Barbara Pas was nog niet begonnen, of een toeschouwer legde met haar verzoek aan de moderator al bloot wat de gevoeligste zenuw erin zou worden. De Vlaamsgezinde Debatclub vroeg de fractieleiders van N-VA en Vlaams Belang een debat over ‘de stand van het land’, maar kreeg er een over de stand van de Vlaamse beweging. Welke strategie moet die volgen, hoeveel dichterbij kwam de Vlaamse onafhankelijkheid sinds N-VA in de Belgische regering stapte en waarom zijn N-VA en Vlaams Belang geen kompanen maar kemphanen? Een emotioneel debat, dat soms iets weghad van een familieruzie. ‘Het is niet aan N-VA om het falen van het Vlaams Belang goed te maken.’

Aan de ingang van Hotel Basiliek deelt Luc Vermeulen flyers uit voor een Voorpost-manifestatie. Er zijn veel ouderen, vaak koppels: Vlaamsgezindheid is een familieaangelegenheid. De mannen in pak en das, de dames netjes opgekleed, want Vlaamsgezindheid is ook een ernstige aangelegenheid.

Barbara Pas heeft een stapel citaten van Peter De Roover mee, uit de tijd dat hij nog Vlaanderen rondtrok als reanimator van de Vlaamse Volksbeweging (VVB) en op Doorbraak.be puntige opiniestukken schreef. Hij loopt al bijna even lang rond in de Vlaamse Beweging als zij op aarde, en zijn voordeel aan ervaring hoopte ze om te buigen in haar eigen voordeel. Die dinsdag 3 februari stapte De Roover immers de afgeladen volle zaal binnen als fractieleider van N-VA: de dragende partij van de Belgische regering. En dat betekent dat hij voor een kritisch publiek kwam te staan. Een ancien binnen de Vlaamse Beweging: ‘Het publiek van de Debatclub is het klassieke, oudere Vlaams Blok-publiek. Ik zou bijna zeggen: het Karel Dillen-publiek.’

Luid, luider, luidst applaus

‘N-VA heeft België gered,’ antwoordde Pas op de vraag of N-VA er goed aan gedaan heeft in de regering te stappen. ‘Dat heeft de Vlaamse beweging verzwakt en verwarring gezaaid. N-VA heeft heel wat kritische stemmen eruit geneutraliseerd, zoals die aan de andere kant van de tafel. Hoe kan je een draagvlak voor onafhankelijkheid creëren met een communautaire omerta?’

Pas kreeg er de handen mee op elkaar, in tegenstelling tot De Roover bij zijn instemmend antwoord. Niet dat het hem uit evenwicht bracht. Hoe overtuigd de erevoorzitter van de VVB de afgelopen jaren buiten de partijpolitiek bleef (hij verliet de Volksunie ‘licht getraumatiseerd’), zo overtuigd is hij van zijn zaak nu. ‘Het Vlaams Belang zorgde voor 30 jaar communautaire stilstand. Door erin te vliegen, vloog je overal uit. 30 jaar Vlaams Belang-succes heeft maar één concreet resultaat gehad: 25 jaar PS aan de macht.’

Het is een nagel waarop De Roover de hele avond heeft geklopt. Tot diep in de ziel van velen in de zaal. ‘Cordon sanitaire!’ klonk het. Pas verweert zich: ‘Toen Dillen als enige parlementslid over onafhankelijkheid sprak, werd hij uitgelachen. Nu lacht er niemand meer.’

Dat N-VA het ’terrein aan het bezetten is’, is een ‘historische prestatie’ en wordt volgens De Roover te gemakkelijk weggezet in dit gezelschap. ’25 jaar lang heeft de PS uw leven vormgegeven. Wij hebben ze volledig buitenspel gezet. Ik ben daar bijzonder trots op.’ Toch herhaalde hij ook vaak dat het ook voor N-VA meer mag zijn. ‘Denken jullie echt dat wij bij N-VA elke dag de polonaise dansen omdat alles loopt zoals wij het willen?’

Dat iemand ‘Ja!’ schreeuwde, maakte de provocateur in hem wakker. Treiterig: ‘O ja! Wij dansen elke dag de polonaise… Hoe ver kan je van de realiteit staan als je het beleid van Theo Francken vergelijkt met dat van de PS?’

Hij maakte er zich niet erg populair mee, met zijn cassante uithalen. Toch kreeg hij ook zijn deel van het applaus. Maar dat klonk steunend, waar Pas vaker een stormachtig applaus oogstte. Ontlading voor wrevel, zelfs frustratie. En dat terwijl het Vlaams-nationalisme – althans partijpolitiek – toch nooit zo succesvol was? Niet hier, alleszins. De Debatclub verzamelde die avond alle tinten van flamingantisme – van Vlinks tot Voorpost – maar toch vooral de fellere varianten. En met de langetermijnstrategie van N-VA, een oefening in de kunst van het haalbare, koelen zij hun pap niet. En al zeker niet als De Roover ook geen morzel lost over die strategie. ‘Vraag eens aan de baas van Coca-Cola naar zijn recept? Een partij mag dan een glazen huis zijn, de ramen zijn wel gefumeerd.’

Moderator Lawrence Urbain trapte op het gaspedaal door Pas enkele citaten van Filip Dewinter voor te leggen. In Humo was de Antwerpse voorman lyrisch over het 70-puntenplan van het Vlaams Blok. ‘Heeft u hem nog in de hand, mevrouw Pas?’

Heeft iemand hem ooit in de hand gehad, zo krijgt ze de lachers op haar hand. De ondervoorzitster van het Vlaams Belang relativeert Dewinters beruchte stijl, met het gekende argument dat het cordon médiatique hen daartoe noopt. ‘Niemand vraagt mij om een inhoudelijk interview.’

Hoe meer het Vlaams Belang gelijk krijgt, hoe strakker het cordon sanitaire en het cordon médiatique worden aangetrokken, zei Pas. Om dan met een publiekslieveling uit te vallen tegen De Roover: ‘Jullie zitten al 10 jaar in de Vlaamse regering, de VRT valt onder jullie bevoegdheid. Doe daar iets aan.’ Ze krijgt het luidste applaus van de avond tot dan toe: ‘VRT! Weg ermee!’

De gevoeligste zenuw van de avond lag daarmee open en bloot, nadat ze al geroerd was door de toeschouwer nog voor het debat: waarom bestrijden Vlaams-nationalisten elkaar? Waarom is N-VA principieel tegen het cordon sanitaire, maar houdt het er zich in de praktijk wel aan?

De moderator kent zijn vak en greep het momentum. ‘Stel, meneer De Roover, dat u in 2019 samen met het Vlaams Belang een meerderheid haalt in het Vlaams parlement. Roept u dan samen de onafhankelijkheid uit?’

De Roover wacht tot het applaus uitsterft, om dan – de zaal strak aankijkend, met geheven vingertje – alle hoop daarop weg te vegen: ‘De Vlaamse onafhankelijkheid uitroepen is iets anders dan die realiseren.’ De realpolitiker demarreert: ‘Wij hopen binnen 30 jaar te kunnen zeggen: “Ze hebben naar ons geluisterd” en niet “Hadden ze maar geluisterd”.’

De emoties laaien niet alleen bij het publiek op. Pas geeft De Roover een flinke tik als ze persoonlijk wordt: ‘Waarom zijn we kemphanen, en geen kompanen? Toen ik 14-15 jaar was, verkocht ik in Brussel steunkaarten voor de Vlaamse Volksbeweging. Ik keek op naar figuren als u. Ik had nooit gedacht dat ik 20 jaar later aan dezelfde tafel als u zou zitten om debat tegen u te voeren omdat ik nog altijd consequent ga voor dat onafhankelijke Vlaanderen.’ Pas oogstte veel bijval. Maar de erevoorzitter van de VVB is er de man niet naar in de touwen te gaan hangen. Na het ferme applaus trapt hij opnieuw op de zere VB-teen: ‘Daarmee heb je al 30 jaar veel succes in zalen als deze, Barbara.’ Hij zei het rustig, maar joeg er veel mensen mee in de gordijnen. De pauze kwam niets te vroeg.

De tweede adem van het Vlaams Belang

Tussenstand na de eerste ronde was dat dit publiek geïnteresseerd is in twee dingen: Vlaanderen en vreemdelingen. De sociaaleconomische stand van het land is geen thema waarvoor de zaal in actie komt. Dat er ongenoegen is over wat N-VA presteert voor (het onafhankelijke) Vlaanderen is duidelijk.

Even duidelijk is dat het Vlaams Belang daarvan profiteert, zo blijkt niet alleen uit de peilingen maar ook hier. ‘De moedeloosheid van na de verkiezingen is weg,’ zegt Pieter Bauwens, hoofdredacteur van Doorbraak.be. Ook Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken zegt dat zijn militanten een tweede adem gevonden hebben: ‘In de eerste plaats door de teleurstelling in de N-VA, die ons in de peilingen doet opveren. Daarnaast zien ze dat de jonge garde, waar Barbara ook deel van uitmaakt, het niet laat afweten. Dat sterkt het enthousiasme.’

Die andere V dan. Vlaams Belang kon aanvankelijk niet profiteren van de vluchtelingencrisis. Was het ooit hun monopolie, ze werden de pas afgesneden door Bart De Wever en Theo Francken. Politiek is echter een raar beestje en hier tekent zich een paradox af. De VB-kiezers haakten en masse af omdat ze het gevoel hadden dat hun partij dan wel gelijk had, maar ze er niets voor kochten: het cordon had uiteindelijk dan toch zijn werk gedaan. Maar waar tankt de nieuwe garde van Van Grieken, Pas, Chris Janssens… nu weer vertrouwen? Net in die mantra: ‘Wij hebben altijd gelijk gehad’. Bauwens grinnikt: ‘Dat staat duidelijk op de debatfiches dezer dagen.’

Gelijk hebben: het is belangrijk in de Vlaamse Beweging – met haar conflicten, afscheuringen en splintergroepen. Maar er is ook gelijk krijgen. En dat is het conflict tussen de N-VA en dat deel van de Vlaamse Beweging voor wie het nooit genoeg zal zijn. In de woorden van Hendrik Vuye: ‘Als we vandaag de onafhankelijkheid uitroepen, zullen ze ons verwijten dat we het gisteren niet gedaan hebben.’

Dit conflict binnen de beweging is niets nieuws natuurlijk. Wel dat De Roover nu aan de kant van het haalbare staat. En dat doet hij zeer overtuigd: hij is duidelijk niet naar N-VA gestapt voor ‘zomaar een verhaaltje’. Hij geloof er rotsvast in dat deze strategie ‘de beste van alle opties is’. ‘Of het ook de goede is, kan ik niet voorspellen.’

Zijn geloof in wat de N-VA nu doet is even oprecht als de frustratie van zij die vinden dat hij een ‘lafaard’ is. ‘Ja jullie volgen een rechte lijn, Barbara. Maar wel in een doodlopende straat.’ En dan weer emotioneler: ‘Ik heb 30 jaar binnen de Vlaamse Beweging gezocht naar het wat. Nu wil ik me bezighouden met het hoe daarvan. Niet met roepen dat ik gelijk had. Ik wil resultaat.’ Verbaast het dat iemand daarop ‘Schiltz!’ naar zijn hoofd slingerde? In dit gezelschap is dat als een bloem werpen waar de bloempot nog aanhangt.

De Volksunie (VU) hing als een donkere wolk boven Hotel Basiliek. De Roover (er ‘licht getraumatiseerd’ uitgestapt, weet u nog) weet dat als geen ander. Toch zei hij dat de verkiezingsoverwinningen van de VU tenminste Vlaams werden genoemd, de successen van het Vlaams Belang rechts: ‘Jullie hadden geen communautair gewicht. Jullie blaften en de karavaan trok voorbij. Laat ons de ogen openen voor de fouten die gemaakt zijn.’ Die ‘ons’ klonk verzoenend. Het was de taal die De Roover als VVB’er sprak: iedereen aan hetzelfde zeel, het cordon telde niet in zijn VVB – die was van en voor elke Vlaming.

Het cordon sanitaire is een fout, vindt De Roover. Weliswaar een dat het VB aan zichzelf te wijten heeft. ‘Het cordon sanitair is het probleem van het Vlaams Belang. Niet van de N-VA. Wij zijn niet opgericht om dat probleem op te lossen.’ Elke vraag uit het publiek over het doorbreken van het cordon legde hij zonder verpinken naast zich neer.

Ook die van een Vlaams Belang-militante die met trillende stem uitlegt dat ze heeft getwijfeld over N-VA: ‘Maar toen De Wever als informateur met iedereen sprak, zelfs met FDF, maar niet met het Vlaams Belang… Toen ben ik afgehaakt.’ De Roover, koeltjes: ‘U bent teleurgesteld in N-VA omdat wij niet via een omweg het falen van het Vlaams Belang hebben goedgemaakt. Het project van het Vlaams Belang is mislukt.’

‘Het wordt tijd dat Vlaanderen onafhankelijk is. Dan kunnen we eindelijk met elkaar van mening verschillen.’ Dat zei filosoof en links Vlaams-nationalist Ludo Abicht ooit tegen Karl Drabbe, zo vertelde die laatste in zijn kerstinterview met Knack. Zo lang konden Barbara Pas en Peter De Roover alvast niet wachten.