Het is veertig jaar geleden dat Anja Meulenbelt het cultboek ‘De schaamte voorbij’ uitbracht. Knack-journalisten herlezen het persoonlijke relaas van de grande dame van de tweede feministische golf en brengen iedere dag verslag uit. Vandaag is het de beurt aan Filip Huysegems.
Veertig jaar geleden publiceerde de jonge Nederlandse feministe Anja Meulenbelt De schaamte voorbij, een persoonlijk relaas over liefde, seks en de turbulente beginjaren van de Amsterdamse vrouwenbeweging. Het werd een cultboek, dat ondertussen generaties meisjes (en jongens) heeft geïnspireerd, opgejut of net afgeschrikt.
Volgende week verschijnt het nieuwe boek van de grande dame van de tweede feministische golf, die ondertussen 71 is. In Het verschil maakt Anja Meulenbelt de balans op van veertig jaar vrouwenstrijd. Zijn vrouwen vandaag écht gelukkig? Waarom lukt het nog altijd zo moeilijk om de taken in huis eerlijk te verdelen. Hebben vrouwen echt een lustpil nodig? En is het de taak van feministen om alle moslima’s bevrijden?
Op 26 mei gaat Meulenbelt daarover in deSingel in Antwerpen in debat met de jonge Belgische feministe Yasmine Schillebeeckx, die met haar column Mijn naam is niet Hey Sexy mee aan de wieg stond van #WijOverdrijvenNiet. In de aanloop naar het debat leest u hier elke dag de mening van een Knack-journalist over De schaamte voorbij.
Dat valt niet mee, zeg, De schaamte voorbij lezen als man. Het zal je maar bladzijdenlang ingepeperd worden dat alle kerels schobbejakken zijn. Toch alle kerels die tussen Anja Meulenbelts lakens passeren – dat zijn er heel wat. Ze vertelt over haar wederwaardigheden in alternatieve artistieke milieus, in linkse actiecomités, in kringen van de vrouwenbeweging en vooral hoe ze van de ene slechte relatie in de andere struikelt.
Haar minnaars zijn flikflooiers die nog een echtgenote of een vriendin elders hebben, of ze zijn emotioneel onvolwassen, of agressief, of politiek niet op haar lijn. Het is ook niet gauw goed bij Anja. Gebruikt haar lief in een gezelschap het woordje ‘we’, dan voelt ze zich ‘ingelijfd. De penetratie heeft plaatsgevonden en nu zijn we een beest met vier poten. Mevrouwmeneer.’
De mannen bezorgen haar ook veel slechte seks. ‘Zijn lichaam zwaar op het mijne, belachelijk gepomp, als ik meebeweeg is het alleen om het zo snel mogelijk over te laten zijn.’ Keer op keer loopt het slecht af, met ruzies, verwijten, haat, tranen. Je wilt haar voortdurend toeroepen: ‘Kijk uit! Werk je niet weer in de nesten!’ Maar nee, daar voelt ze de vlinders in haar buik en ‘de vlammen in mijn kut’ en de trein richting rampzalige relatie is weer vertrokken. Ten slotte vindt Anja soelaas bij andere vrouwen. ‘Haar borsten tegen de mijne, alle vier even zacht.’ Maar ook de lesbische liefde biedt haar geen definitieve rust.
Indertijd was De schaamte voorbij puur dynamiet, naar het schijnt. Meulenbelt werd het embleem van de vrijgevochten vrouw: kordaat, rebels, geen vent die haar eronder kreeg. Wat haar dreef, was onversneden feministische woede: ‘Woede die zich om laat zetten in politiek, in taal die ook niet-vrouwen kunnen lezen.’
Het is die furie die je voortstuwt in dit boek. ‘Ik zie, als onder scherpe schijnwerpers, tienvoudig vergroot, de dagelijkse details van mijn onderdrukking, de dagelijkse details van ander vrouws pijn.’
Ik zie, anno 2016, dat enigszins anders. Men zou kunnen zeggen, geheel in de geest van het boek, dat mijn positie als man mij blind maakt voor de structuren die vrouwen benauwen. Dan zou ik antwoorden dat er over man-vrouwrelaties nog altijd heel wat te vertellen valt. Nee, ze overdrijven niet, de vrouwen die anno nu verslag doen van gluiperds die hen belagen. Maar dit boek is niet de plek die mijn inzichten daarover vandaag opfrist.
Niet per se omdat het als de progressieve jaren zeventig klinkt, met alle femsoc-jargon vandien; maar omdat het te zeer leest als de jammerklacht van iemand die altijd verongelijkt is, en te weinig als het verslag van een innerlijke Werdegang. Waad ik als lezer alweer door een poel van zielenroerselen, prevel ik bij mezelf: raap jezelf nu eens samen, Anja. Ja, dat denk ik dan als man.
Hoort deze Meulenbelt dus op ‘de vuilnisbelt van de geschiedenis’ thuis, om even Lenins woorden te lenen?
Als je de marxistische laag eraf pelt, en door de tirade heenkijkt, komt er een ander, diepmenselijker verhaal te voorschijn. Over een jonge vrouw die haar seksuele vrijheid claimt, haar verwachtingen te hoog stelt, en zo in zeven sloten tegelijk sukkelt.
Tickets voor het debat in deSingel in Antwerpen zijn verkrijgbaar viaknack.be/debat
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier